Paytaxt rabitəsinin intibah dövrü Ümummilli liderin adı ilə bağlıdır

 

BEYTULLA HÜSEYNOV,

Bakı Telefon Rabitəsi

İstehsalat Birliyinin baş direktoru

 

İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarından istifadə etməklə dövlətin elektron xidmətlərinin yaradılması, onun yenidən formalaşdırılması müasir dövrün tələbidir. Cəmiyyətdə informasiya texnologiyalarının əsas amilə çevrildiyi bu dövrdə ölkəmizin intelektual resursları da sürətlə artır. Dövlətin idarəetmə sistemində elektron infrastruktur inkişaf edir və idarəetmədə əsas yerlərdən birini tutur.

Azərbaycan rabitəsinin inkişafı, onun ümumdünya telekommunikasiya şəbəkələrinə sürətli inteqrasiyası ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin adı və fəaliyyəti ilə bağlıdır. Ölkəmizdə İnformasiya-Kommunikasiya Texnologiyalarının tərəqqisi,  intibah dövrü Heydər Əliyevin 17 fevral 2003-cü il tarixdə imzaladığı "Azərbaycan Respublikasının inkişafı naminə İnformasiya-Kommunikasiya Texnologiyaları (İKT) üzrə (2003-2012-ci illər) Milli Strategiya"dan başladı. Uzaqgörənliklə hazırlanmış  bu mühüm sənədin ölkəmizdə tətbiqi sahəsində  10 ilə yaxın müddətdə müasir informasiya texnologiyalarının prioritet sahələri müəyyənləşdirilmiş, qloballaşma dövrünün reallıqları nəzərə alaraq çevik idarəetməni təmin edəcək "elektron hökumət"in yradılması əsas məsələlərdən biri kimi önə çəkilmişdir. Bunun nəticəsidir ki, hazırda Azərbaycan qlobal informasiya cəmiyyətinin qurulmasında ən öndə gedən ölkələrdən birinə çevrilmişdir.

Son illər Azərbaycanın dinamik inkişafına və iqtisadi yüksəlişinə görə dünya liderinə çevrildiyi bir zamanda ölkənin informasiya-kommunikasiya sisteminin müasir dünya standartları səviyyəsinə  çatdırılması, müasir texnologiyaların yerlərdə geniş tətbiqi əsas və vacib məsələ kimi daim dövlətimizin və ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin diqqət mərkəzində olmuşdur. İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarının ölkəmizdə müasir tələblərə uyğunlaşdırılması üçün zəruri islahatlar aparılmışdır. Təsadüfü deyil ki, möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev XXI əsirdə İKT-nin inkişafı baxımından ölkəmizin yüksək irəliləyişə nail olacağını bildirmiş, bu sahənin inkişafını ölkəmizin iqtisadiyyatında əsas prioritet sahə elan etmişdir. O, demişdir: "Dövlət siyasətinin prioritet istiqaməti olmaqla informasiya və telekommunikasiya texnologiyalarının inkişafına xüsusi əhəmiyyət verilməsi dünyanın bir çox biznes dairələrinin diqqətini böyük potensiala malik ölkə kimi Azərbaycana yönəltmişdir. Əminəm ki, bu istiqmətdə həm dövlət strukturlarının, həm də özəl sektorun beynəlxalq və regional səviyyədə əməkdaşlığı uğurlu olacaq, tezliklə öz səmərəli nəticələrini verəcək və informasiya cəmiyyətinin bərqərar olması yolunda yeni mərhələyə çevriləcəkdir".

Bütün bu qeyd olunanların məntiqi nəticəsi olaraq Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 16.01.2013-cü il tarixli Sərəncamı ilə 2013-cü il Azərbaycan Respublikasında "İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları ili" elan edilmişdir ki, bu mühüm sənəd də Azərbaycan rabitəçiləri, eləcə də Bakı Telefon Rabitəsi İstehsalat Birliyinin kollektivi qarşısında xüsusi əhəmiyyətli vəzifələr qoyur.

Bakı Telefon Rabitəsi İstehsalat Birliyi (Baktelekom)  əvvəlki illərdə olduğu kimi 2012-ci və 2013-cü ilin I rübü ərzində  də uğurlarını davam etdirərək müasir texnologiyalar tətbiq etməklə istifadəçilərinə yeni və keyfiyyətli  telekommunikasiya xidmətləri göstərmiş, bu sahədə ilk növbədə Dövlət Proqramlarının vaxtında icrasına,  Bakı şəhərində və qəsəbələrində kommunikasiya şəbəkələrinin  genişləndirilməsi və təkmilləşdirilməsi, o cümlədən əhalinin müasir telekommunikasiya xidmətlərinə keyfiyyətli çıxışını təmin etmək  məqsədilə yeni və müasir rabitə obyektlərinin tikilib istifadəyə verilməsinə xüsusi diqqət yetirmişdir.

