Amaliya Pənahova: "O, bu məsuliyyəti dərk etməlidir"

"Teatrda qazanc güdmək istəyən getsin başqa sahəyə"

"Azadinform"un suallarını Bakı Bələdiyyə Teatrının direktoru, xalq artisti, professor Amaliya Pənahova cavablandırıb.

- Aktrisa, rejissor, pedaqoji fəaliyyət və rəhbərlik. Ən çətini hansıdır

- Bütün bunlar sevdiyim sənətin qollarıdır. Buna görə də mənim üçün hamısı önəmli və ürəyimin yağıdır. Mən sevdiyim işlərlə məşğulam.

- Rəhbər olmaq qadından nə tələb edir?

- Qadın, ya kişi fərqi yoxdur, istedadlı insan öz yerindədirsə və sənətini sevirsə, çətinlik hər sahədə var. Çətinlik olmayan yerdə iş yoxdur, istənilən iş zəhmət sayəsində ərsəyə gəlir. Rəhbər yalnız özünə yox, talelərini ona etibar edən insanlara cavabdehdir. O, bu məsuliyyəti dərk etməlidir, kollektivə ailə kimi baxmalı, hamının problemi, qayğısı, gündəlik işi ilə məşğul olmalıdır. İşçilərin yaradıcılığı, inkişafı, məişət qayğıları, tələbatı rəhbərin öhdəsinə düşür. Hər aktyorun problemi mənim ürəyimdən daş kimi asılır, bunu mütləq həll etməyə çalışıram. Bacardığımı edirəm, bacarmadığım da mənə böyük əzab verir.

- Yenə də siyasətə dönmək istərdinizmi?

- Teatr özü də siyasətə qulluq edir. Əgər xalqın qarşısına çıxıb tamaşada birliyə səsləyiriksə, ədəbiyyat, tarix, dilimizi inkişaf etdirib onlara çatdırırıqsa, Vətənin xoşbəxtliyini görmək, onu düşmənlərdən azad etmək istəyiriksə, gəncləri qəhrəmanlıq, vətənpərvərliyə səsləyiriksə, bu, artıq siyasətdir. Mən Milli Məclisdə oturduğum 5 il müddətində mədəniyyətə dəstək olmağa, teatrın çətinliklərinə, problemlərinə diqqət ayırmağa, bu sənətə önəm verilməsinə çalışırdım. İtaliya - Azərbaycan parlamentlərinin dostluq komissiyasının, MDB parlamentlərarası mədəniyyət-informasiya-turizm-idman daimi komissiyasının sədri oldum. Burada da mədəniyyət və mənəviyyata xidmət etməyə çalışdım. Mədəniyyət geniş məfhumdur, lakin teatr və kino sahələrinə mütləq dövlət dəstəyi, maliyyəsi lazımdır. Aktyor sənəti çətin, mürəkkəb olduğu, teatr mənəviyyata xidmət etdiyi üçün özünə diqqət tələb edən sahədir. Sənətkarlar daim qayğı ilə əhatə olunmalıdır. Teatr tək heç vaxt özünü doğrultmayıb, ona qoyulan xərci qaytara bilməyib. Amma 10 qat artıqlaması ilə mənəvi zənginliyi, insanların maariflənməyini qaytarıb. Əgər teatr ona qoyulan 10 manatı 15 manatla qaytarırsa, onda gərək biz mənəviyyat güdməyək, onda gərək şoumenlər kimi şou ilə məşğul olaq. Teatrda qazanc güdmək istəyən getsin başqa sahəyə

- İndi teatrda nəsə çatmır, yoxsa tamaşaçıda?

