Xankəndindən Şuşaya...

("Ya Qarabağ, Ya Ölüm" filmindən doğan düşüncələr)

Filmin təqdimatından əvvəl və sonra

Bu rayon təbiəti və adamları ilə işğalda olan Qarabağa çox bənzəyir. Elə Qarabağa həsr olunan filmin bəzi çəkilişləri üçün məkan seçiləndə də yaradıcı heyət bütünlüklə İsmayıllının üstündə dayandı. Ötən il çəkilişlər baş tutdu və bir il sonra - 26 iyun Milli Ordu günündə "Ya Qarabağ, Ya Ölüm" filminin təqdimatı ilə əlaqədar İsmayıllıya gələsi olduq. Yol uzanırdı və önümüzdə baş alıb gedən yaşıl düzlər, sıx meşələr, başımız üstübdə ağappaq buludlar, bir də ancaq o buludların yanından görünə bilən sevgimiz, sevincimiz və dərdimiz...

Əvvəlcə bu rayonun özünəməxsus tarixi haqqında. İsmayıllı ərazisi e.ə. dördüncü əsrdə Azərbaycanda mövcud olan Albaniya dövlətinin tərkibində olub. Bir- beşinci əsrlərdə bu dövlətin paytaxtı qonşuluqdakı Qəbələ şəhəri idi. İsmayıllının ərazisi 2074 kv.km, əhalisi ötən ilki məlumatlara görə 82 000 nəfərdir. 1931-ci il noyabr ayının 24-də rayon statusu alıb. Elə təxminən həmin ildən "Yeni İsmayıllı" adı ilə ədəbi-mədəni mühitin formalaşmasında mühüm rol oynayan ilk rayon qəzeti də çap olunmağa başlayıb. Sonrakı illərdə "Zəhmətkeş", "Cavanşir yurdu", "Girdiman" və s. adlarla nəşr olunsa da, bu rayon qəzeti əvvəlki rolunu və nüfuzunu qoruyub saxlaya bilib. Bunu ona görə yada saldıq ki, burda - İsmayıllıda elmə, maarifə, işığa meyl həmişə yüksək olub.

İsmayıllı rayonunda 1 şəhər, 2 qəsəbə və 105 kənd var. Rayon ərazisində 46 tam orta, 22 ümumtəhsil orta və 13 ibtidai məktəb, 6 uşaq bağçası, 3 xəstəxana, 11 həkim məntəqəsi, 2 poliklinika, 23 tibb məntəqəsi və bir gigiyena və epidemiologiya mərkəzi, 2 tarix-mədəniyyət qoruğu (Lahıc, Basqal), 5 qala, onlarla digər tarixi abidə, Heydər Əliyev Mərkəzi, 2 tarix-diyarşünaslıq muzeyi, 1 mədəniyyət mərkəzi, 13 mədəniyyət evi, 24 klub, 5 mədəniyyət və istirahət parkı, mərkəzi kitabxana sisteminin əhatə etdiyi 49 kitabxana filialı, 1 incəsənət məktəbi, 1 Peşə Tədris Mərkəzi fəaliyyət göstərir. Bu yaxınlarda onların sırasına biri də daxil olacaq: "Rayonumuza uzun illərə hesablanmış yeni bir təhsil layihəsi gəlir. İsmayıllı Dövlət Humanitar və Texnologiyalar kolleci açılır". Bu barədə 26 İyun Milli Ordu gününə həsr olunan bayram tədbirində RİH-nin başçısı Mirdaməd Sadıqov məlumat verdi. Kollec açılmasını ictimaiyyət minnətdarlıqla qarşıladı.

Qarabağdan uzaqda olsa da, İsmayıllı onun qayğılarından uzaqda deyil. Rayonun müxtəlif yaşayış məntəqələrində Dağlıq Qarabağ və onun ətrafındakı rayonlardan məcburi köçkün düşmüş 854 ailə (3396 nəfər) müvəqqəti məskunlaşıb. Rayonda 125 Qarabağ müharibəsi əlili, 625 müharibə veteranı, 139 şəhid ailəsi var.

Bütün bunlar acı tariximizdir və bunu gənc nəslin bilməsi vacibdir. Bu mənada gənclərin qayğıları, onların vətənpərvərlik ruhunda tərbiəsi işi, hər yerdə olduğu kimi, İsmayıllıda da çox aktualdır. Buna görə müntəzəm olaraq rayonun sosial-iqtisadi həyatına, təhsilə, mədəniyyət və turizmə, gəncliyə, idmana, tikinti-quruculuq işlərinə, hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsinə, enerji resurslarından istifadə vəziyyətinə, ideoloji və siyasi işlərin təşkilinə, kütləvi informasiya vasitələrindən istifadəyə aid məsələlər müzakirə olunur, qərarlar verilir.

