Su - susuz
çöllərin dərdinə dərman
Burda həyat çox
erkən başlayır, xüsusən ilin
isti aylarında. Günəş
üfüqdən boylanır-boylanmaz hərə öz işini nizamlamaq üçün
tələsər. Tələsərlər ki,
Muğan çölünün
istisi tüğyan etməmiş
işlərini səhmana salsınlar. Çünki
bu çöllərdəki əkin sahələrinin
diriliyi, həyatı onlardan
asılıdır.
Biləsuvar Suvarma Sistemləri İdarəsi
rayonda kənd təsərrüfatının inkişaf etdirilməsi
məsuliyyətini daşıyan böyük bir kollektivdir. Məhsul bolluğunun
əsasını isə düzgün suvarma təşkil edir.
Relyefinə görə çox mürəkkəb
suvarma mexanizminə malik
Biləsuvar rayonunda isə hər bitki öz vaxtında
suvarılmalıdır. Yoxsa aylarla çəkilən zəhmət,
tökülən alın təri hədərə getmiş olar. Pambıq,
taxıl, yonca, günəbaxan, tərəvəz,
bostan sahələrinin vaxtında
suvarılmaması məhsuldarlığa böyük
təsir edir. Pambıq isə yay aylarında suvarılma üçün
daha əsas bitkidir.
Ayaqüstü
söhbət
İdarəyə xeyli tez gəlməyimə
baxmayaraq burda canlanma çoxdan başlamışdı. Qaynaqçı, çilingər,
müxtəlif təmir sexləri öz
"müştərilərini" yola salmaq üçün sanki yarışa girmişdilər. Sahələrdəki
su nasoslarına yanacaq
daşıyan maşınlara hətta motosikl
də qoşulmuşdu. Çünki
bunlar fövqəladə vəziyyətdə
mənzil başına daha tez
çatırlar. Bu iş rejimi
ilə fəaliyyətə başlayan idarə
mənə 20-30 il əvvəl arxada qoyduğumuz, saat mexanizmi kimi işləyən planlı təsərrüfatları
xatırlatdı. Suallarıma ağızucu, həvəssiz cavab verən idarə işçilərinin ayaqüstü söhbətlərindən belə
məlum oldu ki, iş başına
tələsən bu insanlar
hələ dünən görəcəyi işləri müəyyənləşdiriblər.
İşin üstündə vaxtında olmaq mütləq lazımdır, çünki yarımçıq qalan torpağı suvarmaq bütöv sahəni yenidən suvarmaq kimi bir
şeydir. Ona
görə nə elektrik enerjisi
ilə, nə də dizel yanacağı ilə
işləyən su nasoslarına lüzumsuz fasilə vermək olmaz.
Hər gün
təkrar olunan iş üsulu
Cəmi 4-5 il əvvəl
tanıdığım, ancaq iş-gücündən
böyük zövq aldığı üçün söhbətinə
can atdığım Biləsuvar Suvarma Sistemləri İdarəsinin
rəisi Ədalət Babayevlə sahələrə getmək
yenə mənə qismət olmadı. İşçilər
bildirdilər ki, gərək ona görə gecəni Biləsuvarda
qalasan. Bəlkə onda, hələ hava
ağarışmamış onu tuta biləsən: "Yay
aylarında, şənbə-bazardan asılı olmayaraq bu adam
hər gün "planirovkaya" qədər mütləq sahələrə
baş çəkməlidir, narahat olduğu bütün
nasosları yoxlamalıdır. Suvarılan, suvarılmayan əraziləri
gəzməlidir. Yox, bu ona görə deyil ki, guya o bizə
inanmır. Ona görə gəzir ki, ümumi mənzərəni
dəyərləndirsin. Bu ona günün başlanmasında
çox kömək edir. İndilərdə
gələr, vaxtıdır".
Həmsöhbətim sözünü
qurtarmamış toz-torpaqlı ağ "NİVA" idarənin
qarşısındakı gül-çiçəyə
bürünmüş lövhənin önündə
dayandı. Ağ lövhədə 3 qara
daşa döyülmüş
Qarabağ uğrunda
şəhid olanların şəkli önündə ayaq saxladı. Axı bu 3
nəfər gəncin hamısı bir vaxtlar bu idarədə
çalışmışlar.
