QEYRƏT CƏNGİ VƏ SEVGİ NOBARI

Ədəbi-bədii romandan - parça

Cəmil Əlibəyov

(əvvəli ötən saylarımızda)

Qayıdanda bacıların tapmayıblar. Bacısız üzüqara evə dönməkdənsə Tanrıya diləyə gediblər: Sən bizi quşa döndər, bacımızı axtarıb tapaq.

- Nə gözəl əfsanədir!

- Həm də ibrətlidir. Mən rəfiqəm Bənövşəni tapana qədər bax bu quşlar kimi haraylayacağam. Harayıma "yox" cavabı verilsə də! Bu quşlar iki sədada öz borclarına əməl edirlər. İsaq: Tapdın? Musaq: yox!"

Adıloya xoş gəldi bənzətmə.

- Mən Musaq olaram. Ancaq bu ağır - acı "yox!" cavabı təkrarlamayacağam!

Anam həmişə deyərdi.

- Bizim qəbristanlıqdan bir ovuc torpaq gətirəydilər. Harda basdırsanız məni o torpağı qəbrim üstünə səpərdiniz.

- Misal var: dağ Məhəmmədə sarı getməsə, Məhəmməd dağa sarı gedər. İnşallah, sən özün öz ayağınla Gəlinqayaya gedəcəksən.

Adılodan icazə istəyib torpağı dəsmala yığdım.

Qaya başından Ağbulağa qədər bu xəyal - ziyarət eşqi məni qanadları üstünə aldı.

Aktrisanın xoşbəxtliyi odur ki, onu sevirlər. Ən çox da ifa etdiyi rollar qazandırır bu məhəbbəti. Mən də bunu hiss etməkdəyəm. Ancaq gözümün qabağına dünyanın məşhur aktrisalarını gətirəndə, anlamım belə olur ki, mən yalnız Dəli Sona ilə o nüfuzu qazana bilmərəm. Mən Romeonu, Ofelyanı, Şirini oynaya bilmərəm. Çünki onların yaşadığı mühit mənə yabançıdır. Bir də axı, bizim tamaşaçılar üçün sevgi ibrəti luzumda deyil hamının öz sevgisi var, onunla yaşayır.

- Bəs sizin sevginiz?

- Az-çox Romeo ürəyimə yatır. Onun bir ayağı səmada, bir ayağı torpaqda olsa da, sevgini doğru - düzgün qiymətləndirir.

"Sevgi müstəsna bir müdrik siqlətdir - acısı da, şirini də kifayət qədərdir".

Bax, mən buyam. Ancaq zəhər içib acılıqdan xilas olmaq mənə yaramır, Ofelya sayağı.

Mən Babəkin qadını kimi, xalqı yadellilərdən xilas etmək əməli ilə, həm də gözəllik timsalı ilə yaşamağa qadir olmalıyam! Amaliya xanım bunu səhnədə dəyərincə elədi

Mənim, bu parlaq istedadlı aktrisanın yolu ilə getməyə gücüm çatarmı?!

Və düzəliş verməli oldum. Xalqın sevimlisi Rasim kimi igid Babək - tərəf - müqabilim olarsa.

Adılo obrazının səhnədə yaradılacağı haqqında xəyalım öz yerini tutsa da, bundan da imtina etməli olaram. "Mən sevdiyim adamı öpüşlərə qərq edərək zəhər içib acılıqlardan, zavaldan qurtula bilmərəm. Mənim torpağıma andım var: de Ark kimi ölmək! Mən kiçik ya böyük öz rolumu: acılı-şirinli həyatımı da. Torpağımın fədaisi rolunu səhnədə olmasa da yaşadığım keşməkeşli həyatda oynayacağam! Məhəbbət qismətim olmasa dag

Nənəm, bizə yaxınlaşdı. Və mırıq dişləri arasından sözləri güllə kimi yağdırdı.

- Nə durmusunuz? Haydı, işinizin ardınca gedin. Onlar oyanandan sonra qurğunuz alt-üst ola bilər.

