NURLU ÖMÜR

(Şair Teymur Elçinin 90 illiyinə)

(əvvəli ötən sayımızda)

Teymur müəllim Azərbaycan Radio və Televiziyasında öz məktəbini yaratdı, şərəfli bir ad qoydu.

Düz yeddi il onun rəhbərliyi altında çalışdım. Bu illər ömrümə yazılıb.

O, 1964-cü ildə daha yüksək bir vəzifəyə - Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi təbliğat və təşviqat şöbəsinin müdiri vəzifəsinə təyin olundu.

Kollektivdən ayrıldığı gün indi də gözümün qabağındadır. Tələbkar təşkilatçı - sədr, həssas insan, gözəl şair və əvəzsiz bir redaktor kimi onun ünvanına dürlü-dürlü sözlər deyildi.

Teymur müəllim çox riqqətlənmişdi. O, kövrək uşağa dönmüşdü. Zal da eləydi. Gözlər nəmlənmişdi.

Biz Teymur müəllimin ucalmağına qəlbən sevinirdik, ancaq ondan ayrıla da bilmirdik...

...Teymur müəllim ensiklopedik biliyi, erudisiyası və daxili mədəniyyətilə sözün əsl mənasında ziyalı idi - böyük xalq ziyalısı.

Yazıçı və şairlərdən S.Rəhimov, M.Hüseyn, R.Rza, İ.Əfəndiyev, bəstəkarlardan F.Əmirov, S.Ələsgərov, O.Zülfüqarov, V.Adıgözəlov onunla dostluğu uca tuturdular. Fikrət Əmirovu, Süleyman Ələsgərovu, Oqtay Zülfüqarovu və bir sıra başqa bəstəkarları tez-tez onun kabinetindəki pianonun arxasında görmək olardı. Onların nəğməkar şair Teymur Elçinin sözlərinə yazdıqları mahnılar bu gün də ekrandan, efirdən düşmür. Bəstəkar Vasif Adıgözəlovun şair Teymur Elçinlə birgə yaratdığı möhtəşəm "Qarabağ şikəstəsi" Bakı ilə yanaşı Moskvanın, Ankaranın ən böyük konsert salonlarında əzəmətlə səslənmişdir.

...İlk qələm nübarını - "Azərbaycan" şeirini 1938-ci ildə Bakı Pionerlər Evinin nəşri olan "Şeirlər məcmuəsi"ndə dərc etdirmişdi. Sonra "Azərbaycan pioneri", "Yeni yol", "Kommunist" qəzetlərində Teymur Əlizadə kimi çıxış etməyə başlamışdır. Geniş oxucu auditoriyası onu Teymur Elçin kimi tanıyır.

İstedadlı şair-tərcüməçi, dramaturq, publisist...

O, sözlə nəfəs alır, sözlə yaşayırdı, sözün ülviliyini uca tuturdu. Həm xalq dilinə, həm də ədəbi dilə vaqif idi - necə gözəl bilirdi dilin incəliklərini! Sətirlərə, misralara zərgər kimi naxış vururdu, redaktor kimi də misli yox idi. Bir söz, bir ifadə yerinə düşməyəndə, necə deyərlər, adamın "pişiyini ağaca dırmaşdırır"dı. Ondan inciyənlər də olurdu. Muxtar müəllim bir dəfə belə "jurnalist"dən birinə dedi: "Bala, Teymur müəllim nə deyir, sənin xeyrinə deyir. Vicdanı yol vermir ki, dilin başına turp əkəsən. O, dilimizi özündən çox istəyir".

...Radionun "Ərəb ölkələrinə verilişlər" redaksiyasında redaktor işləyirdim. Diktorumuz Sinan Səid Bağdad radiosundan gəlmişdi. O, hər il yay aylarında ezamiyyətə çıxır, vətəninə gedirdi. Həmin vaxt onu Moskva radiosunda işləyən həmyerlisi Muştaq Talib, ya da başqa biri əvəz edirdi.

