Xəzər dənizinin meteoroloji
xarakteristikaları
İqlimi. Xəzər
dənizinin iqlimini təyin
Qışda dəniz üzərində
temperatur sahəsi xeyli qeyri bircinslidir,
şimal hissədə
hər yerdə temperaturlar mənfidir. Şaxtalar
oktyabr-mart aylarında
müşahidə edilir,
yanvar - fevral aylarının temperaturu sahildə -7°C -11°C , dənizdə
isə - 4°C, -7°C təşkil
edir.
Orta Xəzərdə
qış yumşaq keçir, yanvar və fevral aylarında orta aylıq hava temperaturu şimal - şərqdə -3°C-dən cənub
şərqdə 3 - 4°C - ə qədər dəyişir,
şaxtalar yanvar-fevral
aylarında olur.
Cənubi Xəzərdə yanvar ayının orta temperaturu şimal-şərqdə
3°C-dən cənubda 8 -12°C - qədər dəyişir. Yay aylarında
Xəzər dənizi
üzərində tropik
hava kütlələri
hakimdir və burada dayanıqlı quru, isti və
zəif küləkli
hava uzun müddət qala bilir.
İyul və avqust aylarının orta aylıq temperaturlar dənizin şimali hissəsində
22,3 °C orta hissəsində
24,13°C cənub hissəsində
25 - 27°C , şimal- şərqdə
29°C-ə qədər enir.
Xəzər dənizi
üzərində hava
temperaturunun aylar üzrə dəyişmələri:
1 - Şimali,
2 - Orta, 3 - Cənubi,
4 - bütün Xəzər
dənizi üzrə
Külək rejimi. Xəzər dənizinin müxtəlif
rayonlarında küləyin
gücü qeyri bircinslidir. Ən sürətli küləklər
(tufanlar) Abşeron, Maxaçqala və Manqışlaq ərazilərində
müşahidə edilir.
Abşeron dəniz rayonunda "Bakı nordu" (yerli adı "Xəzri") adlanan küləyin sürəti
30 m/s - dən də çox olur, davam etmə müddəti isə 10 saatdan artıqdır. Dənizin və
ətraf ərazilərinin
qeyri bərabər qızması və soyuması nəticəsində,
xüsusilə, onun cənub hissəsində musson və briz küləkləri də müşahidə edilir. Həmcinin Orta və Cənubi Xəzərın
qərb sahillərində,
dağların sahilə
yaxın ərazilərində,
Qafqaz dağlarından
əsən fen küləkləri
də mövcuddur.
Şimali Xəzərdə ilin soyuq aylarinda
əsasən şərq
və cənub - şərq küləkləri
əsir. İlin
isti vaxtlarında isə şimal - şərq küləkləri
üstündürlər, şərq,
qərb və şimal-qərb küləklərinin
ehtimalları eynidir. Sürəti
30 m/s böyük küləklər
əsasən şimal-qərb
istiqamətlidir. İl ərzində
tufanlı günlərin
sayı isə 25 - 30 gün təşkil edir.
Sürəti 15 m/s böyük olan küləklər əsasən
şərq və cənub - şərq istiqamətlidirlər. Zəif küləklərin (< 6 m/s) təkrarlanması yayda
60%, digər vaxtlarda isə 40 - 45% təşkil
edir. Orta Xəzərin qərb sahillərində bütün
il ərzində
əsasən şimal-qərb
və cənub - şərq istiqamətli küləklər hakimdirlər.
Güclü küləklər
Abşeron (40 m/s-ə qədər)
və Maxaçqala
(35 m/s - ə qədər) əraziləri
üçün xarakterik
olub, müvafiq olaraq əsasən şimal, şimal - qərb və cənub - şərq və cənub - qərb istiqamətlidir. Qərb sahillərində tufanlı günlərin orta sayı il ərzində
70 gün, davametmə
müddətləri isə
bir neçə günə çatır.
Orta Xəzərin şərq sahillərində ilin soyuq vaxtlarında əsasən şərq, isti vaxtlarda isə şimal - qərb və qərb küləkləri
hakimdirlər. Burada sürəti 30 m/s - ə qədər
olan küləklər Fort - Şefçenko və Qara -
Boğaz - Qol körfəzi ərazisində müşahidə
edilir, istiqamətləri isə əsasən şərq və
cənub - şərq, davametmə müddətləri isə
20 - 24 saata qədər təşkil edir. Orta Xəzərdə
zəif küləklərin (< 6m/s) təkrarlanması
payızda və qışda 40%, yazda, yayda isə 55% təşkil
edir.
Cənubi
Xəzərdə il ərzində qərb sahillərində şimal
və şimal-şərq
küləkləri, soyuq aylarında isə bəzən cənub və şərq küləkləri hakimdirlər. İl ərzində tufanlı küləklərin
sayı orta hesabla 12 gün təşkil edir. Şərq sahillərdə
soyuq aylarda şərq və şimal - şərq, isti aylarda
isə şimal - qərb küləkləri
üstünlük təşkil edirlər. Burada tufanlı
küləklər əsasən yazda və yayın əvvəllərində
ildə orta hesabla 20 - 40 gün təşkil edir.
Cənubi Xəzərdə zəif küləklərin (< 6 m/s) təkrarlanması payız və qış aylarında 44%, yaz və yayda isə 60% təşkil edir.
Xəzər dənizində
külək sürətinin aylar üzrə dəyişmələri:
1 - Şimali, 2 - Orta, 3 - Cənubi,
4 - bütün Xəzər dənizi üzrə
Xəzər dənizində tufanlı
(sürəti 15 m/s- dən
böyük) küləkli
günlərin illik sayları.
Ədalət.- 2010.- 6 oktyabr.- S. 5.