SÜKUTU ŞEİRƏ ÇEVİRƏN ADAM

Ovcumda əlinin ətri qalıbdı -

Bahar çiçəyinin qoxusu kimi

Mənə elə gəlir ki, sükut daha gözəldir. O ana qədər ki, sən o sükutun içində özün-özünlə, öz xəyalınla, xatirələrinlə, düşüncələrinlə, hətta özündən qovmaq istədiklərinlə də baş-başa qala bilirsən. Səni dinləyən, sənə şərait yaradan sükutun içində öz dünyanın özəlliklərini ipə-sapa düzürsən, ifçinləyirsən və bir də baxıb görürsən ki, sənə yer üzündə ən doğma olan nədirsə onun özü də sükutun içərisindədir. Lap obrazlı desəm, bu sükut güzgüyə çevrilib onu sənə göstərir. Amma...

Mənə elə gəlir ki, sükutun gözəlliyi onun özünə layiq şəkildə pozulması ilə də yadda qalan olur. Yəni sükutu pozan, sükutu əks etdirən pıçıltı, nəfəs, hənir, bir sözlə, ruhu oxşayan nələr, nələr. Bax, onda sükutun pozulmasını hiss etmirsən. Çünki sükutu pozanlar sükutun köynəyinə, sükutun cisminə, sükutun ruhuna çevrilir. Bilirsiniz bu necə gözəl olur?..

Bilmirəm ifadə edə bildim, ya yox, amma düşünürəm ki, sükut adamları, sükutu sevən adamlar və bir də öz qeyri-adi pıçıltıları ilə sükutu pozan adamlar yəqin ki, məni anlayarlar, nə demək istədiyimin fərqinə vararlar. Digət tərəfdən arzuyla, diləklə pozulan sükutlar da könül oxşayır. Çünki arzuladığının, gözlədiyinin, addım səslərini eşitməyə tələsdiyinin sükutu pozması əslində sənə o sükutun içərisində bir qoşalıq, bir cütlük, bir baş-başa qalmaq imkanı verir. Zənnimcə, bundan gözəl dünyada heç nə yoxdur...

Öncə imzasını tanıdığım və publisist kimi yazılarını maraqla oxuduğum sükutu pozmağa səsləyən həmkarımın silsilə şeirlərini səhv etmirəmsə, Rəşad Məcidin təqdimatında "525-ci qəzet"də oxudum. Ona görə bu faktı dəqiq xatırlayıram ki, o şeirlərin müəllifi özü "525-ə" üz tutmağının səbəbini açıqlamışdı. Doğrudur, ona qədər də Elçin Mirzəbəylinin ayrı-ayrı şeirləri ilə qarşılaşmışdım. Amma nədənsə dediyim məqam xüsusi olaraq yadımda qalmışdı. Sonra onun kitabı ilə baş-başa qaldım. Özü də orijinal tərtibatı olan bu kitabı təqribən üç ay öncə əldə etmişəm və kitabı gözdən keçirdikcə sükutun necə rahatca pozulduğunu təkcə çevrilən vərəqlərin səsində yox, həm də misraların arasındakı nəfəsdən duymuşam.

Səmimi etiraf edim ki, mən Elçin Mirzəbəylinin sosial şəbəkələrdə oxuduğum şeirləri ilə yanaşı, bu kitabda ruhuma doğma olan şeirləri arasında nədənsə həmin o sükutu tuta bilmirəm. Ola bilsin ki, kitab sosial şəbəkələrdən daha çox mənə doğma, daha çox canlı olduğundandır ki, mən bu sükutu "Poz bu sükutu" kitabında yaşayıram, hiss edirəm və şairin misraları onda mənim üçün bir musiqiyə çevrilir... həzin, kövrək, güclə eşidiləcək pıçıltı kimi bir musiqiyə:

Bir sükut içində məmləkət,

Yorğun və kimsəsiz-

Qəbristan yolları kimi...

Ölüm uzanır üstümə

Anamın qolları kimi...

Və yaxud:

Salam, ulu Tanrı, salam, bu mənəm-

Əlləri qırılmış yurdun adamı.

Mavi gözlərindən tənhalıq yağan

Ağzı od püskürən yurdun adamı.

Tarixin alnında izi yol azmış...