Bu dəfə də Moskvadan bizə bir suriyalını - Məhvuz əl Talibini göndərmişdilər. O, yazıçı idi. Redaksiya ilə təzəcə qaynayıb qarışırdı ki, Teymur müəllim onu yanına çağırtdırdı. Hal-əhvaldan sonra qonağa çay gətirdilər. Teymur müəllim qonaqla söhbətə başlayanda mən icazə alıb kabinetdən çıxdım.

Söhbət xeyli çəkdi. Qonaq geri qayıdanda gülə-gülə dedi:

- Sədriniz şair imiş ki! Qələm sahibi kimi söhbətimiz tutdu, doğmalaşdıq. O, mənə təklif etdi ki, sizə hekayələrimi də verim. Yaxşı qonorar da yazılacaq. Mən təşəkkürümü bildirdim.

Teymur müəllim mənimlə bir filosof kimi danışırdı, şeirlərini də oxudu. Mən ona söz verdim ki, çalışacağam bu şeirlər ərəb dilində dərc edilsin. Qoy belə bir gözəl şairi bizim ərəb ölkələrində də tanısınlar, sevsinlər. Demək olar ki, onlar hər gün görüşürdülər. Suriyalı yazıçı Məhvuz əl Talib Teymur müəllimlə o qədər doğmalaşdı ki, ayrılıq günü gözləri dolmuşdu...

Teymur müəllim bizə ədəb-ərkanı, həm də yaradıcılığı ilə örnək idi. Görkəmli şəxsiyyətlər haqqında hazırladığı silsilə verilişlər, dünya ədəbiyyatından səhnələşdirmələri həmişə səs salırdı. Özbək yazıçısı Şərəf Rəşidovun hind mövzusunda qələmə aldığı "Kəşmir mahnısı" povesti əsasında radiopyes efirdə səsləndiyi ilk gündən böyük əks-səda doğurmuşdu. Aradan yarım əsr keçsə də "Qızıl fond"un incilərindən sayılan həmin radiotamaşa bu gün də təravətini itirməyib.

...O bizim rayondan - Gədəbəydən Azərbaycan Ali Sovetinə deputat seçilmişdi. Həmin dövrdə mənim əmim oğlu Əli Rəsulov Rayon İcraiyyə Komitəsinin sədri işləyirdi. Onların arasında xoş ünsiyyət yaranmışdı. İkisi də elinə, obasına can yandıran əsil xalq ziyalısı idi.

Əli müəllim Bakıya gələndə hərdən yolunu Teleradio Komitəsindən (indiki Teleradio Şirkəti) salır, Teymur müəllimlə görüşürdü. O, rayonla bağlı problemlərin həllində deputat kimi Teymur müəllimin köməyinə çox güvənirdi.

Belə görüşlərin birində Əli müəllim ona deyir: "Ay Teymur müəllim, bizim Nahidin işindən, yazı-pozusundan razısanmı?" Teymur müəllim qayıdır ki, o bizim güvəndiyimiz jurnalistlərdəndir. Mən də xətrini çox istəyirəm, Ənvər Əlibəyli də. Ona görə də tələbə ola-ola onu işə götürmüşük. Sonra soruşur ki, Əli müəllim, bəlkə Nahidlə bağlı bir xahişiniz var?

- Yox, yox! - Əli müəllim başını bulayır. - Sadəcə onun iş-gücüylə maraqlanmaq istəyirdim.

Teymur müəllim təəccübünü boğa bilmir:

- Demək belə yaxın qohumsunuz?

O, tezcə katibəyə deyir ki, Nahid Hacıyevi yanıma çağır.

Mən qapını açanda Teymur müəllim özünəməxsus ciddiliklə:

- Ay Nahid, - dedi, - bəs indiyəcən niyə mənə deməmisən ki, Əli müəllimin əmisi oğlusan?

Mən çiyinlərimi çəkdim.

- Bəlkə də belə yaxşıdır. Sən həmişə özün özünə yol açırsan.

***

Teymur müəllim Azteleradioda bir sıra təşəbbüslərin, böyük işlərin təməlini qoymuşdu. Biz ona "bani" deyirdik.