- Biz sınaq dövrü keçib çətin illər yaşadıq. Yeni müstəqillik qazanan dövlətimizdə teatr daxil olmaqla bütün sahələr laxladı, dağıldı. Bunları yenidən bərpa etmək, ayağa qaldırmaq üçün vaxt lazım idi. İndi teatra maraq yoxdur deməzdim, amma daha da artıq, çox olmalıdır. Şərqdə ilk olan Azərbaycan teatrının sənətkarları keçən əsrin əvvəllərində gedib Özbəkistan, Türkmənistan, İran, Türkiyədə teatrlar yaratdılar. Teatr sənətkarlarımızı 1990-cı illərdə Türkiyə əllərində gəzdirdi. Azərbaycan teatrı Türkiyədə millətin qaranquşu oldu. Bizim aktyorlarımız hər zaman güclü olub. Lakin onlara gözəl rejissor, lider bacarıqları olan rəhbərlər, bir məqsədə qulluq etdirən idarəçi lazımdır. Hər sahənin bir üslubu olduğu üçün teatrın üslubu da yenilikdir. Teatr öz kökünü unutmadan daim yeniləşməli, yeni dünyagörüş, baxış gətirməli, gəncləşməlidir. Kimisə təqlid edib şou göstərmək, özlərini əcaib-qəraib şəklə salan aktyorlarla teatr olmaz.

- Azərbaycan teatrının hansı sahəsinin araşdırmaya ehtiyacı var?

- Mən elmi işimdə qadın surətlərinin ikinci planı, aktyor ifasında yaratdığı obrazın ikinci planını araşdırmışam. Azərbaycanda dünyəvi peşəkar teatrın tarixi 1873-cü il Mirzə Fətəli Axundzadənin dramaturgiyası ilə hesablanır. Lakin teatrımızın tarixi qat-qat əvvəllərə - Qaravəlli, Qaragöz oyunları dövrünədək gedib çıxır. Bunu araşdırmağa ehtiyac var. Çox gözəl sənətkarlarımız, pedaqoq, rejissor, aktyor, dramaturqlarımız haqqında telekanallar, mətbuat, internetdə geniş informasiyalar verilməlidir. Çox təəssüflər olsun ki, bunun əvəzinə bəzən bayağı tamaşalar, komediyalara üstünlük verilir. Komediya da lazımdır, lakin düşündürən tamaşalara ehtiyac var. Biz televiziya vasitəsilə tamaşaçını tərbiyə etsək, o gəlib teatrda Hüseyn Cavid, Nəriman Nərimanov, Nəcəf Bəy Vəzirova baxa biləcək, səhnədə hoqqabazlıq yox, ən gözəl sözləri gözləyəcək. Teatr əyləncə sahəsi deyil. Bəzi tamaşaçıların zövqünə uyub zövqsüzlüyə yol verməməliyik.

- Hazırda Azərbaycan səhnəsində hansı mövzulu tamaşalara ehtiyac var?

- İstedadlı ansambl yarada biləcək, aktyor oyununu qabarda biləcək tamaşalara ehtiyac var. Mövzu qıtlığı yoxdur. Klassiklərimizdə bütün mövzular var. İstedadlı insanlar cəm olub bir məqsədə qulluq etməlidir, ipi hərə öz tərəfinə çəkməməlidir.

- Bələdiyyə Teatrına aktyor qəbul edərkən hansı göstərici və üstünlüklərə fikir verirsiniz?

- İlk növbədə, istedad, teatra bağlılıq, kollektivə uyuşmasına. Onlara 3-4 ay sınaq dövrü keçmək üçün vaxt qoyuram. Əgər kollektivdən seçilmirlərsə, bizim sənət yolumuza dəstək verirlərsə, qalırlar, əks halda gedirlər

- Akademik Milli Dram Teatrında çalışmısınız. Bu səhnə üçün darıxırsınız?

- 30 il burada çıxış etdim. 20 ildir mənim Bakı Bələdiyyə Teatrım var. Professional səhnə üçün darıxmışam, məhz bu səhnə üçün darıxmamışam.

- Daha çox İlyas Əfəndiyevin əsərləri ilə tanındığınızı düşünürsünüzmü?

