Şövkət Talha Apuhan: "Türk ziyalısı Elçibəyi çox sevir..."

"Yakın Plan" nəşriyyatı bu günlərdə Şövkət Talha Apuhanın "Atatürkün əsgəri Elçibəy" kitabını oxuculara təqdim edəcək. Elçibəysevərlərin könlüncə olan bu xəbəri alan kimi kitabın müəllifini aramağa başladıq. Zəhmətimiz boşa getmədi və gənc dostumuzla internet vasitəsi ilə əlaqə yarada bildik.

Şövkət Talha Apuhan 1984-cü ildə İstanbulda doğulub. Əslən qafqazlı bir ailənin övladıdır. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində başladığı magistratura təhsilini İstanbul Haliç Universitetində tamamlayıb. Bir çox məqalələri fars, rus və ingilis dillərinə tərcümə olunaraq yayımlanıb.

İranda və Gürcüstanda yaşayan türklərlə bağlı keçirilən onlarla konfransda çıxışçı olub, bir çox simpoziumlara təşkilatçılıq edib. "Atatürkün əsgəri Elçibəy" kitabı Şövkət Talha Apuhanın ilk kitabıdır.

- Əbülfəz Elçibəy haqqında kitab yazmaq ideyası necə yarandı?

- Kitabı yazmağa 2004-cü ildə Bakıda onun məzarı başında qərar vermişdim. Anadolu türkləri üçün Elçibəyin yeri çox ucadır. Məzarı başında olarkən isə sanki onu ürəyimin tam ortasında hiss etdim və qərarımı qətiləşdirdim: Bu şəxsin kitabını yazmalıyam, qismət bu günəymiş...

- Elçibəyi necə tanımısınız? Onun haqqında kitab yazmaq üçün bilgiləri hardan topladınız?

- Elçibəy adını ilk dəfə 6 yaşımda anamdan eşitmişdim. O mənə Elçibəydən danışanda deyərdi: "Elçibəy və yoldaşları qalib gələcək, müsəlmanları erməni zülmündən qurtaracaq..." Anam gecə-gündüz Azərbaycan və Qarabağ üçün göz yaşı tökən bir qadın idi. 1988-1994-cü ilə qədər anamın Qarabağ üçün dua etmədiyi bir gün olmazdı. Mənə Elçibəyi öyrədən o Anadolu qadınıdır.

Elçibəylə əlaqədar məlumatları daha əvvəl Türkiyədə nəşr olunmuş bir-iki kitabdan, Elçibəyin açıqlamaları və öz kitablarından yığmaqla yanaşı, Elçibəydən namizədlik işi yazan yoldaşlarımın da bu mövzuda mənə çox faydası dəydi.

- Kitabda hansı mövzuları əhatə etmisiniz?

- Əbülfəz Elçibəyin bütöv bioqrafiyasına yer ayırdım. Kələkidə doğulması, məktəb illəri, universitetdə işləməyə başladığı illər və Azərbaycanın müstəqillik hərəkatından vəfatına qədər həyatının hər epizoduna yer verməyə çalışdım.

- Elçibəy haqqında yazılmış kitablardan, onun özünün tarixi və milli ideologiya ilə bağlı araşdırmalarından xəbəriniz varmı?

- Təbii ki, var. Mən Elçibəyi təkcə qürur və sevgi ilə təqib etmirəm. Mən Elçibəyi bir dünyagörüş, bir ideologiya, bir yol, bir xəritə kimi görür, ona hər zaman bir bu gözlə baxıram... Onun haqqında yazılan və onun yazdığı kitabları da kiçik yaşlarımdan oxumuşam.

- Türkiyədə Elçibəyə münasibət necədir? Sadə insanların, ziyalıların Elçibəyə münasibəti haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Türk insanı Elçibəyə eşqlə bağlıdır. Elçibəy Türkiyə ziyarətlərində olanda hava limanında otelə 15 dəqiqəlik yol olsa da, onun avtomobili 3 saata gedirmiş. Çünki Anadolu türkləri yolu kəsib ona sevgilərini, sayğılarını göstərirdilər. Biz Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni, Əbülfəz Elçibəyi Azərbaycanın qurucuları sayırıq. Ziyalıların Elçibəyə münasibətləri də çox yaxşıdır. Lakin bizdəki aydınların bir qismi Elçibəyi "qardaş qanı tökməmək üçün" Kələkiyə qayıtmağında bir az günahkar bilirlər... Amma buna gözəl cavabı da Bəyin özü vermişdi, bilirsinizmi? Demişdi ki, bilsəydim Qarabağı bir imza ilə itirəcəyik, heç Kələkiyə dönərdimmi? Türk ziyalısı Elçibəyi çox sevir və ziyalılarımız üçün onun yeri çox yüksəkdədir.

- Azərbaycanda tanıdığınız yazarlar, araşdırmaçılar varmı?

- Təbii ki, var. Lakin ad çəkmək tərəfdarı deyiləm. Çünki bəzi adları unudacağımdan və ya səhv ad çəkəcəyimdən ehtiyatlanıram. Azərbaycan aydınlarını, mətbuatını və televiziyasını daim izləyirəm. Özüm 2004-2006-cı illər arası Bakıda yaşamışam.

- Kitab yazarkən Elçibəyin ailəsi ilə əlaqə saxladınızmı?

- Bəli. Mən o gözəl, o əzabkeş insanların əllərindən öpürəm. O ailəyə sayğılarımı və sevgilərimi göndərirəm buradan. Elçibəyə kitabda da yazdığım bir sitəmim var. Bəy deyir ki: "Ailə kimi kiçik məsələlər bizim məsələmiz ola bilməzdi". Bunu oxuduqda çox gülmüşdüm. Bilirsiniz, Elçibəyin ailəsi ilə bəyin qardaşı məşğul olur. Adam o boyda ölkənin prezidenti olub, amma evi belə yox idi.

- Azərbaycanda Elçibəyi milli azadlıq hərəkatının lideri kimi tanıyırlar. Elçibəy türk dünyası üçün kimdir?

- Türk dünyası üçün çox böyük adamdır. Elçibəy varlığı ilə türk dünyasının gələcək illərdəki geopolitikasını dəyişdi. O olmasaydı bu gün İran türk dünyasında mənfi rol oynaya bilərdi. O olmasaydı türk dünyasında o çətin dövrdə Turançılıq və Türk Birliyi ideyaları bu qədər rahat inkişaf etməyəcəkdi, məncə. Düşünün, Elçibəy Sovet Rusiyası kimi dövləti məğlub edir, yeni dövlət qurur, bir də çıxıb "Türk Birliyi yaradaq" deyir. "İran Təbrizin bir yumruğu ilə dağılacaq" deyirdi Elçibəy... O hər bir insan kimi tanrısına qovuşdu, amma türk dünyasında idealları, hədəfləri və adı qaldı.

Cəlil Cavanşir

Ədalət.-2012.-11 avqust.-S.12.