YENİ PROYEKTİMİZ: ALTMIŞINCILAR

PUBLİSİST NEMƏT VEYSƏLLİ - 4

"Altımışıncılar" dedikdə adətən yazıçıları nəzərdə tuturlar və bütün vurhəşir də bildiyimiz kimi hər zaman onların başında olur.Bunun nədən olduğunu mən araşdıran deyiləm,amma bunu bilirm ki ALTIMIŞINCILAR təkcə ədəbiyyatda deyil, sənətin bütün sahələrində özlərini göstərməkdə idi. Və mənə elə gəlir ki, dünyamızın altımışıncı illəri təkcə bizim məmələkətdə deyil, başqa məmləkətlərdə də eyni anlamda intibah illəri kimi yaddaşlara həkk olunub.Məsələn, sevgili Türkiyə cumhuriyyətində ALTIMIŞINCILAR adıyla bir dərnək də var. Həmişə gönlümdən keçib belə bir təşkilat və ya dərnək bizlərdə də olsun,amma bizlər ayrı Türkiyə ayrı.Hər zaman adları ortalıqda hallanan yazar və sənət adamları sonrakı nəsil tərəfindən heç də gönül xoşluğu ilə qarışılanmayıb. Açığını deyim ki,hətta onları insafla müdafiə edənlər də qınaq sahibi olur. Mən onların müdafisinə qalxmaq məqamında uzağam. Sadəcə onlardan bəzilərini yenidən xatırlatmaq istərdim. Ən çox o yaradıcıları ki, onlar ədəbiyatçı deyillər.Yazar-çizər deyillər.Amma bu sırada yazarlar da ola bilər. Daşlaşmış "ALTIMIŞINCILAR" sırasına salınmayan ALTIMIŞINCILAR da olub. Kimlərdir bunlar?

- Jurnalistikamızın bu günü barədə çox əksik şeylər danışırlar və sanki bu danışıqlar heç olmur. Hər kəs öz işindədir. Vaxtilə baş redaktoru olduğun "MƏDƏNİYYƏT" qəztində sənin gənc yazarların olub. Onlarla necə yola gedirdin və baş redaktor işləmək çoxmu çətindir?

- Həmişə hesab etmişəm ki, jurnalistin gərək şəxsiyyəti olsun. Jurnalistika dəb, təzə kostyum deyil ki, onu ətrafdakılara göstərəsən. "Mədəniyyət" qəzetində mənimlə çiyin-çiyinə çalışan cavan müəlliflərə onu təqlin etmək istəyirdim ki, bu sənətə gərək peşəkarcasına yanaşasan. Yazmaq istədiyin mətləbi dərindən öyrənəsən. Əlbəttə, Azərbaycan dilinin, ədəbi dilin qayda-qanunlarına əməl etmək şərti ilə "Mədəniyyət"dən qabaq çalışdığım mətbu orqanlarında sözün geniş mənasında mən müəllif azadlığı və sərbəstliyi görmüşdüm. Təəssüf ki, "Mədəniyyət"də müəyyən məhdudiyyətlər vardı. Bəzən mətbuatdan, Azərbaycan xalqının mənəvi dəyərlərindən, musiqi və bədii irsindən uzaq adamlar mənimlə əmr formasında danışırdılar və təbii ki, bu da işimizə pis təsir edirdi. MN-də şöbə müdiri, nazir müavini olmaq o demək deyil ki, sən ağıllısan və baş redaktora təzyiq göstərə bilərsən. Əməlli-başlı axtarsan, respublikada MN-nin müxtəlif strukturlarında onlarla şöbə müdiri, nazir müavini taparsan. Amma Əvəz Sadıq, Ağababa Rzayev, Cəmil Əlibəyov, Anar, Əkrəm Əylisli, İsa İsmayılzadə, Seyfəddin Dağlı kimi redaktorları tapmaq çox çətindir. Təəssüf ki, o zamanlar MN-nin özündən razı, səliqəli geyinmiş məmurları belə həqiqətləri dərk etmirdilər. "Mədəniyyət" qəzetində baş redaktor işlədiyim illərdə (2001-2006) çoxlu-çoxlu səhvlər etmişəm. İndiki ağlım olsaydı, bunları etməzdim.