50-ci illərin ortalarına qədər, yəni Teymur müəllim bizə sədr gələnə kimi musiqiçiləri nəzərə almasaq, bir nəfərin də fəxri adı yox idi. Bu da onunla bağlı idi ki, çoxları radio və televiziyanı yalnız informasiya vasitəsi hesab edirdi. Teymur müəllim sübuta yetirdi ki, bu qurum həm də incəsənət ocağıdır. Burada sənət əsərləri yaranır.

Teymur müəllimin təqdimatı ilə ilk fəxri ad - Əməkdar incəsənət xadimi adı istedadlı rejissor Arif Babayevə verildi. Sonra Aydın Qaradağlı, Soltan Nəcəfov əməkdar artist adına layiq görüldülər.

O, həmişə istedad axtarışında idi, yaradıcı ziyalıların ən yaxşılarını ekranın, efirin cazibəsində görmək istəyirdi. Bir sıra sənət adamları ilk addımlarını burada atmışlar: Anar, Fikrət Qoca, Məstan Günər, Firudin Ağayev, Sabir Azəri, Fərman Eyvazlı, Aqşin Babayev...

İlk tammetrajlı bədii televiziya filmi - "Aygün" onun böyük Səməd Vurğuna məhəbbətinin ifadəsi, həm də yeni bir janrın, yaradıcılıq sahəsinin uğurlu başlanğıcı idi. Filmi rus dilinə moskvalı şair Boris Dubrovin çevirmişdi.

...Bir payız günündə "Azərbaycan" mehmanxanasının vestibülündə təsadüfən onunla rastlaşdım. O, "Sovetski poqraniçnik" jurnalının xüsusi müxbiri kimi Bakıya ezamiyyətə gəlmişdi. Qonağı şam yeməyinə dəvət etdim.

- Bir dostumu gözləyirəm, - dedi. - Bu dəqiqə gəlməlidir.

Onun bu sözünə bənd imiş kimi, Teymur müəllim bizə yaxınlaşdı. İkimizlə də çox mehribanlıqla görüşdü, hal-əhval tutdu. O zaman Teymur müəllim Azərbaycan Mədəniyyət nazirinin müavini işləyirdi. Bizi şam yeməyinə dəvət etdi. Onunla bir süfrə arxasında oturmağı ağlıma belə sığışdırmırdım. Bir bəhanə ilə onlardan qopmaq istədim. Teymur müəllim ərklə:

- Nahid, inciyərəm səndən, - dedi. - Neçə il bir yerdə işləmişik. Həmişə mənə müəllim deyirsən, adam müəlliminin sözündən çıxar? Səninlə bir süfrə arxasında oturub söhbətləşmək, ötən günləri yada salmaq mənim üçün olduqca xoşdur.

Mən Boris Dubrovini çoxdan tanıyırdım. Azərbaycan teatrının 100 illiyi münasibətilə Akademik Milli Dram Teatrı Moskvaya qastrol səfərinə gedirdi. Mən də çəkiliş qrupunun rəhbəri kimi bu tərkibə daxil edilmişdim.

Şair dostum İlyas Tapdıq o zaman "Gənclik" nəşriyyatında şöbə müdiri işləyirdi. Boris Dubrovinin sərhədçilərin həyatından bəhs edən "Povestlər" kitabı təzəcə çapdan çıxmışdı. İlyas məndən xahiş etdi ki, həmin kitabdan iki bağlama aparıb, Moskvada müəllifə çatdırım. Bu, mənim üçün müəyyən çətinlik yaratsa da, onun sözünü yerə salmadım.

Moskvaya çatan kimi "Ukrayna" mehmanxanasından Boris Dubrovinə zəng elədim. O, çox sevindi. İlyasa da, mənə də dönə-dönə təşəkkür elədi. Sonra görüşdük, çörək kəsdik. Boris Dubrovin Bakıdakı dostlarını bir-bir xəbər aldı. O, Teymur müəllimin adını xüsusi ehtiramla çəkərək:

- Bizim Teymur Süleymanoviç necədir? - dedi. - Təzə kitabı çıxıbmı?