Gedin!

Artıq dan yeri sökülməkdə idi. Bu da xoşbəxtliyimiz idi ki, günəş birinci olaraq bizim dağlarla salamlaşır. Deməli, gündüz bizdə tez başlayır. Və bundan faydalanmalıyıq.

- Adılo, kameranı götür, getməli olacayıq.

Və göz qırpımında jurnalist yaraqlarını otaqdan götürüb, hazır vəziyyətdə dayandı.

Nənə kövrək səslə uğur dilədi və əllərini səmaya dikləyib, Tanrını köməyə çağırdı.

Biz artıq kənddən aralanmışdıq.

Bu da Qayabaşı, bu da mənim bütün sevinclərimin beşiyi. Və bəlkə də son dəfə gözümə yığa biləcəyim qayalar başı.

Adılo ətrafı lentə köçürdü. Və dərhal da çantasından alpinist ipini çıxartdı.

- Düşmə! Cığır var!

Bu sözümü o sal daşa bənd elədiyi alpinist ipindən sallandığı və sinəsinə sıxıb kameranı enmə bucağına tuşladığı anlarda hardan eşidə bilərdi?!

Mən gözümü çəkmirdim. Hərdən ayağını qoyduğu qaya uçur, iri daşlar üzüaşağı diyirlənərək, başqalarını da qoparıb çaya tökürdü, toz dumanı arasında gözdən itən Adılo sanki ürəyimin şah damarını da qırıq-qırıq edib, həyatın bu dəhşətli axarına qolazlayırdı. Hərdən də gözümdən itəndə ikinci bir qorxu canıma çökür: axı, danışardılar ki, bu qaranlıq kahalarda qulyabanı məskundur. Birdəng

Mən Ağbulağa gedən çınqıllı cığırı aradım. Qızlar bir yana, bulağa su içməyə enən dağ keçiləri də bu cığırı zərbli ayaqları ilə ağardardı. İndi, hardasa cığır itirdi, görünür güllə qoxusundan keçilər qayanın üstündən tullanırmışlar. Və ya güllə səslərindən ürküb su yolunu dəyişmişlərg mən ölüm - gor cığırı ilə getməliyəm!

Ehtiyatlandım. Mən uçurlansam Adılonun bütün fikirlərinin alt-üst olması bir yana, özü də dözməz. Bu iki qorxu arasında, Gəlinqaya faciəsini xatırladım. Fransızın başına bədbəxt iş gəlsə, mən nə edərəm?! Ölüm ondan fərz olardı mənə.

Ağbulağın yanına enəndəg kaş gözlərim kor olaydıg nə görsəm bundan dəhşətli ola bilərdi. İki qızın cəsədi qar tarı içindədir. Bir qədər aralıdag iri qan ləkəsi, bəyaz qar üzərində sanki yazmışdı: yaxın gəlmə!

Adılo cəsədləri lentə alıb, mənə yaxınlaşdı:

- Bu da haqq! Bu da fəlakətlər fəlakətig Parisdə erməni qızları bax bu igid qızların uzun saçlarını başlarına bənd eləyib, azərbaycanlı olduqlarının gerçək görüntüsünü yaratmaq istəmişlər. Alçaqlar!

Uşaq kimi, bir-birimizə qoşulub ağladıq.

Kişi mərdanəliyi üstün gəldi.

- Bəsdir, göz yaşları köməyimiz olmayacaq! gedək!

- Necə?

Buralara sən bələdsən. Sizin çaylar günçıxana sarı axır yəqin. Onun yatağı boyu aşağı ensək, Qarabulağa yetişə bilərik.

- Hə - dedim və sualımı da çatdırdım - bəs Bənövşə?!