Tanrı dərgahından sözü yol azmış.

Bu mənəm qılıncı qınında- yaslı,

Bu mənəm, İlahi dərdin adamı.

Bəli, zənnimcə bu şeir parçaları artıq sizdə də bir ovqat yaratdı. Elə bir ovqat ki, onu ancaq sükutla yaşamaq mümkündür, başqa cür ola bilməz. Yox əgər başqa cürdüsə, deməli onda siz hələ o sükutun qapısını açmamısınız. Əgər açsanız mütləq ilk eşidəcəyiniz pıçıltı bu olacaq:

Bir vətən içində vətənsiz öldü

Küləklər üstündə gəzən sərsəri.

Dünən bu şəhər də kəfənsiz öldü-

Geyin kəfənini, bəzən, sərsəri.

Təbii ki, Elçin Mirzəbəylinin şeirlərində təkcə lirik qəhrəman yox, həm də müəllifin özü obraza qoşulub həmsöhbət olur. Bəzən də o qəhrəmanın demək istədiyini daha bərkdən və daha sərt ifadə edir. Görünür, bu da sözü qələmə tabe etdirmək qabiliyyətindən qidalanır. Ona görə də qələm, söz bir-birini anlayır, bir-birini ötüb keçmir, bir-birinə yol verir. Bax, bu şeirdə olduğu kimi:

Namərd körpüsündən mərdə dönüncə,

Soyuna qayıdan yurda dönüncə,

Ulamaq istərəm qurda dönüncə,

Ulamaq istərəm sabaha kimi.

Bu misralar artıq şairin nəyə işarə etdiyi son iki bəndində təkrar olunan sözdə özünü büruzə verir. Bu işarə soy kökə, bu işarə türkçülüyə, bu işarə inanca, inama və xüsusi olaraq hər bir türk oğlunun içində olan və Göy türklərdən gələn o qədim mifoloji ulamaya gedib çıxır, Boz qurdun səsinə gedib qarışır. Ona görə də cəmi üç bənddən ibarət olan bu şeirin mahiyyəti barədə mənim bu fikirlərim içimin alt qatında mürgüləyən həmin o ulartını mənə də eşitdirir.

Elçin Mirzəbəylinin poeziyasında mənim ən çox diqqətimi çəkən konkretlik, yığcamlıq və fikir yükünün çəkisidir. Məsələn, onun "Kabus qatar" şeirində təqdim etdiyi məqamlar təkcə Bakıdan Ağdama və yaxud da Ağdamdan Bakıya hərəkət edən qatarı kiməsə xatırlatmaq üçün yazılmayıb. Əslində bu "Kabus qatar" bizim nələr itirdiyimizə, hardan hara gəldiyimizə, içimizdəki Qarabağ, Ağdam, torpaq itkisi kimi ağrılara səpilən duzdu. O duz bizim yaramızı sağaltmaq üçün səpilməyib, onu bir az da ağrıtmaq, bir az da qanına qərq etmək üçün yazılıb. Misralara fikir verin:

Sükuta bürünüb vağzal,

Sükuta...

Bir dil istəyirəm dindirə məni...

Bir əl istəyirəm əlimdən tuta

Ağdam qatarına mindirə məni...

***

Hər gecə Ağdama bir qatar gedir

Ayrılıq daşıyır...

Qayıtmır geri...

Hər gecə Ağdamdan bir qatar gəlir-

Didərgin ruhlardı sərnişinləri...

Mən bu şeiri oxuduqca təkcə Ağdama qatarla necə, kimlərlə getdiyimi, qatarda hansı məcaraları yaşadığımı deyil, həm də bu qatarın məhz Ağdama getdiyini və məni də Ağdama apardığını dönə-dönə yaşadım... təkrar-təkrar bələdçidən Ağdama nə vaxt çatacağımızı ürəyimdə sükut içində soruşdum... Anladım ki, bu şəhər məni çox sıxır, bu şəhər məni sıxdıqca mən bu şəhərdə kimsəsizliyimi bir daha az qala görür və o kimsəsizliyə az qala əlimlə toxunuram:

Bizim bu şəhərdə heç kimimiz yox...

Yollar yorğunuyuq, illər yorğunu...