Belə ki,  "2011-2013-cü illərdə Bakı şəhərinin  və onun qəsəbələrinin sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramı" çərçivəsində  - Binəqədi  rayonunun Binəqədi qəsəbəsinin Xırdalan-Binəqədi şossesi ünvanında yeni ATS binasının tikinti işlərinə başlanılmış, Ordubadi  qəsəbəsində isə yeni ATS binasının, 1500 nömrəlik stansiya avadanlıqlarının  quraşdırılması və ATS-nin xətt qurğularının tikintisi başa çatdırılmışdır.

2012-ci il ərzində Binəqədi rayonu ərazisində yerləşən ATS-561/562/563 -də, ATS-568/569/513-də, ATS-411 -də  və  ATS-412- də    geniş zolaqlı interrnet xidmətinin tutumunun uyğun olaraq 96, 640, 736 və 832  port artırılması təmin edilmişdir. 2013-cü ilin I  rübü ərzində isə  ATS-561/562 üzrə 384 , ONU-1 üzrə 32, ATS-411 üzrə 128  ADSL portu(sürətli genişzolaqlı internet kanalı) artırılmışdır. Ümumilikdə rayon üzrə 2848 ADSL portu tələbata uyğun artırılmışdır.

-Dövlət Proqramına uyğun Xətai rayonu  üzrə nəzərdə tutulmuş tədbirlərin icrası  tam təmin olunmuşdur. Belə ki, rayon  ərazisində yerləşən ATS-371/372/373-ün xətt şəbəkəsinin optik kabel vasitəsilə qurulması və xidmətin təşkili məqsədilə 8128 nömrə tutumu olan 5 ədəd ONU (kiçik tutumlu optik şəbəkə ATS-i) istifadəyə verilimş, Əhmədli qəsəbəsi Mehmandarov küçəsində   tutumu 4192  nömrə  olan 579 saylı  stansiyanın NGN (New Generation Network - Yeni nəsil şəbəkə texnologiyası) tətbiqi ilə qurulması təmin edilmişdir.

-Nərimanov  rayonu ərazisində yerləşən ATS-564/565 xətt şəbəkəsinin  Fiber Optik kabelin tətbiqi ilə qurulması məqsədilə 496 nömrə tutumu olan 1 ədəd ONU, ATS-566/567/514 xətt şəbəkəsinin Fiber Optik kabelin tətbiqi ilə qurulması məqsədilə isə 9672 nömrə tutumu olan 7 ədəd ONU  istifadəyə verilməklə bu rayon üzrə də Dövlət Proqramında nəzərdə tutulmuş tədbirlərin icrası tam təmin edilmişdir.

Dövlət Proqramına uyğun olaraq  Xəzər rayonu ərazisindəki Şağan, Binə (Südçülük sovxozu), Qala, Türkan  qəsəbə ATS-ləri müasir tələblərə cavab verən  NGN texnologiyası əsasında rekonstruksiya olunaraq istismara verilmişdir. Bundan başqa Dübəndi,  Gürgan və Xaşa-Xuna yaşayış məntəqələrində də yeni müasir tipli ATS-lər tikilərək həmin qəsəbə sakinlərinin istifadəsinə verilmişdir.

Bununla yanaşı  qeyd olunan yaşayış məntəqələri istiqamətində rabitənin alternativliyinin və etibarlılığının təmin edilməsi məqsədilə Zirə, Gürgan və Pirallahı istiqamətində fiber optik kabel çəkilmişdir.

Rayon üzrə ümumilikdə 3704 ADSL portu artırılmışdır.

-Qaradağ rayonunun Qobustan qəsəbəsində ATS binasının tikintisinin  başa çatdırılması,  Lökbatan və Sahil qəsəbə ATS-lərində genişzolaqlı internet xidməti tutumlarının uyğun olaraq  560 və 320  port, Sanqaçal ATS-i üzrə üzrə 48, Qobustan ATS-i üzrə 48, Qızıldaş ATS-i isə üzrə 48 ADSL portunun,  ümumilkidə rayon üzrə 1024  ADSL portunun artırılması Qaradaq rayonu üzrə Dövlət Proqramının aidiyyatı bəndlərinin icrasının təmin edilməsidir.   