- Yaxşıdır, - dedim. - Ancaq boynuma alım ki, təzə kitabı barədə heç nə deyə bilmərəm.

- Teymur Süleymanoviç şair kimi də, insan kimi də əvəzsizdir. Azərbaycan fəxr edə bilər ki, belə bir oğlu var.

Onun sözünə qüvvət verdim:

- Boris Petroviç, düz deyirsiniz. Doğrudan da Teymur müəllim misilsiz bir şəxsiyyətdir.

...Məclis məni sıxırdı. Dolu qədəhi hər dəfə dodağıma yaxınlaşdırıb, yerə qoyurdum. Teymur müəllim qonaq barədə hərarətli sözlər dedi. Fikrini belə tamamladı:

- Boris Petroviç yaşca məndən xeyli cavandır. Ancaq sözümüz, söhbətimiz yaxşı tutur. 60-cı illərdən - o, bizim "Aygün" bədii televiziya filmini tərcümə edən vaxtdan yaradıcılıq əlaqələri qurmuşuq. O, mənim xeyli şeirimi rus dilinə çevirib, Moskva qəzet və jurnallarında dərc etdirib. Ona böyük ehtiramım var, həmişə də olacaq...

Məclis xeyli çəkdi.

Axşamdan xeyli keçmişdi. Qonaqdan - Boris Dubrovindən ayrılıb yolumuzu dəniz qırağından saldıq. Söhbətimiz bitib tükənmirdi. Birdən yadına nəsə düşübmüş kimi ayaq saxlayıb:

- Nahid, səni təbrik edirəm, - dedi, - mətbuatda oxudum ki, Moskvada - "Sovetski pisatel" nəşriyyatında kitabın çıxıb. Bu, sənin üçün də, mənim üçün də xoş hadisədir. Bəs niyə o kitabdan mənə verməmisən?

- Teymur müəllim, - dedim. - Düzü, ürək eləmədim. Qorxdum ki, birdən xoşunuza gəlməz.

- O boyda "Sovetski pisatel"in xoşuna gəlir, mənim niyə gəlməsin, - deyə ürəkdən güldü. Sözünə azca ara verib:

- Nahid, - dedi, - heç bilirsənmi, sənin Teymur müəlliminin hələ Moskvada kitabı nəşr olunmayıb?!

Onun bu sözləri qəlbimi titrətdi.

- Teymur müəllim, - dedim, - istəsəydiniz, indiyəcən Moskvada bir yox, bəlkə də beş kitabınız çıxardı.

Teymur Elçin görkəmli partiya və dövlət xadimi idi. Onu respublikanın hər bucağında tanıyırdılar. O, dəfələrlə Azərbaycan KP MK üzvü olmuşdu, Respublika Ali Sovetinə deputat seçilmişdi. Bu, onun bioqrafiyasının səhifələridir.

Həyatın amansız qanunları var. İllər ötür, ən mötəbər vəzifələr belə yavaş-yavaş unudulur, yaddan çıxır.

Yazılan isə qalır, yaşayır, gələcəyə üz tutur.

Görkəmli sənətkarın qələmindən qırxa yaxın kitab çıxıb. "Qar qız", "Qulaq asın, danışım", "Sözlər, nəğmələr, nağıllar", "Bahar, adlar, uşaqlar"... Bu kitablar, eləcə də çox böyük sənətkarlıqla K.Çukovski, S.Marşak, N.Zabila, İ.Turgenev, Qarsia Lorka, Ş.Rəşidov və bir sıra sənətkarlardan etdiyi tərcümələrlə bu qüdrətli qələm sahibi Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı klassiklərinin sırasında layiqli yerini tutub, öz zəhməti, istedadı ilə taleyini yaza-yaza şərəfli, nurlu, hamıya örnək olacaq bir ömür yaşayıb və adını doğma xalqının ürəyinə, yaddaşına əbədi həkk edib.

Söz karvanı sabaha, gələcəyə üz tutub Teymur Elçinin!

Nahid HACIZADƏ

Ədalət.-2014.-30 aprel.-S.6.