- Doğrudur indi KİTABIM VAR DEMƏK bir az şit səslənir, amma təbii ki, sənin kitabların o sıradan deyil ki, səni utandırsın. Eləsə neçə kitab müəllifisən, onlardan qazancın nə olub?

- Müxtəlif nəşriyyatlarında on ikidən artıq bədii-publisistik kitablarım çıxıb. Onların məzmununa, mövzusuna və ictimai ideyasına görə xəcalət çəkmirəm. Amma onların bədii səviyyəsi, ədəbi priyomları, forma və s. keyfiyyətləri gərək daha zəngin olaydı. İmzama hörmətlə yanaşıblar, dostlarımın sayı artıb.

- Ailənə bələdəm və gözəl uşaqların və sevimli bir həyat yoldaşın var: onların sənin işində bir üstünlüyü olubmu? Şayət indiki xanımına rast gəlməsəydin bu qədər məhsuldar və az olmasa da belə uzun ömür yaşaya bilərdinmi?

- Təvazökarlıqdan uzaq, mən kabinet, paytaxt arxivlərində eşələnən jurnalist deyiləm. Yazmaq istədiyim mövzunun arxasınca gah Muğana, gah da Qarabağa getmişəm. Məsələn, "Bizim şəhər"i yazmaq üçün Riqaya, Tiflisə də getmişəm. Bir sözlə, qaçda-qovda olmuşam. Əlbəttə, evimdə, ailəmdə rahatçılıq, əmin-amanlıq olmasaydı, mən bu işləri görə bilməzdim. Həmsöhbətinə belə-belə qəliz suallar vermək sənin köhnə peşəndir. Vallah, Tofiq, əgər belə-belə cığal sualları tez-tez mənə versən, ailəmi dağıdacaqsan.

- Veysəlli soyadı haradan ağlına gəlib?

- Veysəlli imzasının qəribə tarixçəsi var. Bu imza ilə mətbuatda nə vaxt dərc edildiyim yadımda qalmayıb. Amma sonralar belə hesab edirdim ki, övladlarım doğulduğum yeri-yurdu unuda bilərlər. Axı, onların da hamısı Bakıda anadan olub. Sonralar çox çətinliklə "Veysəlli" imzasını sənədləşdirdim. Bu işdə mənə Cəmil Əlibəyov, o zamanlar ədliyyə sistemlərində çalışan Arif Əfmaiyev yaxından kömək etdilər. İndi bu imzaya görə xəcalət çəkirəm, çünki Veysəlli kəndi erməni işğalçılarının əlindədir. Onu azad etmək məsələsi də elə hey uzanır.

- Yazı-pozu adamlarına nə sözünüz var?

- Mən özümü böyük ədəbiyyatçılar, yazı-pozu adamları sırasına aid etmirəm. Bəlkə də vaxtilə mətbuat orqanlarında dərc edilən yazılarım beş-altı adamın xoşuna gəlib. Əlbəttə, bütün sağlamlığını, mənəvi dəyərlərini yazı-pozunun canına hopduran bir şəxs kimi buna sevinmişəm. Ömrüm boyu belə hesab etmişəm ki, nə isə dəyərli bir işlə məşğulam, nəyəsə yarayıram. Amma açıq və səmimi şəkildə etiraf edirəm ki, indiki həyatım, fəaliyyətimlə müqayisədə o dünyada qoyub gəldiyim mənim üçün çox solğun görünür. 88-ci ilə qədər dərc etdirdiyim, qarasına güvəndiyim yazılar da son dərəcə boz və cansıxıcıdı. Mən müharibəni təbliğ etmək fikrindən çox-çox uzağam. Amma döyüşdə, döyüşən adamların yanında olmaq tamam başqa aləmdir. 88-ci ilə qədər bu mövzuların həndəvərində, həqiqətdə çox sərt olan bu həyatın böyür-başında dolaşmışam. Amma 93-cü ildə, 94-cü ildə bu həyatın ən qızğın nöqtələrində olmuşam. Yazıçınınmı, publisistinmi bu həyatla yaşamamağı təəssüf doğurur. Əlinə qələm alan şəxs üçün, döyüş səhnəsi, ölüm-itim, isti papağı, sırıqlısı qana bulaşmış yeniyetmələrin həyatı, yeri gələndə Koroğlu kim nərə qoparan, haray qaldıran cavanları görmək, nə isə bütün bunlar təsvirə, sözə gəlmir. Gərək bütün bunları gözünlə görəsən, gərək o həyatı yaşayasan.