- Rəhmətlik İlyas Əfəndiyev yazdığı bir çox əsərində məni gözünün qarşısına gətirdiyini deyirdi və həmin baş qadın qəhrəman surətini mənə şamil edirdi. Onun yaradıcılığı, lirikası mənə çox yaxındır, dramaturgiyası çox önəmlidir. Nadir sənətkarlardanam ki, İlyas Əfəndiyevi çox yaxşı başa düşürəm. Onun əsrlərində mənim kimi oynayan ikinci belə ifaçı tapılarmı? Çünki bizim dostluğumuz, yaradıcılığımız ortalığa çox gözəl tamaşalar çıxardı.

- Məhz sizin üçün yenidən hansısa rol yazılmasını istərdinizmi?

- Yaradıcı həyatımda tamaşa, televiziya tamaşaları, filmlər daxil olmaqla 400-dən çox qadın surəti ifa etmişəm. Özümü rejissor kimi də sınamışam. Tamarzı qaldığım, arzuladığım rol yoxdur. Əgər psixoloji, girintili-çıxıntılı, düşündürən və düşüncə içərisində olan qadın surəti yazılarsa, məmnuniyyətlə ifa edərəm. Bu illər ərzində səhnədə canlandırdığım qadınlara öz payımdan, enerjim, temperamentimdən vermişəm, amma onlardan heç nə götürməmişəm. Çünki səhnə və həyat tamam fərqlidir. Hər dramaturqun yazdığı surətlərdə özüm olsaydım və ya nəsə götürsəydim, nə mən həyatda Amaliya olardım, nə də ayrı-ayrı surətlər ərsəyə gələrdi

- Tənqidçiniz kim olub?

- Özüm, ailəm. Həyat yoldaşım hər zaman münasibətini bildirirdi. Ona çox inanırdım. Mən hər bir surətimə düşüncəli yanaşmışam. Özümə kənardan baxa bilmişəm, heç vaxt istəməmişəm ki, çatışmazlıq olsun, səhnədə hansısa gülünc vəziyyət alınsın. Mən özümdə tamaşaçıya hörmət etməyi vərdiş etdirmişəm. O hörməti də həmişə tamaşaçılardan görmüşəm.

- Başqa teatrların tamaşalarına baxırsınız

- Bəli, burada və beynəlxalq festivallarda bütün tamaşalara baxıram. Amma özümdən sonra səhnədə heç kimi görmürəm, çünki hər birimiz fərdik. İstedadlı, işgüzar, zəhmətkeş, teatra dəlicəsinə bağlı olanlar, ona xəyanət etməyən gənclərin hamısını bəyənirəm. Aktyor özünü sənətinə bağışlamasa, o, çox şeyi bağışlamaz.

- Hər zaman təravətli görünürsünüz. Özünüzə xüsusi qulluq vasitəniz varmı?

- Gərək insanın qəlbi geniş və xılsız olsun, heç kəsə paxıllıq etməsin, xeyirxah olsun, həyatın çətinliklərini dəf etməyi bacarmaq lazımdır. Özümə qulluq etməyə vaxtım yoxdur, çox az yatıram. 15-16 yaşımdan bu həyata atılandan bir neçə işlə məşğul olmaq üçün mənə bir sutka azlıq təşkil edib. Gecə saat 2-dən tez yatmıram, səhər saat 7-dən oyaq oluram. Məcburiyyət qarşısında qalanda kosmetoloqa gedirəm. Gecə-gündüz güzgünün qarşısında olmuram. Cavan görünmək həm də Allah vergisidir. Amma qadın, xüsusən də aktrisa özünə qulluq etməli, hər zaman təravətli, gözəl və nümunəvi olmalı, göz qarşısında olduğu üçün özünü təqdim etməyi bacarmalıdır.

- Zahirən sakit, sevən, sevilən qadın təəssüratı yaradırsınız. Bu, həqiqətən belədirm

- Çox səhv görünüşdür (gülür). Mən çox təlatümlü, tez coşan, keşməkeşli bir insanam. Amma tərbiyə, özünüidarəetmə, özünəcavabdehlik öz rolunu oynayır. Sadə deyiləm.

Ədalət.-2012.-30 iyun.-S.24.