- Darıxma. Mən Qızıl Xaça telefon eləyib, məsələni açıqlayıram. Qoy onlar Qaçqın idarəsinə sifariş versinlər, belə bir qızın harada olduğundan xəbər tutsunlar. Bu, belə! Mən Vahid bəyə telefon açıb, deyəcəm ki, qurbağa kimi o, sərxoş quruldayanlar oyanmamış, gəldiyimiz yolla qayıtsın. Qaraköpəyə. Orda görüşərikg

Qalaaltına enməmişdən nənəmlə vida görüşünü xatırladımg

Gəl gedək baş bulağa,

Suyu sərxoş bulağa.

Birin sən de, birin mən

Tökək qan-yaş bulağa

Göy üzü damar-damar,

Göydən yerə qan damar.

Düşdüm düşmən əlinə,

Doğradı damar-damar.

Mən aşıq çəkim dərdi,

Doğruyum töküm dərdi.

Nə qızım var, nə nəvəm

Kiminən çəkim dərdi.

Bəs mən kiminən çəkim bu dərdi, ay nənə?!

Erməni vandalları, dinc yaşadığımız yerdə, elə bir vəhşilik törətdilər kig

Bir qədər əvvəl nənəmə aktrisalıqdan əlimi üzdüyümü göz yaşlarımla deyəndə, belə təskinlik vermişdi: "Əziz balam, siz cavanlar indiki ədəb-ərkan pozquntularını özünüzə dərd edəndə, görün bizlər nə çəkirik?! Bunların hamısına bais davadır. Dünya müharibəsi zamanı da belə əxlaq sarpıntıları olmuşdu. Amma bu təhər yox! Dava - xalqın həyatında çat atmış güzgüdür, sənin gözəl Bənövşən də o sınıq aynada özünü şikəst görə bilər. Əlac - davaya son qoymaqdadır. Binayi - əzəldən bizim obada cızığından çıxan zənən tayfası olmayıb. Bu müsibətdir. Normal həyatdan ancaq qeyrət naminə çıxmaq olar!"

SON HEKAYƏT

EPİLOQ ƏVƏZİ

Adılonu vətəninə yola salandan sonra tənhalıqda hiss edirdim özümü. Bir yandan rəfiqələrimin Allahın məzarında da yer ala bilməməsi, daha çox da Bənövşənin yoxa çıxması! Ölüm hamının getməli olduğu mənzildir. Unudulur. İtkin düşmüşün minbir dərdi var. Onda da Bənövşə ola! Bütün gəncliyimi, bütün xoş günlərimi itirmiş kimi idim. Kaş heç gedib öz gözümlə görməyəydim kig o yoxdur!

Qızıl Xaçdan təzəcə gəlmişdim, otağa girmək də istəmirdim. Haqq sözdür ki, dünya insanda sığışa bilər, amma dərdli insan bu boyda dünyada özünə yer tapa bilməz. Bənövşənin sorağı ilə Qızıl Xaça gündə necə dəfə getmək rahatlıq idi - ümid-qüvvə verirdi mənə. Ancaqg qayıdanda sanki qaya daşları ağırlığında şələ daşıyırdım kor peşman əhvalımla!

Adılo da gündə neçə dəfə telefon açırdı. O da şux əhvalla başlayırg. Verilişlərin möhtəşəm səs-səda saldığından, babasının mənim yolumu səbirsizliklə gözlədiyindən danışırg mən bədxəbərdən ruhlandırıcı bir söz eşitməyib məyus olurdu.

Aralıdan gözüm aldı ki, Prezidentin qəbul otağında ucaboy bir qadın dayanıb. Geyim-keçimindən kənd adamına oxşayırdı. Uzun hörükləri kəmər yerini döyürdü. Hüşəndim.

- Siz niyə burda durmusunuz?

Böyüyünüzün yanına göndəriblər məni.

- Uşağınız hanı? gözləməli olmazdınız. Biz uşaqla bağlı qayğılara əncam çəkirik.

- Uşağım yoxg yoxdu. Olmayıb. Heçg

- Qaçqınsınız?

- Bə-bə-li.

- Hansı rayondansınız?

Cavab olmadı. Əlavə sual verməli oldum.

- Ailəniz hardadır, indi?

