AZƏRBAYCAN OĞULLARI STALİNQRAD DÖYÜŞLƏRİNDƏ

"Azərbaycan! Əziz vətən, ana torpaq! Sən bizi bəslədin, böyütdün, bizdən heç nə əsirgəmədin. Sən bizi sevirsən, bizim üçün bu sevgi çox əzizdir, dünyada heç bir şey bu sevgini əvəz edə bilməz. Biz böyük nizamilər, babəklər, koroğlular ölkəsi olan sənə, sənin bu sevginə and içirik ki, tapdalanmış torpaqlarımız və təhqir edilmiş, vəhşicəsinə divan tutulmuş hər bir vətəndaşımız üçün düşməndən amansız intiqam alacağıq. Bu yolda canımızı və qanımızı əsirgəməyəcəyik".

1942-ci ildə Stalinqrad uğrunda döyüşdə həlak olmuş naməlum Azərbaycan əsgərinin cibindən tapılmış məktubdan

(əvvəli ötən saylarımızda)

Podpolkovnik Həzi Aslanov həmişə olduğu kimi komandir tankına mindi. Əlindəki kiçik göy və qırmızı bayraqlarla alayın və tankların arxasınca irəliləməsinə işarə verdi. Həzinin işarəsi ilə alay ön cəbhəyə irəliləmək əvəzinə döyüş meydanının sol cinahına doğru hərəkət etdi.

Faşistlər ilk vaxtlar bizi sox sıxışdırırdılar. Hər yer top və pulemyot atəşinə tutulurdu. Bizdən tələfat get-gedə çoxalırdı. Artıq bir neçə tankımızı da yandırmışdılar. Hamımız ölümün gözünə dik baxırdıq. Sanki canımızda qorxu hissi ölmüşdü. Andımız belə idi: əsir düşməmək, mövqedən bir addım da geri çəkilməmək. Bu, komandirimiz Həzi Aslanovun əmri idi. Dalınca da sərt səslə belə dedi: əlbəyaxa döyüşə hazır olun!

Alayımız komanda məntəqəsindən xeyli uzaqlaşıb Salsk çölünün qərb istiqamətinə çatdı. Düşmən burda dayanmışdı. Çöllər dizə qədər qarla örtülü idi. Əsgər və zabit heyətinin hamısı ağ plaş-çadır geyinmişdi. Bəzi açıq yerlərdə sürünə-sürünə gedirdik. Topların lülələri ağ rənglə boyanmışdı. Qarın üzərində qara cığır qalmamaq üçün tankın keçdiyi yolu, ləpirləri və izləri qarla örtürdük. Bunların hamısı düşmən təyyarələrindən gizlənmək üçün komandirin əmrilə olunurdu. Faşist təyyarələri göylərə nərə salır, havanı yararaq arabir mərmi tökürdü. Tez-tez atılan fişənglər də göydə cövlan edirdi. Bizim alaya və qonşu hissələrə tapşırılmışdı ki, Fon Paulsun Stanlinqrad yaxınlığında mühasirəyə düşmüş qoşunlarına köməyə gəlmək istəyən feldmarşal Fon Manşteynin böyük tank və motorlu qüvvələrinin qabağını kəssin. Hitler yeni göndərdiyi canlı qüvvə ilə bərabər 300-dən çox "Pələng" adlı ağır tanklar və xeyli zirehli maşınlar da buraya yeridilmişdi. Kəşfiyyat xəbər gətirmişdi ki, hər iki faşist qoşunlarının cəhd edib birləşmək istədikləri ara məsafəsi qırx beş - əlli kilometr idi. Bizim alay və bir neçə başqa hərbi qüvvələr bu məsafədə döyüş aparmalı və onlara birləşməyə imkan verməməliydi. Burada, Salsk çölündə düşmənlə ölüm-dirim savaşı gözlənilirdi.

Komanda məntəqəsindən hey çağırırdılar: "Çayka, çayka, cavab ver, hardasan?" Bu, komandirimiz Həzi Aslanovun məxfi adı idi. Nədənsə komandir susur, hiss olunurdu ki, bərk fikirlidir, nəyisə ölçüb-biçir.

Düşmən uzaqlardan arabir onlara tərəf atırdı. Həzi Aslanov sakit səslə dedi:

- Əclaflar deyəsən gəlişimizdən duyuq düşüblər.