Xatırlayıram ki, mən ilin hansı
fəslində olursa-olsun bura gələndə bu ağ
lövhəni həmişə gül-çiçəklərin
əhatəsində görmüşəm.
"Planirovka"dan əl çəkmək olar?
Görüşürük,
yüngülcə gülümsünür və mən
anlayıram ki, bu təbəssüm onu yenə haqlaya bilmədiyimə
bir işarədir: "Onda bir bizim "planirovka"da otur, səni
maraqlandıran çox şeylərin cavabları burdadır. "Planirovka"dan əl
çəkmək olar? Əks təqdirdə bütün
işlərimiz bada gedər, indi özün görəcəksən."
Müavinlərin, mühəndis və
texniki işçilərin, Sudan İstifadə Birliyinin
icraçı direktorlarının və digərlərinin
toplaşdığı otağa, həm də ona müraciət
edənlər yığışmışdılar.
Və xeyli çəkən
"planirovka" doğrudan
çox şeyi ortaya qoydu. Su istəyən sahələr,
suvarılması yarımçıq
qalan ərazilər, elektrik enerjisi və dizel yanacağı
ilə işləyən
su nasoslarının vəziyyətləri bəlli
oldu. Bəlli oldu ki, elektrikin olmadığı
yerdə yanacaqla işləyən su nasos stansiyalarına diqqət daha çox tələb olunur. Bəlli oldu ki, isti aylarda daha
çox su istəyən pambıq, taxıl, yonca sahələrinə həssaslıqla
yanaşılmalıdır. Bəlli oldu ki, məhz
ona müraciət edən mülkiyyətçilərin
qayğıları, problemləri
elə yerindəcə
həll edilir.
Həm də bəlli oldu ki, rəis Ədalət
Babayev işçiləri ilə mülayim və mehriban
olduğu qədər də sərt və ciddidir.
Su işçilərinin yay qayğıları
İdarənin topoqraf-mühəndisi, Nəsimikənd
Sudan İstifadə Birliyinin sədri Kərəm Bayramov ara
sakitləşəndə müəyyən məlumatlar verdi. Bildirdi ki, Sudan İstifadə Birliklərini yerli icra nümayəndələri
seçki yolu ilə müəyyən edirlər. Ərazilərdə suvarma işlərinə birbaşa bu SİB-lər cavabdehdir. Məhz onlar öhdələrində
olan əkin sahələrinin hansı qayğılarla yaşadıqlarını
müəyyənləşdirir və idarənin belə yığıncaqlarında
hesabat verirlər.
Kərəm müəllim
bugünkü "planirovka"da
Əsgərabad kəndindən
Təriş Məmmədovun,
Cürəli kəndindən
Adnaqulu Quliyevin, Ağalıkənddən Malik
Babayevin və digərlərinin yay qayğılarının, narahatlıqlarının
başa düşülən
olduğunu bildirdi:
- İdarənin işi həmişə
var, ancaq apreldən avqustun axırına kimi baş
qaşımağa vaxt olmur. Gecə-gündüz tüğyan edən istilər sanki insanların əkib-becərdiklərini
əlindən almaq istəyir. Rayonda ən
çox taxıl əkilir. Bununla belə pambıq, yonca, xiyar, pomidor,
günəbaxan əkənlərimiz
də az
deyil. Bax indi pambığı
istidən qorumaq çox vacibdir. Çünki bu dövrdə
onların su istəyən vaxtlarıdır.
Rayonumuzun ərazisinin 90 faizi
suvarıla bilən torpaqlardır. Digər elə
ərazilər var ki, onu müxtəlif
istiqamətlərdən həm
təbii yolla, yəni öz axarı ilə su ilə, həm
də mexaniki yolla suvarmaq lazımdır. Ərazimizdə olan suvarılan torpaqlara 60-dan çox su nasos stansiyaları
xidmət edir. Onlara bir anlıq nəzarəti itirmək kifayət edir ki, bir günlük
işi yenidən təkrar edəsən.
Elektrik enerjisinin olmadığı
ərazidə şübhəsiz
ki, dizel yanacağı ilə işləyən su nasos stansiyalarından istifadə edilir. Yanacaq sahələrə maşınlarla,
hətta müşahidə
etdiyin kimi motosikllə daşınır.
