PROYEKTİMİZƏ
DAVAM EDİRİK: ALTMIŞINCILAR
TANINMIŞ
JURNALİST ŞAKİR YAQUBOV – 3
"Altmışıncılar"
dedikdə adətən yazıçıları nəzərdə
tuturlar və bütün vur-həşir də bildiyimiz kimi hər
zaman onların başında olur. Bunun nədən olduğunu
mən araşdıran deyiləm, amma bunu bilirəm ki,
ALTMIŞINCILAR təkcə ədəbiyyatda deyil, sənətin
bütün sahələrində özlərini göstərməkdə
idi. Və mənə elə gəlir ki, dünyamızın
altmışıncı illəri təkcə bizim məmləkətdə
deyil, başqa məmləkətlərdə də eyni anlamda
intibah illəri kimi yaddaşlara həkk olunub.
Məsələn,
sevgili Türkiyə Cümhuriyyətində ALTMIŞINCILAR
adıya bir dərnək də var. Həmişə
könlüm keçib belə bir təşkilat və ya dərnək
bizlərdə də olsun, amma bizlər ayrı, Türkiyə
ayrı. Hər zaman adları ortalıqda hallanan yazan və sənət
adamları sonrakı nəsil tərəfindən heç də
könül xoşluğu ilə qarşılanmayıb. Bir
ucu da gəlib yetmişlərə və səksənlərə
çıxan bu yaradıcılar kimlərdir? Mən sadəcə
onlardan bəzilərini yenidən xatırlatmaq istərdim.
- Ömür yolu deyilən bir yol təbii
ki, hər bir adam üçün təkrarsız hesab olunur.
Keçdiyin ömür yolundan razısanmı?
- Tam
səmimi desəm, razı deyiləm, həm də bunu o vaxt
deyirəm ki, heç 50 metr qaçmağa da heyim yoxdur. Niyə
razı deyiləm? Pulummu yoxdur, vəzifəmmi yoxdur - ona
görəmi? Əsla! Bizim ömrümüzün azı 20 ili bir-birimizin gözü qabağında keçib
və sənin də, mənim də işimizin
adı o olub ki, günə 1 manat
qazanıb onu elə həmin gün balalarımıza, ailəmizə xərcləyək.
Düşünürəm ki, belədə
bizim birdən-birə günə 100
manatımız da olmuş
olsaydı, yenə həmin pulu bu qaydada xərcləyərdik.
Mərhum bir həmkarımız var - Şirvan Əliyev. Rəhmətlik Tofiq Mütəllibov
deyərdi ki, Şirvan
səhər evdən çıxanda cibinə bir
ovuc tum ("semiçka") tökür,
gün ərzində bu
əlindən o əlinə, o əlindən bu əlinə
5 min manat pul keçir, amma axşam evə yenə
cibində bir ovuc
"semiçka" ilə
qayıdır. Bu vərdişdir, həyat
tərzidir, həyata bir
baxışdır. Ayrı cür də ola bilməz!
Ömür
yolumdan narazılığım özümün sadəlövhlüyüm
və bundan göz görəsi istifadə edərək
özlərinə karyera quran insanların nankorluğu, namərdliyi
ilə bağlıdır. Sən o dövrdə İstanbulda,
balalarının gələcəyi, ailənin gələcəyi
xətrinə özünə yaraşmayan bir kuryer işi
görməkdəykən mən - həmin vaxtadək Azərbaycanın
mətbuat iyerarxiyasında bütün pillələrdə
olmuş yüz faizli peşəkar Şakir Yaqubov düz doqquz
ay işsiz olaraq evimdə yatdım. Yatdım deyəndə ki,
iş üçün müraciət eləmədiyim insan və
instansiya qalmadı. Hər yerdə çiyin çəkdilər,
hətta qapısını açıb 1 nömrəli əmri
yazmaqla dolayısı olaraq həyat verdiyim, baş redaktorun
birinci müavini olduğum keçmiş "Həyat" -
indiki "Azərbaycan" qəzetindən "Ona dair
işimiz yoxdur" - deyib, qısa müddət ərzində
həmin qəzetə bir baş redaktor müavini, bir bölgə
müxbiri, iki şöbə müdiri və üç
müxbir işə qəbul elədilər; günlərin
birində isə çooox yüksək səviyyəli bir məmurun
adından köməkçisi zəng edib "filan qəzetə
şərhçi" getməyimi istədi. Həmin qəzetin
indiki baş redaktoru sovet illərində məhz heç nəyə
qabiliyyəti çatmadığına görə mənim
çantamı daşımışdı, ancaq mən buna da
göz yumub əməkhaqqını soruşdum, əvvəl
yekə-yekə "22 şirvan" dedi, "nəəəəəəəə?"