Bu dəfə özünü ələ ala bilmədi. Göz yaşları ilə cavab verdi.

- Kövrəlməyin. İndi bu bədbəxtlik çoxlarının başına gəlib. Qarabağlılar bütün Azərbaycana səpələnib!

- Məəndən heeç nə soo-ruşma-yın.

Sağ əlini sellənən göz yaşlarına bəlgə etmək istədi.

İlahi, bu qızın əli nə gündəydi: biləkdən bükülmüşdü, yumuruqlamışdı, süddüyan kimi saralmışdı.

Sualı elə verdim ki, qısa cavab üçün çətinlik çəkməsin.

- Xəstəlik tapmısan?

- Hə.

- Mən köçkün düşmüş rayonların adını desəm, yada sala bilərsən?

- Hə.

Ərgünəşin adını deməyə peşman oldum. Bu dəfə hər iki qotaz sayaq əlini sinəsinə çırpdı.

Qucaqladım onu, uşaqlıqda anam məni bağrına basan kimi.

- Sən Bənövşəsən?

- Hə.

- Məni tanımadın. Mən Röfəyəm, Rövşanə

Söz tapmayıb üz-gözümü öpüşə tutdu.

- Vallah bu möcüzədir!

Başını buladı.

- Olag caq-dı.

Bənövşəni otağa apardım. Bir daha suallarımla onu narahat etmək istəmədim! Çay dəmlədim! Şirniyyat qoydum qabağına. Və özümdən asılı olmayaraq hər dəfə yanından keçəndə hörüklərini ovcumun içində dəstəkləyib öpürdüm.

Bənövşə riqqətə gəlmişdi. Bu dəfə hörüklərini sinəsinə töküb soruşdu.

- Bunları neygləyəgcəyəm burda?

- Anladım.

- Səni öz yanımda saxlayardım. Amma bilirəm ki, Prezident başqa cür həll edəcək. O çox müdrik adamdır. Lazım bilsə, apararam anamın yanına. Anam Şüvəlanda - Abşeronun ən gözəl yerində, yazıçıların yaradıcılıq - istirahət evində qalır. Müəllimə ilə şagirdi orada kiçik bir Gəlinqaya mühiti yaradarlar. Lakin birinci növbədə sənin müalicənlə məşğul olmalıyıq. Sən, tam sağalacaqsan. "Bənövşə" oynadığımız dövrün gümrahlığı kimi.

- Qaldığım kənddə hörgüklərgimə qızglar qulgluq edərdi. Bəsg

- Anam sənə də ana olacaq.

Dediklərimə inam yaratmaq üçün prezidentimiz haqqında ətraflı danışmalı oldum.

Bizim prezident binəsib adamlara Tanrı töhfəsidir. İndiki zamanda kim ağlına gətirərdi ki, hökumətdə ikinci şəxs olan böyük vəzifə sahibi öz istəyincə elm ocağını - akademiyanı seçib fəaliyyətini orada davam etdirsin. Bu da hələ hamısı deyil. Ermənilər aranı qarışdırdı. Uşaqlar daha çox zillətlərə məruz qaldı. Ərizə verib Uşaq Fonduna keçdi. Bənövşə, bacım, mənim taleyim də bu anlarda həll olundu. Teatrdan gedəndə mən telekanalda işləyirdim. Ağılagəlməz görüntünü lentə aldırdım.

Nazirlər sovetinin birinci müavini iclasda rəyasətdə nüfuzlu adamların yanında oturmuşdu. Elə ki, ərizəsinə görə başqa işə keçirildiyi həll olundu, gözlənilmədən kürsüdən qalxdı. İclas sədrini də çaşdırdı. Aşağı düşdü, beşinci sırada əyləşdi. Onun üzündəki məmnunluq cizgilərini kameraya köçürdük. Necə də xoşbəxt idi!!!

Bütün zalı heyrət bürüdü.

(Ardı var)

Ədalət.-2012.-12 dekabr.-S.6.