Macarıstan: Avropadan Doğuya baxış

Qədim hunların varisləri üzlərini Türk Dünyasına çeviriblər

Onlar bir zamanlar Doğudan gəldilər, Avropanın mərkəzini özlərinə yurd seçdilər. Türk Dünyasının Fin-Uqor qoluna mənsub olan macarlar bir zamanlar Fin-Uqorların Suur Suomi (Böyük Finlandiya) ideyasını müdafiə etdiklərini gizlətmədən bunu daha dolğun bir şəkildə yenidən ictimai, mədəni və siyasi mühitə gətirməyə başlamışlar. Bu yöndə ənənəyə çevrilmiş bir sıra tədbirlər artıq dövlət siyasəti şəklini almağa başlamışdır. Bunu zəruri edən səbəblər var. Məsələn, Almaniyanın Çexiya, Polşa, İsveç, Hollandiya, Belçika, Avstriya, Latviya, Litva, Estoniya, Rumıniya, İsveçrə və digər ölkələrdə iqtisadi, siyasi, sosial və digər sahələrdə artan nüfuzu ilə yanaşı "pangermanizm" dəyərləri də inkişaf etməkdədir. Belə bir duruma qarşı alternativ olaraq, İtaliya, İspaniya, Portuqaliya, Fransa və İngiltərə bir tərəfdən yeni mərkəzləşmə taktikasına üz tutsalar da, slavyan kökənli Çexiya, Slovakiya, Çernoqoriya, Sloveniya, Ukrayna, Xorvatiya, Kosovo, Makedoniya tipli ölkələr hələ ki bəlirsiz bir durumdadırlar. Məhz bu faktordan yararlanan Almaniya həmin ölkələrlə də uzlaşma nöqtələrini əldə edə bilmişdir.

Macar elitası nə "pangermanizm", nə də "roman" mədəni qatlarını qəbul etmir. Bu mühitdə Turan Doktrinası vacib sayılır.

Macar-Turan Fondunun təşəbbüsləri

Macarıstanın Kişhunaşaq bölgəsinin Buqaç məntəqəsində faktiki olaraq hər il Macar-Turan Fondunun dəstəyilə dünya türklərinin qurultayı keçirilir. Buraya bütün türk boylarının təmsilçiləri qatılır. Faktiki olaraq bu qurultayda 24 ölkədən türk xalqlarının tarix, mədəniyyət və etnoqrafiyasını bilən türk kökənli mütəxəssislər iştirak edirlər. Gök Tanrı inanc kultunu akademik səviyyədə bilən bilginlərə özəl qayğı ilə yanaşır, hətta onların əsərlərini belə nəşr edirlər. Bu törən, sadəcə, qurultay deyil, həm də bütün türk toplumlarının tarixi və çağdaş mədəniyyətlərini nümayiş etdirmək üçün bir şölən olaraq da qəbul edilir.

Ötənilki qurultaya 24 ölkədən 250 təmsilçi dəvət olunsa da, bütövlükdə macar xalqının böyük maraqlarına səbəb olduğu üçün 200 min nəfər yerli əhali də bu ali tədbirdə iştirak etmişdi. Saxa (Yakutiya), Qazaxıstan, Özbəkistan, Tuva, Xakasiya, Türkmənistan, Altay, Tatarıstan, Başkortstan, Dağıstan, Monqolustan, Komi, Norveç, Finlandiya, Marı El, Mordva, Estoniya, Kareliya, Ukrayna, Rumıniya, Qırğızıstan, Quzey Kıprıs, İraq Türkman, Çuvaşıstan, Qaqouziya, Yaponiya, Amerikanın bütün ölkələrindəki Qızıldərili təşkilatları bu qurultayda təmsil olunmuşdular.

Qurultay iştirakçıları bütün türk xalqlarının mədəni və tarixi birliyi ilə yanaşı, çağdaş iqtisadi, elmi və hüquqi müstəvidə işbirliyinə malik olması yönündə səmərəli təkliflər irəli sürmüşlər. Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayevin təklif etdiyi "Türk Dünyasının mədəni-humanitar birliyi" konsepsiyası burada müdafiə olunmuşdur.

