SƏNƏTKAR ÖMRÜNÜN PİLLƏLƏRİ

Mən Ağakişi Kazımovun yaradıcılığı ilə onun özünü şəxsən tanımazdan bir xeyli əvvəl tanış olmuşam. Hələ tələbə ikən Azdramada məşhur gürcü yazıçısı Nodar Dumbadzenin "Darıxma, ana!" pyesinin premyerasında iştirak edirdim. Xatırımdadır, tamaşaçılar ilk tamaşada iştirak edən aktyorları ürəkdən alqışladılar və uzun müddət səhnədən düşməyə qoymadılar. Təbii ki, alqış selində üzən aktyorlar arasında tamaşanın o vaxtkı cavan rejissoru da vardı.

Aradan illər keçəndən sonra mən həmin tamaşanın rejissoru, indi öz ömrünün və yaradıcılığının müdrik dövrünə qədəm qoymuş xalq artisti, professor Ağakişi Kazımovla yaxından tanış oldum. Onun klassik və müasir dramaturgiya nümunələrinə necə böyük məhəbbətlə yanaşdığının, əsər üzərində necə məhəbbət və məsuliyyətlə işlədiyinin şahidi oldum.

Ağakişi müəllim uzun illər Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında və Akademik Teatrda onlarca səhnə əsərinə quruluş vermişdir. Etiraf etmək lazımdır ki, o əsərlərin bəzisi bəlkə də müəyyən momentlərdə rejissorun özünü belə razı salmayıb. Amma orasını da demək lazımdır ki, rejissorun səhnə taleyinin uğurlu olması üçün ürəyini qoymadığı bir əsər tapmaq belə, bəlkə də mümkün deyildir. O, əsər üzərində sistemli, fasiləsiz, səbrlə işləməyi sevir. Öhdəsinə götürdüyü əsəri "özününkü" etməyi, onu öz idrakının süzgəcindən keçirməyi xoşlayır.

Məlumdur ki, hər bir müəllif (dramaturq) kimi, hər bir rejissorun da öz üslubu, öz dəst-xətti, öz manerası olur. Ağakişi Kazımov öz yaradıcılığında daha çox "klassik" üsluba üstünlük verən sənətkarlardandır.

Etiraf etmək lazımdır ki, o, eksperimentlərdən daha çox, ənənələrə üstünlük verir.

Onu virtual olandan daha çox, vizual olan cəlb edir.

O, tamaşaçı ilə "pərdəarxası" deyil, birbaşa dialoqa üstünlük verir.

Təcrübəli rejissor məqsədə dolayısı yolla yox, birbaşa çatmağa cəhd göstərir.

Ağakişi müəllim mətn üzərində uzun müddət işləməyi özünün daxili borcu hesab edir. Bəyəndiyi klassik və müasir əsərlərə eyni tələb və "şübhə" ilə yanaşır. Mən bu keyfiyyətlərin parlaq təzahürü kimi konkret bir misal da çəkə bilərəm; belə ki, cari ildə işlədiyi teatrın repertuar planına daxil edilən bir pyesi onun necə diqqət və inadkarlıqla saf-çürük, analiz, sintez etdiyini uzun müddət izləyib müşahidə etmişəm. Həmin pyesin müəllifi mən özüməm. Biz az qala iki ilə yaxın bir vaxt ərzində həmin əsər üzərində işlədik.

Doğrusunu deyim ki, indiyəcən mənim onlarca əsərimə quruluş verilsə də, rejissorla işləməyə o qədər də əhəmiyyət və diqqət yetirməmişəm. Mənə elə gəlir ki, dramaturq-rejissor işbirliyi bir qədər şərti anlayışdır. Yəni, o mənada ki, yazıçı əsəri bir dəfə yazır. Hər rejissorla fərdi qaydada işləmək isə onun plan və istəyinə daxil olan nəsnələrdən deyildir. Axı müəllifin vaxtı və eləcə də həvəsi haradadır ki, o, hər rejissorla ayrı-ayrılıqda işləsin? Və tutaq ki, rejissor sağ olan müəlliflə işlədi, bəs bu dünyada olmayan müəlliflə birgə işləmək nə dərəcədə ağlabatandır?

Amma etiraf edim ki, mənim Ağakişi Kazımovla işləməyim heç də izsiz ötüb keçmədi. Mən sanki onunla birlikdə rejissor sənətinin labirintlərinə baş vurdum, sənətkarı bir yazı-pozu adamı kimi izlədim, onun dözümünə heyran oldum, inadkarlığına rəğbət bəslədim.

Ağakişi müəllim bəzi həmyaşıdları kimi elə də tərif, şöhrət, dəbdəbəli yubiley həvəskarı deyil. O, sadəliyi xoşlayan adamdır. Amma fakt budur ki, görkəmli sənətkarın ad günü, yubileyi qeyd olunur. Mən də bu münasibətlə sənət dostum Ağakişi Kazımovu ürəkdən təbrik edir, ona yeni-yeni yaradıcılıq uğurları və cansağlığı arzu edirəm. Qoy indən sonra da səhnəyə gətirəcəyi, tamaşaçılara təqdim edəcəyi əsərlər onun sənətkar ömrünün yeni və möhkəm pillələrinə çevrilsin.

Firuz MUSTAFA

Ədalət.- 2010.- 9 oktyabr.- S. 11.