Oxuyan gəncliyə həmişə ehtiyac var. Bu mənada Rayon İcra Hakimiyyətinin təşəbbüsü ilə həyata keçirilən "Hər kəndə kitabxana" layihəsi diqqətəlayiq hadisədir. Onu da qeyd edək ki, Azərbaycan hökuməti, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi layihəni bəyənərək maliyyə təminatı baxımından onun həyata keçirilməsini yerli özünüidarəetmə orqanlarına həvalə etməyi məsləhət bilib. Kitabın ən az oxunduğu, internetin mətbuatı üstələdiyi bir dövrdə, həqiqətən, əlamətdar hadisədir. Xeyirli, uğurlu olsun!

Rayonda təşkil olunan tədbirlər bir-birindən maraqlıdır: "Paytaxtdan bölgələrə" devizi altında keçirilən silsilə tədbirlər buna bir nümunədir. Artıq xeyli vaxtdır Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin və Nar Mobile-nin birgə təşkilatçılığı ilə Bakı Rəsm Qalareyasının nümayəndələri "Paytaxtdan bölgələrə" adlı layihənin icrası ilə bağlı regionlarda, eləcə də İsmayıllıda silsilə sərgilər və ustad dərslərinə start veriblər. "Cavanşir qalasına yürüş" və "Mən idmanı seçirəm" kimi tədbirlər də bu silsilədəndir.

Belə tədbirlərdən söz düşmüşkən yaxınlarda rayonda təqdimatı keçirilən "Əbədiyyət dastanı" əsərini xatırlamaq yerinə düşər. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin böyüklüyünü, dahiliyini, fenomenliyini əks etdirən xalq şairi Zəlimxan Yaqubun bu əsəri tədbir iştirakçılarının hamısında yüksək əhvali-ruhiyyə yaradıb. Belə yadda qalan tədbirlərdən biri də Aydın Murovdağlının eyni adlı poeması əsasında Gəncə Dövlət Dram Teatrının hazırladığı ədəbi-bədii "Alın yazısı" kompozisiyası oldu.

Film qurtardı, davamız başladı. Bu dəfə də ürəklərdə...

Elə günlər var ki, onlar respublikamızda önəmli əhəmiyyət daşıyır, ümumxalq sevincinə, bayramına çevrilir. 26 iyun - Silahlı Qüvvələrin yaranması günü də məhz belə günlərdən biridir. Həmin gün Silahlı Qüvvələrin yaranmasının 95 illiyi münasibəti ilə İsmayıllı Gənclər Mərkəzinin iclas zalında bayram tədbiri keçirilirdi. Əvvəlcə istefada olan polkovnik Əlaləm Babayev Silahlı Qüvvələrin yaranma tarixindən, bu günədək keçdiyi inkişaf yolundan danışdı, ordumuzun qüdrətlənməsində ümummilli lider Heydər Əliyevin müstəsna xidmətləri olduğunu və Ali Baş Komandan İlham Əliyevin bu yolu layiqincə davam etdirdiyini diqqətə çatdırdı. Tədbirdə çıxış edən İsmayıllı Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Mirdaməd Sadıqov bu şərəfli gün münasibəti ilə zalda əyləşənləri, onların timsalında xalqın vətənpərvər oğul və qızlarını təbrik edib, gənclərimizlə qürur duyduğunu bildirdi. Onun sərəncamı ilə vətənin müdafiəsində fərqlənən 8 nəfər Fəxri fərmana, məktəblərdə hərbi-idman oyunlarının təşkilində və keçirilməsində bacarıq nümayiş etdirən 20 nəfər isə pul mükafatına layiq görüldü.

Sonra "Ya Qarabağ, ya ölüm" filmi haqqında fikir söyləmək üçün, eyni adlı filmin çəkilişinə rəhbərlik edən Bəxtiyar Qaracaya söz verildi. O, filmin ssenarisi, hazırlanması haqqında zaldakılara qısa məlumat verdi. Çəkilişlərin Xocavənd rayonunun Nərgiztəpə ərazisində, Bakı, Şamaxı və İsmayıllı rayonlarında aparıldığını bildirdi. Daha sonra hamını filmi seyr etməyə dəvət etdi.