Bundan başqa Dövlət Proqramına uyğun olaraq Ələt, Korgöz, Qızıldaş, Ümid, Çeyildağ, Şıxlar və Puta  ATS-lərinin NGN texnologiyası əsasında yenidən  quraşdırılması üçün hazırlıq işləri aparılır.

Sabunçu rayonu ərazisindəki Savalan, Şuşa qaçqınları, Ramana kənd, Ramana-sovxoz, Kürdəxanı, Pirşağı kənd, Məmmədli,  Pirşağı (sovxoz)  qəsəbə ATS-ləri NGN texnologiyası əsasında  rekonstruksiya olunaraq  istismara verilmiş,  Maştağa qəsəbəsində internet xidməti həcminin 32 port, Nardaran qəsəbəsində internet xidməti həcminin 200 port artırılması təmin edilmişdir.

Rayon üzrə  ümumulikdə  2200 ADSL portu artırılmışdır.

Səbail rayonunun Şıxov qəsəbəsində və  Badamdar  qəsəbəsində  yeni ATS-lər quraşdırılmışdır. 

Suraxanı rayonu üzrə Hövsan, Zığ qəsəbə ATS-lərinin, "Duzlu göl", "Bahar", Dədə Qorqud və Əmircan qəsəbə ATS-lərinin NGN texnologiyası əsasında yenidən qurulması təmin edilmişdir.  

Yasamal rayonu ərazisindəki 433 saylı ATS-in tutumu da Dövlət Proqramına uyğun olaraq  944 nömrə artırılmışdır.

Bundan başqa "Azərbaycan Respublikası Regionların 2009-2013-cü illərdə, Sosial-İqtisadi İnkişafı Dövlət Proqramı"nın Baktelekom-a aid olan bəndlərinin icrasının təmin edilməsi məqsədilə "Bakinternet" platformasının qlobal şəbəkəyə qoşulma sürəti  artırılmış, köhnəlmiş texnologiyaya malik olan Mehmandarov, Savalan, Kürdəxanı, Bilgəh və Hövsan südçülük sovxozu (ATS-I), Duzlu Göl, Zığ, Ramana kənd, Ramana sovxoz  və Şuşa qaçqınları, Pirşağı kənd, Məmmədli,  Pirşağı-sovxoz, Hövsan, "Bahar" ATS-ləri  rekonstruksiya olunaraq istifadəyə verilmişdir .

Hal-hazırda Bakı Telefon Rabitəsi İstehsalat Birliyinin nəzdində fəaliyyət göstərən "Bakinternet" internet provayder platforması Qlobal internet şəbəkəsinə böyük həcmli kanalla qoşulmuşdur. "Bakinternet" internet provayder platformasının özü isə dünyanın ən qabaqcıl İT istehsalçılarının texnologiyaları əsasında rekonstruksiya olunaraq çox güclü provayder platforması kimi yenidən istimara verilmişdir.

"Bakinternet" internet provayderi istifadəçilərinin şəbəkədə sayı artdıqca ona uyğun olaraq şəbəkənin texniki imkanları və qlobal şəbəkəyə qoşulma kanalının sürəti də artırılır, genişzolaqlı internet xidmətlərinin istifadəçilərə çatdırılması isə optik transmissiya şəbəkəsi üzərindən həyata keçirilir ki, bu da yüksək keyfiyyət və sürət deməkdir.

"Bakinternet" platformasında abunəçilərlə trafik hesablaşmasının uçotunu,  idarəetmənin avtomatlaşdırılmasını  təmin etmək üçün  müasir  billinq sistemi tətbiq edilmişdir.

Bütün bunlara  baxmayaraq "Bakinternet" internet  provayder platformasının artan tələbata cavab  verməsi, təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və gücünün artırılması üçün müntəzəm olaraq tədbirlər görülür.

BTRİB-in xətt şəbəkəsi üzərindən qoşulmuş  genişzolaqlı internet xidməti istifadəçilərinin BTRİB şəbəkəsində fəaliyyət göstərən  digər provayder üzrə istifadəçilərin birgə  sayı  isə durmadan artır.

Hal-hazırda əhali tərəfindən BTRİB-in rabitə xidməti haqlarının ödənişlərinin  Paypoint sistemi, internet üzərindən  isə  "Golden Pay" sistemi  vasitəsilə aparılması təmin  edilmişdir.

