Sinəsi dastan dolu

Şair Həzi Həsənlinin şeir dünyası

Son vaxtlar şeir oxumağa heç ürək etmirdim. Hətta mənə bağışlanan şeir kitablarını da belə vərəqləməyə həvəsim olmurdu. Yalnız köhnədən tanıdığım şairləri oxumaqla kifayətlənirdim. Bilirsinizmi niyə? Söz adlı sərvətə olan səlib yürüşü onu elə yazıq kökə salıb ki, bu urvatsızlaşan varidatın ağlar gününə dözümüm qalmayıb. Nə qədər yazsaq da, desək də, fərq etmir. Heç bir bədii məzmunu, ədəbi əhəmiyyəti olmayan, ancaq söz yığımından ibarət, cəfəngiyyatla, sürüşkən qafiyələrlə dolu kitabların müntəzəm surətdə çapı davam etməkdədir. Mənəvi dünyamızın açarı olan sözün bu qədər yazıqlaşması və naşı əlində qova çevrilməsi həqiqətən bağışlanmazdı. Böyük şairimiz Məmməd Araz demişkən indi şeir yazmaq, siqaret çəkməkdən asan olub.

Elə bu səbəbdən də mənə bağışlanan şeir kitablarını belə vərəqləmək istəmirdim. İlk dəfə bu inadımı ötən il Əbülfət Mədətoğlunun şeirləri qırdı. Onun bir misrası diqqətimi çəkdi: "Bəxtəvər ipək qurdları, ölür evinin içində". Dəhşətə gəldim. Qürbətin ağrısını, Vətənin həsrətini adi tapıntı ilə nə dərəcədə dərindən ifadə etmək mümkün imiş.

Amma bu inad yenə də göyərdi. Çünki Əbülfət kimiləri elə də çox deyil. Yazı stolumun üstündə qalaqlanmış kitablar var. Nə oxuya bilirəm, nə də... Vallah, əsl makulaturadı. Qəfil bir təsadüf məni təzədən bu üzücü düşüncələrdən xilas etdi. "Ədalət" qəzetinin 16 aprel sayında Həzi Həsənlinin şeirlərini oxudum. Şairin yurd həsrəti ilə yoğrulmuş şeirləri varlığımı titrətdi. Elə bil məni ildırım vurdu. Nə vaxtsa bu şair də mənə kitab bağışlamışdı...

Həzinin köksündəki Qarabağ dərdi sinəmə sancıldı. "Ağdam" adlı şeiri qara günə düşmüş bu qədim şəhərin əzəl günlərini - muğamlı, qəzəlli günlərini mənə xatırlatdı. İlk dəfə Ağdamda olduğum gün gözlərimin önünə gəldi. Elə bil ruhumu dara çəkdilər. Düşmən tapdağında inildəyən Ağdamın dərdini görün Həzi necə dilə gətirir:

Dərdimin ən varlı şəhəri, Ağdam,

Dərdimin ən ağır qəhəri, Ağdam.

Olaram sinənin sipəri Ağdam,

Səni Qaradamca qorumamışam.

Həzi Həsənli yurd niskilindən qovrulan yaralarımıza sanki öz şeirləri ilə məlhəm qoymaq istəyib. "Duyğuların göz yaşı" adlı bir şeirində isə ömrümdə qışa, gözümdə yaşa dönən ana yurdum Uruda ağı deyib. Bu şeiri mən qırıq-qırıq oxudum. Çünki hər bənddən sonra nəinki kövrəlir, ağlayır, hönkürürdüm. Şair qardaşımın dərdimə söz şərikliyi məni əzaba saldı. Bu ağsaçlı, təvazökar, iddialardan uzaq, başını aşağı salıb, öz yazı-pozusu ilə məşğul olan qələm sahibinin sinəsində nə boyda ürək döyünür. Duyğuları necə zərif, sözü necə təsirlidir.

Bu şairi oxumaq üçün içimdə bir ehtiyac duydum. Yadıma düşdü ki, beş-gün öncə mənə və iş yoldaşıma oğlundan kitabını göndərmişdi. Axtardım... Tapa bilmədim. Kimsə yazı masamın üstündən götürmüşdü. Hər kimdisə, əcəb eləyib. Kitab oxumaq üçündür. Mən də onun hərəkətini təkrar etdim. İş yoldaşımın kitabını icazəsiz, filansız götürüb oxumalı oldum.

Öncədən söyləyim ki, Həzi Həsənlinin şeirləri mənə ulu sözün ölmədiyini, yaşadığını, var olduğunu bir daha anlatdı. Yuxarıda dediyim kimi müəllifin elə şeirləri var ki, onu sadəcə oxumaqla ötürmək mümkün deyil. Məni hönkür-hönkür ağlatdı. Özümə gələndə yenə də Məmməd Arazın bir fikrini xatırladım. Kövrəklik olmayan yerdə heyrət, heyrət olmayan yerdə kəşf yoxdu. Bax bu kövrəlmək mənə bu şairi kəşf etdirdi. Həmişə belə olur. Mehribanca salamlaşdığımız, nə var, nə yox sualı ilə bir-birimizdən əhval tutduğumuz insanların mənəvi dünyasından poetik aləmindən xəbərimiz olmur. Çox vaxt aramızdakı insanın necə istedadlı olduğunu ya bilmirik, ya da görmürük. Bəzən də bunu etiraf etməyə gücümüz çatmır.

Publisistikasını bəyəndiyim, amma poeziyasından bu vaxta qədər mükəmməl xəbərim olmayan Həzi Həsənli sən demə çox sevdiyim şairlər var ki, onların sırasında dayanmaq haqqına malikdir.