Növbəti qurultayda böyük Turan hökmdarı Attilanın dönəmindəki kimi 200 qədim türk çadırı qurulacaq və qədim geyimlərdə olan 600 nəfər atlı qurultayda təmsil olunacaqlar. Qurultayda bütün türk xalqlarının folklor örnəkləri də nümayiş etdiriləcəkdir.

Sonda türk dünyasının qədim ənənələrinə uyğun olaraq böyük bir tonqal yandırılacaq və onun ətrafında yallı gediləcəkdir. Macarıstan tərəfi Türk Dünyasında inteqrasiya yönündə yeni texnologiyalar təklif edəcəkdir. Türk boyları inanc və milli kimlik fərqi olmadan bərabər şəkildə bu uzlaşmada təmsil olunmalıdır.

Magyar-turan.hu, kurultaj.com, turania.hu, kassai-lovasijaszat.hu, lovasijasz.sk, lovasijasz.szm.sk, grozerarchery.com, holloenek.hu, hunormagyar.hu, tengri.hu, feketesolyom.sk, revengeteam.com, nomadutak.net, holloenek.hu, tarsoly-revesz.hu, taltoshub.uni.hu internet resurslarında qurultayla bağlı genişmiqyaslı təbliğat şəbəkəsi qurulmuşdur.

Macarlarda turançılıq düşüncəsi

Macarların ictimai düşüncəsinə görə, ilk macar dövlətinin qurucusu Hun imperiyasının hökmdarı Attilanın oğlu Ellak Xaqan olmuşdur. Deyilir:

"Bizlər əslində qədim türk boyu hunların övladlarıyıq. Bütün tarixi qaynaqlarda türk olaraq adlanırıq. Müqəddəs tacımızın alt bölümü Bizans imperatoru tərəfindən lütfkar yönətici Türkiyə kralına göndərilib. Qərbdə ilk dəfə Türkiyə adı indiki Macarıstana xitabən istifadə olunmuşdur. Bizlər Avropanın tən ortasında yalnız qaldıqdan və xristianlaşdıqdan sonra macar olaraq tanınmağa başladıq. Bütün bunlara baxmayaraq, Karpat dağları boyunca biz macarlar hələ də qədim türk milli adətlərincə yaşamaqda davam edirik".

Macarların qədim inanclarına görə, onlar qədim Turan torpaqlarından indiki ərazilərə köç etmişlər. Onlar madyar, iskit, hun, sak və qıpçaq boylarının təməlində bir etnos olaraq formalaşıblar. Bu günün özündə belə, "noman", "kız kuar", "tenqe ilmek", "kökpar" tipli Gök Tanrı dönəmindən qalma idman növləri macarların milli oyunlarıdır.

Hələ 19-cu yüzildə böyük macar alimi Deçi Mor elmi tədqiqat əsərlərində qeyd edirdi ki, Avropada "pangermanizm" və "böyük roman" siyasətinə görə macarlara məxsus torpaqlar bir neçə dövlətin ərazisinə süni şəkildə birləşdiriləcəkdir. Bunun ardınca macarları daha ağır şərtlər altında iqtisadi cəhətdən çökdürməklə yanaşı, assimilyasiyaya uğramağımıza səbəb ola biləcək təsisatlar yaradılacaqdır. Bizlər macar milli kimliyi iradəsi olaraq Türk Dünyası ilə tarixi tellərimizi daha sıx bağlamalıyıq".