Bir sözlə, Biləsuvar
rayon ərazisində məhsul
götürmək üçün
əkilən sahələri
yay aylarında susuzluqdan qorumaq bizim işimizdir və bu elə
də asan deyil.
Cəmi 4 il əvvəl bu idarəyə
gələn Kərəm müəllim kollektiv haqqında da
ürək dolusu danışdı.
Məhsul bolluğunun
yeganə yolu
Doğrusu isti olsa da əraziyə getmək
istəyim həyata keçmədiyindən bir az məyus
olmuşdum. Ancaq həmişə müşahidə
etdiyim, lakin birinci dəfə iştirakçısı olduğum bu "planirovka" məndə Biləsuvar Suvarma Sistemləri İdarəsi haqqında xeyli geniş və konkret təəssürat yaratdı: İdarə
işçilərinin dedikləri kimi
mülkiyyətçilərin və ayrı-ayrı
qurumların əkdikləri ərazilər yayda
istidən,
quraqlıqdan mütləq qorunmalıdır. Əks təqdirdə
bu rayonda kənd təsərrüfatı
məhsullarının bolluğundan
danışmaq əbəsdir.
Araz çayından gələn Əzizbəyov
su kanalı vasitəsilə Biləsuvar rayonunda suvarılan ərazilər
kifayət qədər genişdir. Ümumiyyətlə isə rayon ərazisində
suvarılan ərazi 48 min hektardan
çoxdur. Bu böyük ərazidə işə nəzarət
etmək və hər bir vətəndaşı
nəzərdə saxlamaq elə də asan deyil. Yayın istisi, quraqlığı hər an aylarla çəkilən
əziyyətin üstündən xətt çəkə bilər.
Elə ona görə su
işçiləri yay aylarında daha intensiv
çalışmalı olurlar.
"Hər şey nizam-intizamdan başlayır"
Nəhayət, Biləsuvar Suvarma Sistemləri
İdarəsinin rəisi Ədalət Babayevlə qısa da
olsa söhbətləşə bildim. Çünki ərazidə
müxtəlif işlərin həyata keçirilməsinə
tələsirdi:
- Neçə vaxtdır bu idarə ilə
tanışlığın var, iş-gücümüzü də
az-çox özün bilirsən.
Təsəvvür edin ki, yay aylarında
idarə işçilərinin nə vaxt işlədikləri,
nə vaxt işləmədikləri bilinmir. Başqa cür də alınmır, axı günlərlə, həftələrlə
əziyyət çəkən,
torpaqla əlləşən
sonda məhsul götürməlidir. Bu
məhsulu götürmək
üçün isə
suvarılma işləri
vaxtında, gecikmədən
olmalıdır. Soruşursan ki,
mülkiyyətçilərin razılıq etdiyi bu kollektiv necə
formalaşıb? Əvvəl onu
deyim ki, bizim mülkiyyətçilərin
sayı 13 mindən çoxdur, əksəriyyətini
də mən şəxsən tanıyıram.
Mən əvvəlcə idarədə
nizam-intizamdan başladım.
Hamıdan əvvəl
işə gəlir, hamıdan sonra işdən gedirəm və hamı da bilir ki,
lap gecəyarısı belə
yay aylarında ən gözəl, ən vacib məclisi
tərk edib iş başına tələsərəm. Başqa
nə cür ola bilər
ki? Hazırki meliorasiya və
irriqasiya sistemini qoruyub saxlamaq, təmir-bərpa işlərini
nəzarətdə saxlamaq
elə də asan deyil. Ancaq nə qədər ki, bütün bunların məsuliyyəti
bizim üzərimizdədir,
biz də öz məsuliyyətimizi dərk
etməliyik. Suvarma işləri
ilə bərabər
min kilometrə yaxın
suvarma kanalları lildən təmizlənmişdir.
Hidromexaniki qurğuların
bərpası, nasos stansiyalarının daim saz olması da işlərimizin əsas hissələrindəndir...
Ədalət müəllim yay
qurtarmamış məni Muğan çölündəki
suvarılan əkin sahələrinə aparacağına
söz verib və yəqin ki, ən yaxşı yazı da onda
yazılacaq. Yay isə
hələ qabaqdadır...
Səxavət
Məmmədli
Ədalət.-
2011.- 28 iyul.- S.3.