- deyə zarıdığımı eşidəndə dediyinə
"düzəliş" verdi: "iki yüz iyirmi min
manat"! Onda mən siqaret də çəkirdim, dedim ki,
gündəlik qəzetlərə, siqaretə və avtobusla
gediş-gəlişə hər ay orta hesabla "30
şirvan" xərcləyirəm, ona görə də təklifinizi
qəbul edə bilməyəcəyəm... Bax, həmin o
vaxtlarımda, hətta indiki hesabla bir manatlıq qəndə də
ehtiyacım olan çağlarda dövlət işlərində
çalışan keçmiş tələbə-şəyirdlərim
də vardı ki, onların heç biri mən növbəti
işə düzələnə qədər zəng də eləmədilər.
2005-ci ildə ikinci dəfə "Əməkdar mədəniyyət
işçisi" adını alanda birincilər
sırasında elmimizin patriarxlarından biri akademik Asəf
Nadirov zəng vurub məni təbrik elədi, həmin Nadirov
ki, 60 yaşımda da məmnuniyyətlə... iqtisadiyyat
üzrə elmi rəhbərim ola biləcəyini istisna
etmirdi.
Müqayisənin
məğzini tutursanmı? Budur adamı peşman edən...
- Hər
halda ömür yolun yəqin ki, bütünlüklə bundan
ibarət deyil...
- Təbii...
Mən bütün həyatımı - öncə də
sağlamlığımı, ailə xoşbəxtliyimi,
ata-ana və bacı-qardaş qarşısındakı borcumu
jurnalistikaya qurban verdim: həm bütövlükdə
jurnalistikaya, həm də onun həmişə üzdə olan
yaramaz nümayəndələrini qəzet səhifələrindən
adam görkəmində təqdim eləməyə. Onlar adam
olub adamlar sırasına qoşuldular, dövləti vəzifə
və hökumət mükafatları aldılar, amma hətta
güzgü önündə özlərinə hesabat verəndə
də bu mərtəbəyə gəlib
çatdıqlarında Şakir Yaqubov adlı bir insanın da
xırdaca əməyi olduğunu etiraf eləməyə
kişilikləri və qadınlıqları yetmədi!
2000-ci
ilin 20 yanvar axşamı Zülfüqar Rüfətoğlu
Bi-Bi-Si-də canlı yayımda 90-cı ilin qara yanvarı barədə
veriliş aparırdı; o, həmin 90-cı ildə
keçmiş "Kommunist"də iş yoldaşım
olmuşdu, 25 yanvar tarixli "Səhər" qəzetini
hansı müsibətlər, məşəqqətlər
bahasına hazırlayıb çap etdirdiyimizdən xəbərdardı.
Soruşdu ki, Şakir müəllim, həyatda bir də belə
vəziyyətlə üzləşsəniz, o vaxt elədiklərinizi
bir də edərdinizmi? Mən birmənalı şəkildə
"Yox!" - dedim və səbəbini bu cür göstərdim:
"O vaxt o hərəkətləri edərkən sonralar
neçə-neçə insanın mənim elədiklərimdən
maddi-mənəvi və siyasi dividend götürəcəyini
güman eləmirdim". Zülfüqar qayıtdı ki, mən
sizi tanıyıram, bu sözləri boğazdan yuxarı
söyləyirsiniz, siz heç nəyi düşünmədən
yenə ölümə gedən insanlardansınız...
Lap
bu yaxınlarda keçmiş iş yoldaşım olan bir
qadın gözümün içinə söylədi:
"İndiyədək bir neçə müdirim olub, siz
yeganə müdir olubsunuz ki, qadın işçiyə
qadın kimi yox, məhz işçi kimi baxmısınız.
Buna görə sizinlə birgə işimizi ömrümün
ən işıqlı illəri sayıram".
Bir
şey dəqiqdir: mən KİŞİ kimi
yaşamışam, elə yaşamışam ki, qəzetçi
və naşir kimi 35 illik həyatım boyu heç kimin
yanında gözükölgəli olmayım. Belə bir
ömür yolunu yenə məmnuniyyətlə əvvəldən-axıracan
gedərdim...
- Azərbaycan
publisistikasının altmışıncı illər
havasında adın dostlar tərəfindən həmişə
hörmətlə çəkilir, yazdığın bir
çox publisistik yazılar uzun illərdir unudulmur və məncə,
hələ uzun illər də unudulmayacaq. Bu fakt olaraq qalır
və şayət, sənin o illərini bir etap kimi
götürsək, jurnalistika üçün ən önəmli
nəyi hesab edirsən?
