Naməlum...

və ya Məlum Anatollu müəllim

Qəşəm İsabəyli

Sən dəniz qoynunda, dəzgah dalında,

Tarlada, zavodda... hər yerdə varsan.

Şöhrət paylananda, ad paylananda,

Nə şöhrət umarsan, nə ad umarsan.

Məmməd Araz

("Naməlum qəhrəman" şeirindən)

1.Yad ağlar - yalan ağlar...

İşə toxtamağımla telefonumun dillənməyi bir oldu. Mənə üz tutanları intizarda qoymağı xoşlamadığımdan əlimi dəstəyə atdım; həyəcan dolu bir səs qulağımda əks-səda verdi: -Salam, Qəşəm müəllim, necəsiniz? - Tələsik deyilmiş bu "necəsiniz?"in ruhundan hiss elədim ki, nəzakət xatirinədi. "Yaxşıyam-pisəm!"i də çatdıra bilmədim... - Qubadan Hüseynağa müəllimdi. Bu səhər atam Allah rəhmətinə gedib. Oqtay müəllimi (Bəstəkar O.Rəcəbov) tapa bilmədim, zəhmət olmasa, o da bilsin...

Bu zaman adətən ağzımızdan ilk çıxan söz "Allah rəhmət eləsin!" olur. Mən isə cənazə torpağa qoyulmayınca "rəhmət" sözünü dilimə gətirə bilmirəm. Hüseynağa müəllimə eləcə dil-ağız elədim: "Allah səbr versin!"

Bu ağır xəbəri eşidən kimi əvvəlcə Oqtay müəllimi tapdım; ağzından çıxan ilk kəlmələrdən hiss elədim ki, əhvalı özündə deyil. Sadəcə illərlə yaxşı münasibətdə olduğu bir insanın həyatdan getmək xəbəriylə onu da tanış etməyi vacib bildim. O da "Allah rəhmət eləsin! - dedi, - heyf, ölməli insan deyildi. Mənim də adımdan başsağlığı verərsən. Görürsən də vəziyyətimi. Ayağım yer tutmur..."

Bir dəfə üzünü gördüyüm, atüstü-ayaqüstü də olsa qarşı-qarşıya durduğum və xoş təəssüratla ayrıldığım musiqişünas, pedaqoq və bəstəkar Anatollu Abbasovun dəfninə çatmaq üçün maşına əyləşdim. Özü də tək-tənha. Belə tənha yolçuluqda həmişə xəyalıma ilk gələn Cənubi Azərbaycan şairi Məhəmməd Hidəcinin aşağıdakı misraları dilimdə puçurlayır:

Üç zad yetib xəbərdə, unutma bu üç zadı;

Yol getmə tək, qəza (yemək) yemə tək, evdə yatma tək.

Doğrudanmı biz kimləsə yola çıxmayanda tək-tənha oluruq?! Heç də yox! Tənhalığa düşən kimi birdən onlarla, yüzlərlə, minlərlə çiyin yoldaşımız oyanır ruhumuzda. Dünyamızı elə qarışdırırlar ki, mənzil başına haçan çatdığımızdan da xəbərimiz olmur. Bu, aranı dağa aparan, dağı arana gətirən... əbədi simamız və simsarımız fikir-xəyal olmayıb, nə olacaqmış ki?!

Qubaya yetişənəcən ağlıma da gəlməzdi ki, burda "Ərdəbil"lə rastlaşacam. Soraqlaşa-soraqlaşa əvvəlcə "Ərdəbil" küçəsini, orda da Anatollu müəllimgilin evini tapdım. Maşından düşəndə şəhərin yas yerlərinə o qədər də xas olmayan yanıqlı bir nalə çaldı qulağım. Diqqət eləyəndə gördüm, cavan adamdı. Dedilər, mərhumun qızıdı. Biləndə ki, ailəlidi, düzü bu, mənə bir qədər qəribə gəldi. Sirr deyil ki, hər övlad ailə qurandan sonra özünə həyat yoldaşının timsalında ata-ana əvəzi - arxa-dayaq tapır. Valideyn itkisi, demirəm onu ağrıtmır, ağrıdır, amma evin subay uşağı qədər yandırıb-yaxa bilmir...