Əzizlərim, cəbhə, döyüş bölgələri, əsgər həyatı Bakıdan, Abşeron bağlarından çox uzaqdadır. Coğrafi uzaqlıq bunları təfərrüatı ilə görməyə imkan vermir. Ayrı-ayrı dalğalar üstündə köklənmişik. Ayrı bir anlaşılmazlıq içində itib-batmışam. İstər xalqın bütövlüklə fiziki cəhətdən, istər onun ərazisini, bir sözlə, təhlükəsizliyinin, gələcək taleyinin Qarabağda, döyüş bölgələrində həll edildiyi məqamda, özünü bu xalqın ziyalısı, yazıçısı hesab edən şəxs necə kənarda qala bilər?

Bəzən mən Bakıda, Şəkidə sözlər eşidirəm. "Hər kəs öz işi ilə məşğul olmalıdır". Bu cümlənin canında müəyyən həqiqətlər var. Amma bu sülh, əmin-amanlıq dövrünün şüarıdır. Bu sözlərin arxasında "müharibə qurtarsın, amma mənim oğlum iştirak etməsin" çaları da var. "Hərə öz işi ilə məşğul olsun" bicdən törəmə sözdür. Belələri baş qatır, snayper gülləsindən yayınır. Bir var aeroport həndəvərində, Bakının küçələrində alver edən, ya da Abşeron bağlarında, Atatürk küçəsində özünə cah-cəlallı imarətlər tikəsən, bir də var Qazaxdamı, Sədərəkdəmi, Qarabağdamı düşmənlə üz-üzə dayanasan, hər an taleyinlə oynayasan. Bunlar ayrı-ayrı şeylərdir. Daha əsgərləri, zabitləri, Vətənin çağırışı ilə ölüm-dirim mübarizəsinə qoşulanları aldada bilməzsən. Belə sözlər diplomatik tryuklardır.

Əyninə hərbi forma geyinmiş həmvətənlərim kimi, mənim də ürəyimdə böyük, hüdudları özümə məlum arzularım var. İşğal edilmiş torpaqlarımı azad görmək, Xankəndindəmi, Laçın və Kəlbəcər dağlarındamı Azərbaycan Ordusunun qələbəsini görmək, tez-tələsik, ala-yarımçıq olsa da, ordumuzun Xankəndinə, Füzuliyə, Minkəndə necə girməyi barədə reportajlar yazmaq. Azərbaycan Ordusunun qələbə sevincini görməsəm, bağrım çatlayar, uşaqlarımın, yazıçı dostlarımın üzünə şax baxa bilmərəm. Əynimə geydiyim forma bədənimi yandırar.

Əzizlərim, bax, belə-belə işlər.

- Nəyi unutdum: məndən nə soruşmaq istərdin?

- Niyə son 15-20 ildi, ancaq "Ədalət" qəzetində dərc edilirsən?

Cavab - çünki orada özümə və yazılarıma məhəbbətlə yanaşırlar.

Tofiq Abdin

Ədalət.-2012.-3 noyabr.-S.15.