Doğrudan da, 20-ci yüzildə baş vermiş 1-ci və 2-ci dünya savaşlarından sonra Avropada ən ağır şərtlər içində məhrumiyyətlərə məruz qalan macarlar və Macarıstan olmuşdur. Macarıstan torpaqları Polşa, Çexiya, Almaniya, Avstriya və Rumıniyanın ərazilərinə birləşdirilmişdir. Bu gün Macarıstanın milli dövlət olaraq inkişaf yolunu Türk Dünyası ilə inteqrasiyada görən Yobbik Partiyası (Milli sosialistlər) açıq şəkildə bu fikri ölkə parlamentində ifadə etməkdədir. Partiyanın proqramında qeyd olunur:

"Biz Macarıstanın gələcək inkişafını Turan Dünyasında görürük. Bunun üçün "Magyar Remeny Mozgalom (yurd dışında qalmış macarların taleyini nəzərə alan "Macar Ümid Hərəkatı") strategiyamızı genişləndirməyi bir hədəf olaraq görürük. Tarixi Transilvaniya daxil olmaqla Sekey hədəflərinə Erdelyi Magyar İfjak (Transilvaniya Macar Gəncləri Hərəkatı), "Karpataljai Magyar Kulturalis Szövetseg" (Karpat Macar Mədəni Birliyi), "Magyar Polgari Part" (Macarıstan Vətəndaş Partiyası) təşkilatları ilə bizlər birgə addım atmağı hədəf seçmişik".

Partiyanın lideri Habor Vona Macarıstanda ən güclü türkoloq və strateq kimi də çox məşhurdur. Artıq bu partiya, sadəcə, parlamentdə deyil, əksər yerli bələdiyyələrdə və digər dövlət strukturlarında təmsil olunmaqla həm də ölkənin siyasi həyatında güclü təsir imkanları əldə etmişdir. Yobbik Partiyası ölkənin xarici kapitaldan asılı olması, bunun qarşılığında Macarıstan ərazilərinin, təbii sərvətlərinin, iqtisadi təsisatlarının xarici şirkətlərin nəzarətinə keçmə təhlükəsini hiss edir, uzun illər hakimiyyətdə olmuş sosialistləri və liberalları tənqid edərək bütün günahları onlarda görür.

Avropada iqtisadi böhranların Macarıstanı da əhatə etməsi, əhalinin çətin duruma düşməsi faktı da Yobbik Partiyasının haqlı olduğunu sübut etmişdir. Bütün bunları nəzərə alaraq Yobbik Partiyası bütün türk dövlətlərinin bir araya gələrək "Turan Konqresi" yaratmalarını təklif etmişdir. Bu yöndə partiyanın maliyyə dəstəyilə iki akademiya yaradılmaqdadır. Bu akademiyalardan biri Türk Dünyasının mədəni, tarixi, etnoqrafiyası, digəri isə çağdaş türk xalqlarının dövlətçiliyi və ictimai həyatı, iqtisadi və təbii resursları istiqamətində tədqiqatlar aparacaqlar. Bu partiyanın gənclik qolu həmin akademiyalarda kadr olaraq yetişdiriləcək.

Macarıstan türk dövlətləri ilə iqtisadi, mədəni və humanitar əlaqələrin inkişafı yönündə ciddi addımlar atmışdır. Özəlliklə Türkiyə, Qazaxıstan və Özbəkistanla böyük əlaqələr qurulmuşdur. On milyonluq əhalisi olan bu ölkə belə bir strategiyanı tətbiq etməklə yanaşı, həm də təkcə Macarıstanı deyil, bütün Avropanı təhdid edən demoqrafik fəlakətin də qarşısını almağa ümid edir.

Macarıstanı tanıyırıqmı?