Anatollu müəllimin qızı heç cür sakit olmaq bilmirdi; hamının dərdini ağlayırdı elə bil. Elə bil atasını ağlayan övlad deyildi, balasının üstündə varlığını qoyan ana idi. Yadıma mərhum tərcüməçi - naşir Adıgözəl Qəmbərovun qızı Gülnarə düşdü. Həyatının ən ağır ölümünü görən, dil deyib ağlamağın nə olduğunu bəlkə də az bilən Gülnarə də göz yaşlarında boğula-boğula, atasını layla-zikrlə ağlayırdı.

İllər sonrası onunla rastlaşanda, mat qaldım; saçları ağappaq qar kimiydi. Ürəyimdə gileyləndim də: "Cavan qadın... niyə özünə baxmır, görəsən". Fikrimi oxuyubmuş kimi danışdı: - Atamdan sonra az qala təsəllimə çevrilmiş iş yerimdə saçlarımın ağlığı gözə çarpan kimi məni sıxışdırmağa başladılar... "Niyə bu gündəsən?! Bu boyda Dövlət qulluğunda çalışırsan... Özünə fikir ver". "Özünə fikir vermək saça qara qoymaqdısa... buyurun, bu ərizəm... işdən azad edin, çıxım gedim". İnsafən məni başa düşənlər tapıldı.

Daxilən yaşlaşan insanlar belə zahirən cavan görünməyə can atdığı halda, nə idi Gülnarə kimi gənc bir qadının ahıllıq istəyi?! Əlbəttə bu, istəkdən çox, imkanı çatan qədər özünü həyatın bəzi sevinclərindən məhrum etməklə ata itkisinə balaca bir təsəlli tapmasıydı. Günün bu günündə belə, Adıgözəl müəllimin ölümündən illər keçməsinə baxmayaraq, Gülnarəni necə var, elə də görərsən.

Anatollu müəllimin qızının da ata sevgisi məhz Gülnarəni xatırlatdı mənə. "Ölünün yaraşığı ağlamaqdı!" deyiblər. O da var, kim ağlayır?! Bayatılarımızda deyildiyi kimi:

"Burda bir göyçək ağlar,

Gələr ağbirçək ağlar.

Yad ağlar - yalan ağlar,

Öz anam gerçək ağlar".

2.Onun mənəvi dünyası

Anatollu müəllimin ömürlüyünə baxıram. Mən dünyaya gələndə o, birinci sinfə gedib. Məktəbi "əla" qiymətlərlə bitirib, musiqi məktəbinə girib.

Alış-veriş mərkəzi kimi böyük bir ənənə qazanmış Qubada Sovetlər dövründə belə sənətlərin əzizi iqtisadiyyat idi, ticarət idi. Ən azından ətraf bölgələrimiz və Dağıstanın sərhədyanı əhalisi, o cümlədən dərbəndlilər istirahət günləri alış-veriş üçün məhz buraya axışıb gələrdilər. Gənc Anatollu da öz "əla"larına söykəyib, əziyyətsiz-filansız məşhur Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun qapısını gözüyumulu aça bilərdi. Özü üçün daha faydalı yol tutar, təminatlı dolanışığa yönəli bir işin başına gələrdi. Amma o, mənəvi zənginlik yoluyla getdi - musiqi dünyasına çevirdi üzünü.

Gənc Anatollu Quba musiqi məktəbini bitirən kimi də həyat üzünə güldü; bu boyda təhsil ocağını ona həvalə elədilər: "Buyur, direktor kürsüsü səni gözləyir!"

2 il öz doğma şəhərində mənəvi zənginlik yaşadı Anatollu Abbasov; məktəbdə təhsil qayğılarıyla baş-başa qaldı, iki daşın arasında əsər bəstələdi, yaratdığı musiqi kollektivi ilə təsərrüfatlara - zəhmət adamlarıyla görüşə getdi. Amma hər tədbirdən sonra bir narahatlıq yaşanırdı ruhunda; birdən iş-gücündə yarımçıqlıq hiss eləməyə başlamışdı.