Həzi Həsənli ötən əsrin 80-ci illərində ədəbiyyata gəlib. Bakıda, İstanbulda universitetlər bitirib. Böyük Britaniyanın "Britaniya evi"ndə ingilis dili üzrə təhsil alıb. Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər birliklərinin üzvüdür. "Kəhər at nalı neylər?..", "Düşüncənin yaşı", "Ömür körpüləri", "Siz, ey sevdiklərim..." adlı kitabların müəllifidir.

Həzi Həsənli gəncliyindən üzü bəri üzləşdiyi itkilərin önündə mərd, kişi kimi dayanmağı bacarsa da, həzin misralar ömrünün şamı olub. Şeirlərindəki mükəmməllik müəllifin sözlə necə işlədiyini, dərdlə necə döyüşdüyünü xəfifcə dilə gətirib. Atasının, anasının, bacı-qardaşının əbədi gedişləri şeirlərinin sarı siminə çevrilib. Bu azmış kimi sinəsinə övlad dağı da çəkilib. Oğlu Yılmazın xatirəsinə həsr etdiyi şeiri - yox bu adi şeir deyil. İndiyə qədər eşitmədiyim ata ağısıdı:

Yaşıl otlar yaz gecəsi,

Solmaz başına dönüm.

Oğul atasınnan qabaq,

Ölməz, başına dönüm.

Dünyasını vaxtsız dəyişmiş qələm dostu Məmməd Nazimoğlu kitablarının birinə yazdığı ön sözdə Həzini "batmannan dərd çəkən və bu dərdi heç kimlə bölüşməyən" insan adlandırıb. Həzini oxuduqca duydum ki, özündən öndəki şairlər kimi, bu müəllif də kağızdan, qələmdən heç bir sirrini gizlətməyib. Sinəsi dastan dolu şair könlünü böyük məhəbbətlə sözə verib. Onu oxuduqca doymaq bilmirsən. Layla qədər şirindi. İstər-istəməz o pak, müqəddəs günlərə dönürsən. Elə bil ki, bir ovuc suyu olan bulağın gözündən, dağların qarından, bənövşənin şehindən, təndir çörəyinin ətrindən, beşikdə mışıldayan körpənin nəfəsindən, doğmalarının "can" kəlməsindən, babaların öyüdündən, nənələrin oxşamasından gəlir onun misraları. Bu qədər doğma, bu qədər məlhəm və yaxındır adama. Onun şeirlərini oxuyanda elə bil özün-özünlə söhbət edirsən. Adam ruhi bir aləmə, iç dünyasına qapanır. Bir məsələyə də sevinirəm ki, uzun illər şəhərdə yaşamasına, işləməsinə baxmayaraq onun poeziyasındakı səmimiliyə, şirin dilə ütülü, sürüşkən ifadələr yol tapmayıb. Elə bil ki, Həzi bütün bu şeirlərinin hamısını doğulduğu yurdda, ocaq başında, təndir qırağında, çay kənarında, dağların ətəyində, cığırlarda, izlərdə, təbiətin zümrüd qoynunda kağızlara naxışlayıb:

Yaylağım gül-güldü, çəmən-çəməndi,

Oylağım dil-dildi, gül yasəməndi.

Çaylağım, bulağım həmən-həməndi –

Yarpızı qırçınlı, donnu Faxralım.

Doğma obasına həsr etdiyi bu şeirdə özünü qınayan müəllifin misraları adamı xeyli düşündürür:

Ağgünlü kəndimə qıyıb getmişəm,

Arsız şəhərlərə uyub getmişəm.

Kimin umuduna qoyub getmişəm –

A qayım, a qədim, ünnü Faxralım.

Bu danlağın arxasında el-oba məhəbbəti durur. Cavabı özündə olan sualların ahəngində doğma ocağa bağlılıq əbədiləşir.

Həzinin yaxın qohumuna ünvanladığı "A Anaxanım" adlı poetik naməsi mənə xalq şairi Məmməd Arazın "Bacım Gülsümə məktub" şeirini xatırlatdı. Yurd sevgisi, torpağa bağlılıq etibarlılıq diqqətimi çəkdi. Ata yurdunda qalan qadının pərişanlığı şairin duyğularını elə günə salır ki, doğma yerlərin havası onun yaxasından yapışaraq sanki hesabat istəyir: "Ey igid, sən hara getdin?" Bax bu həzin gileylər, sorğular şairi köz üstə qovrulan qor kimi sızladır. Bu qəhərin mayasında isə böyük Vətən məhəbbəti dayanır. Bu mənada Həzinin "Kəndim" şeiri də çox təbii və səmimidir:

Səni Kremilə dəyişmərəm mən,

A mənim kərməli, təzəkli kəndim.

"Ağ ev" ağ olsa da, üzü qaradı,

Ağüzlü, ağ günlü - bəzəkli kəndim.

Gözəldi, deyilmi?

Şairin bütün şeirlərində qəribə bir həzinlik var. Bəzən müəllifin öz adının Həzi olması da mənə qəribə gəlir. Söz adamı belədir, hər kəlmədə, hər işində bir məna axtarır. İlahidən gələnə bir işarət tapır. Yəqin bu da Allahın işidir. Bəndəsinə həzin misralar yazacaq istedad bağışlayır, o biri tərəfdən də valideynləri öz övladlarına gələcək fəaliyyətinə uyğun ad qoyurlar. Həzi həzin şeirlər yazır... Qələmi iti olsun.

Flora XƏLİLZADƏ,

yazıçı-publisist

Ədalət.- 2011.- 21 aprel.- S. 7.