Onu da qeyd edim ki, Xocavənd Rayon İcra Hakimiyyətinin sifarişi ve təşəbbüsü ilə çəkilən bu filmdə yaradıcı heyət Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Qarabağın bu gün düşmən tapdağında olduğunu hər kadrda donə-donə xatırlamağa, unutmamağa səsləyir.Bir fakti da qeyd etməyə dəyər ki, filmin ideya müəllifi yaşadığı həyatda Qarabağ faciəsinin acısını təmamilə dadmış, vətən uçün qardaşları ilə birgə vuruşmuş Xocavənd RİH-nin başçısı Eyvaz Huseynovdur. Filmin iştirakçıları da bu gün türk dunyasının qəbul etdiyi, tanıdığı insanlardır: yazıçı-publisist, sənətçi Ahmet Şafak, xalq artisti Mənsum İbrahimov, Milli Konservatoriyanın rektoru Səyavuş Kərimi, vətənpərvərlik mahnılarının gözəl ifaçısı Şəmistan Əlizamanlı, Muğam Müsabiqəsinin iştirakçısı Səadət Cavadova. Çağdaş ədəbiyyatımızda öz imzası və istedadı ilə seçilən, Vətən, Yurd, Qarabağ mövzusunda əsərlərin müəllifi Sona Vəliyevanın filmdə səslənən şeirləri bizi düşmən tapdağında qalan torpaqlarımıza səsləyir...

Filmin nümayişindən sonrakı dolan gözlər, arası kəsilməyən tamaşaçı alqışları bir çox həqiqətin - onun bədii gücündən, yüksək keyfiyyətindən, ən əsası tamaşaçı marağından, ehtiyacından xəbər verirdi. Film bir daha sübut elədi ki, Qarabağdan nə qədər danışsan, nə qədər çəkib göstərsən azdır. Yaşlı da, cavan da bu söhbətlərin həsrətindədirlər, çünki o yurdun, o torpağın həsrətindədirlər.

Tanınmış ziyalılardan şair-publisist Əbülfət Mədətoğlu çıxışında öz qaçqın ömrünü "şərti azadlıq" kimi dəyərləndirdi, o yurd nisgilindən, Tuğda qapısı bağlı qoyub gəldiyi, yadından və yuxusundan çıxmayan evindən söhbət açdı. İsmayıllı Rayon İcra Hakimiyyəti aparatının məsul işçisi Valeh Salehov belə filmlərə olan tələbatdan söz açdı, fikirlərini bölüşdü: "Belə filmlər əyani vəsait kimi məktəblərimizdə istifadə olunmalıdır"-dedi. Xocavənd Rayon İcra Hakimiyyətinin şöbə müdiri Şaiq Aslanov, iş adamı Gülnarə Əhmədovanın çıxışlarında böyük qayıdışa inam hiss olundu.

Hərbi mahnıların gözəl ifaçısı Şəmistan Əlizamanlının, "Niyal" ansambılının müşayiəti ilə Aida Gülzar, Sahibə Abdullayeva, Qalib Güləliyev, Kamilə Nəbiyeva və Samirə Məmmədovanın oxuduğu mahnılar könülləri oxşadı, aşıqların ifası alqışlarla qarşılandı.

Xankəndində daşqınlar

İsmayıllı təkcə təbiətinə görə deyil, insanlarına, yaraşıqlı. Gözəl kəndlərinə, qəsəbələrinə görə də Qarabağa oxşayır. Burda da Kəlbəcərdəki kimi İstisu var, burda da Xankəndi var. Bunu artıq İsmayıllıdan qayıtdıqdan sonra bildik. Hamımızı araya alan gündəlik qayğıların və işlərin arasında nədənsə bu məlumat xüsusi diqqət çəkir: "May ayının 30-da yağan leysan yağışlar selə çevrilib. Xankəndinə... ziyan vurub. Daha çox yollar sıradan çıxıb. İmkan olan köməklik rayon İcra Hakimiyyəti tərəfindən dərhal göstərilib."

Bəli, söhbət Xankəndindən gedir - Ismayıllıda yerləşən Xankəndindən. Bu ad bizi daha haralara aparmadı... Bizim illərdir yağış yuyan, gün qurudan əlimiz yetməyən Xankəndimiz, Şuşamız, Kəlbəcərimiz, İstisuyumuz üçün kaş belə bir gün olsun. O selin-suyun vurduğu ziyanın düzəltməyə, topun-tüfəngin açdığı yaraları sağaltmağa gedək...

Kəmalə Mirzəyeva

Ədalət.- 2013.- 26 iyul.- S. 4.