Yenidən tələbə olmaq arzusu döyəcləyirdi sinəsini. Gənc Anatollu direktorluğunun ikinci ilində Ü.Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının qiyabi şöbəsinə daxil oldu. Daha bir il sonra isə onu Qubadan götürüb az qala bir günlük yol olan Qərb bölgəsinə - Qazağa atdılar. Orda da yerli Musiqi məktəbinə rəhbərlik həvalə edildi ona.

5 il Konservatoriyada musiqinin ali məqamlarını mənimsəyib, təhsilini başa vuranda Anatollu müəllim Qazağla da vidalaşmalı oldu. Doğma Qubaya qayıdışı nə az-nə azacıq, düz 3 il çəkmişdi.

Fikirləşirəm, öz rayonunda direktor işlədiyin halda ev-eşiyindən olub, daha uzaq bir yerə eyni vəzifəyə getməyə dəyərdimi?! Bu sual bizi ömür boyu narahat etsə də, heç zaman onun cavabını tapa bilməyəcəyik...

Anatollu müəllimi son mənzilə salanlar arasında mən də vardım. Qədim Quba qəbiristanlığında o da min illərin ölüsündən birinə döndü...

3. Sona dönən ilk görüş...

Rəhmətlik Anatollu müəllimi bir dəfə görmüşdüm. Oğlu Hüseynağa müəllimin musiqi kitabını nəşr etmişdik. İlk kitabının sevincini yaşayan müəllif minnətdarlıq üçün atasını da götürüb, Qubanın alma sovqatıyla dolu bir qutunu da özünə yük edib, nəşriyyata gəlmişdi. İndiki kimi yadımdadı, qapını özüm açdım, əvvəlcə Hüseynağa müəllimi, sonra da məhəccərə söykənən Anatollu müəllimi gördüm. Tanış olmağa ehtiyac da yox idi. İlk dəfəydi ki, adını eşitdiyim bir insanı şəxsən görürdüm. Və ilk baxışdan da rəğbətim oyandı ona.

İndi fikirləşirəm, niyə bu ilk görüş son görüşə döndü? Bizim yəqin ki, bir-birimizə deyiləsi sözümüz də az olmayacaqdı. Bəlkə də bu sözlər hardasa bizi qəfil qəzalardan belə qurtarmaq gücündə çıxardı qarşımıza. Amma... neyləmək olar. Bu, ona görə həyatdı ki, bir-birinə doğma olacaq insanları bir dəfəmi, iki dəfəmi görüşdürüb, sonra da illər ayrısı edir. Birgəyaşayışı günah sayılan adamları isə bir-birinə elə bənd edir...

***

Hərdən fikir məni aparır; çoxumuzu şəhərə gətirən arzumu deyim, nəsihətmi deyim, "Bir balığın başı kəndə, quyruğu şəhərə olsa, quyruğu başından şərafətli olar" məsəlinimi deyim, yəqin ki, Anatollu müəllim də çox eşidibmiş. Ona əməl etsəydi, bəlkə də Bakıda beş-on bəstəkardan biri olardı. Əyalətdə belə o, çoxlarının həsəd apara biləcəyi uğurlara nail olmuşdu: "SSRİ Maarif əlaçısı", "Azərbaycanın Qabaqcıl Maarif Xadimi", "II Ümumittifaq Festivalının laureatı", "Metodist müəllim" və s.

Gəlin görək bu təltiflərdən hansımızın yaxasında hansı var?!

Ortaya sual çıxır: Anatollu müəllimin şəhərə gəlməməsində qazancı nə olub, görəsən? Gəlsəydi bəs? Onlarla, yüzlərlə, minlərlə yeni yetişən qubalı uşağın musiqi zövqünü formalaşdıran kim olacaqdı onda?! Axı müəllimlərmizin heç də hamısı Almaz olmur. Axı ömür boyu Mirzə Səməndərlərin təhsilimizdəki ayaq izlərini görməyə bilmirik. Nə yaxşı ki, təsəlli yerimiz də olur; nə yaxşı ki, Anatollu Abbasov kimi müəllimlərimiz də varmış!

Ədalət.-2013.-29 mart.-S.6.