-
"Altmışıncılar" söhbətini
qurtardıq... Bir daha 60-cı illərdə dəyərli
publisistikanın olduğunu qəbul etmirəm və
şübhəsiz ki, mən də orada yoxam. Sualın mahiyyət
məzmununa gələndə... Mən əvvəldə dedim
ki, bütün həyatımı - öncə də
sağlamlığımı, ailə xoşbəxtliyimi,
ata-ana və bacı-qardaş qarşısındakı borcumu
jurnalistikaya qurban verdim: həm bütövlükdə
jurnalistikaya, həm də onun həmişə üzdə olan
yaramaz nümayəndələrini adam görkəmində qəzet
səhifələrindən təqdim eləməyə. Bu fəaliyyətimdə
başqa bir məqam da var və mən onu adi bir iş, vəzifə
borcu hesab edirəm: bəli, mən təkcə yarıtmaz
yaramazlara deyil, həm də istedadlı, Sözü olan,
Söz deyə bilən insanlara məmnuniyyətlə
havadarlıq eləmişəm, dərc olunmalarına
birbaşa yardım göstərmişəm. Məsələn,
"Gənclər"də Əliqismət Lalayevi, Əlisəmid
Kürü, İlyas Ərnəfəsi ilk dəfə mən
çap eləmişəm - sıravi, səlahiyyətsiz
işçi olduğum halda. İndi gərək ki, elmlər
doktoru olan Rahid Uluselin Rəsul Rza
yaradıcılığı barədə, səhv eləmirəmsə,
Masallıda kənd müəllimi işləyərkən
yazdığı geniş essesinin, Xəlil Rza Ulutürkün
tərcüməsində Robert Rojdestvenskinin "İki
yüz on addım" poemasının çap olunmasına səs
verən, yəni siyasi məsuliyyətini boynuna götürən
üç nəfərdən biri olmuşam. Azərbaycan mətbuatında
"Ocaq" üfunətinə yeganə mətbu cavabı -
"Ocaq siqləti" adıyla şair Məstan Günərə
mən yazdırıb, çapına mən rəsmi icazə
vermişəm. Görün, həmin iki "padvallıq"
yazıda erməni xislətini şair-publisist necə incəliklə
vermişdi: ikinci dünya müharibəsi illərində
Tovuzda bunların da evində acından ölən bir erməni
ailəsi yerləşdirilir. Bir gün məhlədə
cavanlar güləşərkən bunların evindəki erməni
dığası o biri küçədən olan azərbaycanlı
güləşçinin dabanını
qıdıqlayırmış ki, rəqibi üstünlük
qazansın... Yaxud sorağı hətta Azərbaycan KP
MK-nın plenumunda birinci katibin məruzəsinə düşən
"Köklər, qaynaqlar" rubrikasının
materiallarını, ABŞ prezidentinin məruzələrini
bir erməni jurnalistin yazması barədə jurnalist-alim Akif
Rüstəmovun məqaləsini çapa, istisnasız olaraq,
mən imzalamışam - redaktorlar ya bilə-bilə məsuliyyətdən
yayındıqlarına görə, ya da mənə etibar elədiklərinə
görə... "Gənclər"də Hidayət
Elvüsalın "Odla su arasında" yazısına
redaktor rəsmi qaydada "Yox!" - demişdi, yazı mənim
vizamla dərc olunandan sonra redaksiyaya 11 mindən çox (!!!) məktub
gəlmişdi. Unudulmaz Adil Qaçayoğlunun "Dilemma"
yazısını da mən yazdırıb mən çap
etmişdim və o rəhmətlik ömrünün son
gününəcən həmin yazıyla haqlı olaraq fəxr
edirdi.
Bu
yazıların, müəlliflərin hamısı qəzetə,
bütövlükdə jurnalistikaya yeni nəfəs gətirirdi
və məncə, bu işdə mənim də hətta
müəlliflərin unutduğu, vecinə almadığı əməyim
olub. Başqa, zahirən daha xırda əməllərim də
olub. Məsələn, Azərbaycan mətbuatında
"İstambul" sözünü "Kommunist"də
"İstanbul" kimi, "Hikmet Çetin"i "Həyat"
qəzetində "Hikmət Çətin" kimi, "AzərTAC"-ı
"Səhər" qəzetində "AzərTAc" kimi
ilk dəfə mən işlətmiş, həmin sözlərin
indiki variantda həyat vəsiqəsi qazanmasına nail
olmuşam.
Bunlar
bədahətən yadıma düşənlərdir, digərləri
də olub ki, onları balıq bilməsə də xaliq
bilir...
(Davam edəcək)
Tofiq Abdin
abdin41@mail.ru
Ədalət.-2013.-8
mart.-S.15.