Tanrı dərgahından sevgi dilənən

Göylərə uzanan əllər yorğunu.

Yazılan hər bir şeir dünyaya gələn, doğulan bir canlıdı. Bu sözlərimi yazı adamının, söz adamının özündən razılığı, özünə vurğunluğu kimi qəbul etməyin. Həqiqətən də mənim dərk etdiyim bu gerçəklik, yəni şeirin doğulması çox ağır və əzabverici bir prosesdir. Dəxli yoxdur, doğulan şeir qüsurludu, yoxsa şedevrdi. Bu, sadəcə dünyaya gələn varlıqdı. Uşaq qüsurlu da ola bilir, mükəmməl də. Onun hər iki anlamda valideyn üçün o qədər də böyük fərqi yoxdu. Çünki övladın hamısı əzizdir. Bu mənada Elçin Mirzəbəylinin bütün şeirlərində bir təzəlik, bir tərlik, bir istilik, bir dünyaya yenidən gəlmə kimi məqamlar var. Həmin məqamlar toplum halında şeiri oxucuya sevdirə bilir. Yəni belə baxanda sözlər hamısı tanışdı, durğu işarələri tanışdı, amma bu sözlərin, bu işarələrin düzümü, onların çiynindəki yük, arasındakı nəfəs təzədi. Deməli, dünyaya yeni sözün gəlişidi bu. Məsələn:

Gözlərin -

qaranlığı dəlib keçən işıq,

Qollarım -

zəncir topası,

Ayaqlarım -

torpağa zorla sancılmış kötük...

Dilim -

cəllad baltası...

Yuxuda özümü beləcə görmüşdüm,

Beləcə...

Dünən gecə...

Yəqin ki, təqdim etdiyim bu misralar yuxarıda söylədiyim fikirləri təsdiq edə bilər. Həmin fikirlərin təsdiqi üçün başqa bir şeirə də üz tuturam:

İynə ucu boyda bir ümid yeri,

Bir ilıq titrəyiş,

bir qəfil baxış...

O mənim yolumdu qayıdır geri,

Odur, göy üzünə qayıdır yağış...

Mən Elçin Mirzəbəylinin "Poz bu sükütü" kitabındakı şeirləri barəsində düşüncələrimi, bu şeirlərin mənə bəxş etdiyi ovqatı elə sükut içində kağıza köçürdüm. Çalışdım ki, bu sükuta öz pıçıltılarımla xələl gətirməyim. Çünki son dərəcə ürəyimi rahat edən bu sükut Elçin Mirzəbəylinin şeir dünyasında gəzişmələrdə idi. Bu gəzişmələr isə onun şeirinin ahənginə uyğunlaşmış, onunla səs-səsə vermişdi. Çünki söhbət sevgidən gedirdi:

Dilin çaşsa, "yox" söyləsən

Dilini də sevəcəyəm.

Qəm saçını ağ eyləsə

Telini də sevəcəyəm.

......................................

Gəlsən ölüm sifətində

Ölümü də sevəcəyəm.

Yəqin ki, bu sevgi şeirini şərh etməyə, onun poetik məziyyətlərini açmağa daha ehtiyac qalmadı. Sadəcə, indiki durumda, yəni mənim içərisində olduğum bu ovqatda Elçin Mirzəbəylinin "O mənəm" şeirini təkrar oxumaq, o şeirin iç dünyasına enmək bizləri də öz sevgimizə doğru aparar:

Bir gün qapı kimi açıla qəlbin,

Dəli külək kimi

Bir dəli sevda

İçinə doluşa...

Qorxma - o mənəm.

..............................

Üşüyən kölgəni

Yıxma - o mənəm!

Və nəhayət, "Poz bu sükutu" kitabı mənim üçün bu şeirlə lap dost-doğma oldu, can bir qəlbdə. Mən də həmin doğmalıqla məhz həmin şeiri sizlərə pıçıldayıb Elçin Mirzəbəyliyə "Hələlik, görüşənədək!" deyirəm:

Məni

dünən öldürdüyün

Yerdə dəfn eləmə, gülüm.

Çək üstümə

Dərdlərimi

Ta torpaq ələmə gülüm.

Əbülfət MƏDƏTOĞLU

abulfatm@box.az

Ədalət.-2013.-2 fevral.-S.8.