Müasir telekommunikasiya texnologiyaları adi telefon xətti üzərindən çoxlu sayda əlavə telekommunikasiya və müvafiq servis xidmətlərinin də istifadəçilərə çatdırılmasını təmin edə bilir. Belə xidmətlərdən biri də internet protokolu üzərindən televiziya kanallarının və digər videomaterialların istifadəçilərə çatdırılmasını təmin edən İP-TV  xidmətidir.

Bakı Telefon Rabitəsi İstehsalat Birliyinin təqdim etdiyi İP-TV xidməti beynəlxalq standartlara uyğun olaraq rəqəmsal audio və video sıxlaşdırma formatı olan   MPEG 4 formatı üzərindən  təşkil olunmaqla yanaşı əlavə bir çox servis xidmətlərinin istifadəçilərə çatdırılmasını təmin edir.

Bildiyimiz kimi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 16.01.2013-cü il tarixli Sərəncamı ilə 2013-cü il Azərbaycan Respublikasında "İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları ili" elan edilmişdir. Bununla  əlaqədar olaraq 2013-cü il ərzində Baktelekom  kollektivi qarşısında bir çox mühüm tədbirlərin həyata keçirilməsi durur.

Belə ki, Bakinternet" İnternet provayder platformasının genişləndirilməsini, platforma üzərindən ONLİNE rejimində qoşulma imkanlığının 200 minə çatdırılmasını və qlobal internet şəbəkəsinə qoşulma kanalının sürətinin tələbata uyğun artırılmasını təmin etmək,  xidmətlərin artım dinamikası nəzərə alınmaqla Baktelekom-un mövcud İP transmissiya şəbəkəsi sürətinin 100 Gbit/s-ə qədər genişləndirilməsinin və trafik daşıma imkanlığının artırılmasının təmin edilməsi, Baktelekom-un hər bir istifadəçisinə daha yüksək sürətli (100 Mbit/s) internet xidmətinin göstərilməsi məqsədilə  ATS-lərdən 3 km və daha uzaq məsafədə yerləşən Paylayıcı şkafların SmartAX-FOİS300 və ya digər daha müasir texnologiyalı optik şəbəkə avadanlıqları ilə əvəz edilməsi, FTTx (FTTH, FTTB, FTTC, FTTCab)  texnologiyasının tətbiqinin genişləndirilməsi,  NGN texnologiyası əsasında intellektual və  servis xidmətlərinin, o cümlədən E-xidmətlərin tətbiqinin genişləndirilməsi, ATS-492/497-nin  müasir texnologiya əsasında yenidən qurulmasının təmin edilməsi, kiçik tutumlu. mənəvi cəhətdən köhnəlmiş köhnə tipli ATS-lərin (Karel, Kvant, DRX-4, Remut)  müasir texnologiya əsasında yenidən qurulması, Bakı şəhərində hər 100 nəfər abunəçiyə düşən sürətli internet istifadəçilərinin sayının 80%-ə çatdırılmasının təmin edilməsi,  Baktelekom-un Sorğu Məlumat Xidmətinin müasir texnologiya əsasında yenidən qurulması üçün çox böyük işlər görülməsi, müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur.

Bundan başqa  telekommunikasiya sahəsində qabaqcıl ölkələrin təcrübəsini daim öyrənən Baktelekom  mütəxəssisləri tərəfindən  son mill probleminin  həlli üçün Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi və Dövlət Neft Fondunun "Evlərə optika" birgə layihəsi üzrə tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur.  Son mill probleminin bu cür həlli (İPTİME -Multi-play xidmətinin istifadəsi üçün İP-transport infrastrukturu) müxtəlif şəbəkə topologiyasının  məsələn, FTTH (optik kabelin evə çəkilməsi), FTTB (optik kabelin binaya, tikiliyə çəkilməsi) və FTTC (optik kabelin yol kənarına çəkilməsi) topologiyalarının Baktelekom şəbəkəsində tətbiqini nəzərdə tutur ki, bunun da nəticəsində  bir optik lif ilə SİP və H.248 protokol bazasında səs xidmətlərinin, yüksək sürətli internetin (Ethernet 10/100 və 10/100/1000) , İPTV və VoD da daxil olmaqla İP üzərindən rəqəmli televiziya xidmətinin, RF overlay video xidmətlərinin yüksək keyfiyyətlə istifadəçiyə çatdırılmasını təmin edəcəkdir.

 

 

Ədalət.-2013.-23 aprel.-S.5.