Bu türk kökənli dövlət Avstriya, Slovakiya, Ukrayna, Rumıniya, Serbiya və Sloveniya ilə sərhədlərə malikdir. 1999-cu ildən NATO-nun və 2004-cü ildən Avropa Birliyinin üzvüdür. Ölkə Magyarorszag (macarların ölkəsi) adlanır. Avropanın qədim mənbələrində isə Hibelunhah (hunların ittifaqı mənasında) adlanır. Karpat dağlarının çevrəsindəki ən münbit torpaqların 20-ci yüzillikdə bölünməsi uğrunda aparılan qanlı savaşlar nəticəsində macarların əraziləri bir neçə dövlətin arasında bölünmüşdür. Uzun müddət sosialistlərin hakimiyyətdə olması səbəbindən indi ölkənin xarici borcları 50 milyard dolları ötmüşdür. 10 milyonluq Macarıstanın parlamentində 386 millət vəkili təmsil olunur. Müxalifət partiyalarını təmsil edən deputatların sayı 122 nəfərdir. Bütün demokratik qüvvələri təmsil edən Macar Demokratik Forumu hakimiyyəti ələ almaqla ilk dəfə olaraq ölkənin bütün siyasi mənzərəsini dəyişmişlər. Ölkə prezidenti iki dəfədən artıq bir daha seçilə bilməz.

Macarıstanda diktator rejiminə 1848-ci ildə son qoyulmuşdur. Bundan sonra ölkənin milli parlamenti yaradılmış və 1860-cı ildə Ana Yasa qəbul edilmişdir. 1918-ci ildə isə ilk dəfə olaraq Macarıstan özünü demokratik dövlət elan etmişdir. Ölkə inzibati baxımdan 19 "medye"yə (vilayətə) bölünür. Dunay çayı faktiki olaraq ölkəni ikiyə ayırmışdır. Alp, Bakon, Verteş, Dunasuq, Berjen, Çertax, Marta, Böyük, Çerexat, Ahtelek kimi dağlıq ərazilərdə yaradılmış turizm mərkəzləri ölkənin ən çox gəlir gətirən mənbələrindən biri hesab olunur. Burada təbii mənzərələri zəngin olan ərazilər elə səviyyədə qorunur ki, turist axınına ilin bütün fəsillərində rast gəlmək mümkündür. Təbii mənzərələrlə zəngin olan göllər xüsusilə sevilən məkanlardır. Balaton gölü çevrəsində yaradılmış turizm mərkəzi Avropanın ən böyük istirahət məkanı hesab olunur.

Macarıstanın aqrar sektoru Avropa üçün ərzaq təhlükəsizliyi məsələsində aparıcı rol oynamaqdadır. Macarıstan aqrar ölkə olmaqla yanaşı, həm də bir sənaye dövləti olmaq iddiasını də gizlətmir. Macarıstanın qarşısında ucsuz-bucaqsız Türk Dünyası coğrafiyası durur. Buna görə də türk dövlətləri ilə inteqrasiya əsas prioritetlərdən biri hesab olunmaqdadır. Macarıstan türk dövlətlərindən gəncləri dəvət etməklə burada onların kadr hazırlığı qeydinə qalaraq yaxın perspektivdə ümumtürk işbirliyi hədəfləri ortaya qoymuşdur.

İndi macar hökuməti dünya türklərinə yurd olan regionlara öz mütəxəssislərini göndərməklə həmin bölgələr haqqında xüsusi televiziya filmləri hazırlayır, kitablar nəşr etdirir, elmi konfranslar keçirir. Türk Dünyası haqqında məktəblər və universitetlər üçün dərsliklər hazırlanaraq onların xüsusi vəsaitləri qismində tədris olunmasını da təmin etmişdir.

Macarların tarixi qaynaqlarında belə qeyd olunur: "Kuman-qıpçaq çölləri, Karpat dağlarının yaylası hər zaman bizlərə arxa oldu. Hun kökənli biz madyarlar atlarımızla bu çölləri, yaylaları dolaşdıqca sevdik, sevdikcə bu torpaqların əsil sahibinə çevrildik. Ata-babalarımızın məzarları bu torpaqlarda uyuyur. Bu torpaqların hər qarışında ulu əcdadımız Attilanın atının kişnərtisi hələ də gəlir. Bu səsi qanında və ruhunda təmiz madyar qanı axanlar qulağını torpağa söykəməklə duya bilirlər. Başqaları bunu heç zaman hiss etməzlər"..

Ənvər Börüsoy

Ayna.- 2012.- 23 iyun.- S.19.