O, zabit heyətini çox da böyük olmayan yarğana yığdı. Burada yarı yerə batmış qayanın altını özümüzə sığınacaq elədik. Komandir: - Hə, - deyə üzünü zabitlərə tutdu. - Vəziyyət belədi. Əgər biz düşmənlə üzbəüz döyüşə girsək sayca çox olan faşistlər bizim alayı məhv edə bilər. Ona görə də belə fikirləşirəm ki, düşmənə yalnız sağ cinahdan və arxadan hücum etmək lazımdır. Çünki alman tanklarının yan zirehləri cinahdan zəif olur. Həm də motor yerləşən hissə sağ cinahdan daha asan nişangaha gəlir. Xəbərdarlıq edirəm, mənim işarəm olmadan heç kəs atəş açmasın. Vəziyyət çox mürəkkəb və məsuliyyətlidir. Tanklarımızın əsas qrupu sağdan düşmənin arxasına keçəcək. Bu qrupa özüm rəhbərlik edəcəm.

Volkov soyadlı mayor Həzi Aslanova müraciət edib dedi:

- Yoldaş podpolkovnik, icazə verin soruşum. Siz nə üçün cinah atəşinə üstünlük verirsiniz?

Həzinin güləş sifəti bir anda ciddiləşdi. Ayağını bərkdən daşa vurub üstünün qarını təmizlədi.

- Bilirsiniz, - dedi, mən ilk hərbi təhsilimi Bakı hərbi məktəbində almışam. Orda bizim müəllimlərimiz məşhur general Səməd bəy Mehmandarov, Əli ağa Şıxlinski və topoqrafiya generalı İbrahim ağa Vəkilov idi. Başqa müəllimlərimiz də vardı. Artilleriya generalı Əli ağa Şıxlinski bizə döyüş taktikasından mühazirə oxuyanda həmişə deyirdi:

- Cinahdan atılan bir top öndən atılan iki topun işini görə bilər. Ona görə də döyüş vaxtı topları və tankları elə yerləşdirmək lazımdır ki, hər bir hədəfə ya cinahdan, ya da çəpinə atəş açmaq mümkün olsun

General Şıxlinski Port-Arturda, Dünya müharibəsində iştirak eləmişdi. "Artilleriya allahı" kimi ad-san qazanmışdı, böyük təcrübəsi vardı. Onu da xüsusi qeyd edərdi ki, almanlar cinah döyüşündən çox zəifdirlər. Onlar üstünlüyü həmişə ön xəttə verirlər. Bu da onların lovğalığından irəli gəlir. Cinahı və arxanı isə boş qoyurlar. General həmişə deyərdi ki, müharibədə cinah döyüşü yüz faiz olmasa da, səksən faiz qələbə deməkdir.

Alay katibi Qolovaşşenko:

- Yoldaş komandir, - dedi, - nə qədər ki, ayazlı günəş var, qar yağmır. İcazə verin biz zabitlər xəritəni yenə gözdən keçirək.

- Buyurun, - deyib geri çəkilən Həzi bilmədən mənə toxundu. Qolumdan yapışıb çox səmimi gülümsündü. Onun yaraşıqlı, qaraşın üzünə elə bil işıq seli yayıldı. Bir az əvvəlki fikirli Həzi Aslanovdan indi əsər-əlamət yox idi. - Necəsən, eloğlu, qorxmursan ki? Axı bu, sənin ilk döyüşün deyilg

Mən əsgəri qaydada farağat vəziyyətdə dayanıb:

- Yox, - dedim, - yoldaş komandir, qorxmuram. Qorxan zabitin burda nə işi varg

- Hə, balaca Aslanov, unutma ki, Vətən uğrunda, Azərbaycan naminə döyüşə gedirik. Onu da bil ki, faşist köpəkləri burdan Bakıya, Qafqaza girmək ümidindədirlər. Əlindəki silah ana və bacılarımızın namusunu qorumaq üçün sənə verilib. - Əlini qurşağımdakı xəncərin üstünə qoyub - Sənə bu xəncəri nahaq yerə bağışlamamışam. Güllən qurtaranda bax, bu xəncəri dəstəyinə qədər faşistin ürəyinə soxmamış döyüşdən çıxma. Xoşum gəldi cavabından. Çox ürəkdən dedin ki, qorxmuram. Həmişə belə nikbin və cəsur ol! Onu bil ki, qorxu ilə düşmən üstünə gedən istər zabit, istərsə də əsgər olsun heç vaxt qələbə qazana bilməz. Müdriklərimiz haqlı deyiblər ki, qorxaq gündə yüz dəfə ölər, mərd isə bir dəfə həlak olar. Di, Allah amanındag.

***

Üzbəüz həmlə nə qədər cazibədar olsa da, mən düşmənin cinahlarına zərbə endirməyi həmişə üstün tuturamg Məlumdur ki, alman maşınlarının yan zirehi ön zirehindən xeyli kövrəkdir. Buna görə də hitlerçiləri məcbur etmək lazımdır ki, tankların kövrək yerlərini bizə tərəf çevirsinlərg

Düşmənin cinahlarını axtarmaq və ona həmişə ən zəif yerindən zərbə endirmək asan iş deyildir, bunun üçün hər bir komandir böyük zəhmət çəkməli, zirək və təmkinli hərəkət etməlidir.

Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, qvardiya podpolkovniki Həzi Aslanovun "Faşistlərə cinahdan zərbə endirmək döyüşdə əsas məqamdır" məqaləsindən, "Pravda" qəzeti, 27 dekabr 1942-ci il

Döyüş mövqeyi sağ cinahda yerləşən səkkiz mart sovxozu yaxınlığındakı Aksay və Mışkov çayları istiqamətinə çıxarıldı. Oradan da faşist tanklarına, arxadan və sağ cinahdan qəflətən hücuma başladıq. Hücuma rəhbərlik edən Həzinin üzü ciddiləşmişdi. O, səbr və təmkinlə gah xəritəyə baxır, gah da rota komandirlərinə əmr verirdi. "Çayka" - Həzi döyüşün uğurlarından razı qaldığı onun yaraşıqlı simasında oxunurdu. Ona görə də ilk dəfə döyüşün uğurları haqqında korpus komandirinə məlumat verdi. Artıq faşistin iri gövdəli, ağır "Pələng" tankları yanırdı. Faşist əsgər və zabitləri bağırışa-bağırışa o yan-bu yana qaçırdılar. Düşmənin pis və çıxılmaz vəziyyətə düşməsi açıq-aydın Salsk çölündə görünürdü. Döyüşün üçüncü günü bizim alay düşmənin xeyli canlı qüvvəsini əsir götürüb on yeddi tankını yandırmışdı. Yadımdadı, əsir frislərdən biri rusca qışqıra-qışqıra yalvarırdı: "Ey rus, mən soyuqdan donuram. Al avtomatı, mənə papaq ver" - deyirdi.

Biz inamla irəliləyib atəşi daha da gücləndirdik. Yandan artilleriya, arxadan və öndən düşmənə qarşı atəşi bir an da olsa dayandırmırdıq. Döyüş meydanı alov və tüstüyə bürünmüşdü. Düşmənin yanan tankı, hərbi sursatı məşəl kimi alov saçırdı. Qarlı çölün hər addımında faşist meyiti vardı.

Sevinirdik ona görə ki, nal şəklində mühasirəyə alınmış Stalinqradı düşmən ala bilməyəcək. Kiçik fasilə vaxtı hava radiosunda Həzinin yenə səsi eşidildi. "Çayka" Aslanov səkkizinci briqadanın "Sokol"una raport verirdi. O deyirdi ki, artıq üçüncü gündür vuruşuruq. Bu gün axşam üstü mənim tankımı vurdular. Onun bu xəbərinə general-leytenant B.Obuxovun bir az acığı tutdu. General dedi ki, nə üçün özünü nişangah etmisən? Sənin vəzifən komandanlıq etməkdi. İndi bu uzaq məsafədən sənə necə kömək edək? Həzi cavabında dedi ki, narahat olmayın, tankımın döşəməsində olan qapı salamatdı, onu açıb təmir edəcəyik. Elə də oldu. Düşmən mərmisi Həzinin tankının sağ tırtılının təkərini vurub sıradan çıxartmışdı. Ona görə də tankın döşəməsində olan qapını açıb tırtılı çıxartdıq. Bir fraksionla səkkiz mart sovxozuna kimi getdik, orda əsaslı təmir etdik.

Döyüşün dördüncü günü alayımız çoxlu döyüş sursatı və qənimət ələ keçirdi. Hitlerin sədaqətli feldmarşalı Manşteynin tank qoşunları, general Qotun tank qrupu Azərbaycanın otuz iki yaşlı igid oğlu, podpolkovnik Həzi Əhəd oğlu Aslanovun qeyri-adi komandanlığı ilə darmadağın edildi.

1942-ci il dekabrın 18-də alayımız Verxne-Kumsk xutoru ətrafında daha bir yaddan çıxmaz döyüş apardı. Salsk çölündən qaçıb canını qurtaran faşist əsgər və zabitləri general Qotun başçılığı ilə gəlib burda cəmləşmişdilər. Beş gün gecə-gündüz burda Həzinin apardığı döyüşlər daha uğurlu oldu. Ağ qarlı çöldə faşistlərin meyitinə, yandırılmış tankın və zirehli maşınların burulub göyə qalxan alovunu qalın qara tüstüsünü lap uzaqlardan görmək olurdu.

(ardı var)

Şəmistan Nəzirli,

İstefada olan polkovnik- leytenant

Ədalət.-2012.-3 may.-S.7.