QAZAXLI RÜSTƏM

İnsan Mənzərələri

(əvvəli ötən şənbə sayımızda)

Biz bəzən müasir şairlərdən hələ yazılmamış, zəngin dil koloriti, dərin fəlsəfi dəyəri, rəngarəng metaforalarla, təşbehlərlə bəzədilmiş əsil poeziya nümunələri umuruq. Elə mən özüm də könlümü doyuracaq, ruhuma sığal çəkəcək, könlümü riqqətə gətirəcək poeziya nümunələri axtarıram. Gözləyirəm ki, elə bir şar doğulacaq. Amma bu o demək deyil ki, poeziya qıtlığıdı, gözəl şeir nümunələri ortaya qoyan şairlərimiz yoxdu. Ədalətin ötən saylarının birində Vaqif Bayatlı Odərin bir neçə şeir nümunəsini oxudum, gözlərim sevindi, ruhum təzələndi, könlüm bir daha göylərə pərvazlandı.

Yazarların çoxluğu hələ o demək deyil ki, şer bolluğunda itib-batırıq. Hər kəs özü boyda şeir yazır. Hər kəs onun könlünü ovudacaq şeiri sevir.

Mən "İnsan mənzərələri"ndə yaradıcı insanların təhlilini verməkdən çox onların portret ştrixlərini verməyə üstünlük verirəm. Bir ədəbiyyat araşdırıcısı olmadığımdan, hər kəsin dəyərini, yaradıcılığının, səviyyəsinin təhlilini oxucuların ixtiyarına buraxıram. Əslində poeziya haqda düşüncələrin hamısı subyektivdi. Ünlü söz xiridarları belə yaradıcı şəxsin bütün məqamlarına işıq salmaqda çətinlik çəkirlər, fikir ayrılıqları ilə sübut edirlər ki, ilahidən yaranmış poeziyanın sirrini açmaq çox çətindi. Təbii ki, sohbət vergili və Tanrı dərgahında cezvdə olan şairlərdən gedir.

Bu da təbiidir ki, hər kəs hamını sevə bilməz, hər üslubun öz xiridarı var və özündən müştəbehlər, "qoşma köhnəlmiş üslubdu", "təcnis təkkə aşıq şeiridi", "əruz bizim deyil", "divani, müxəmməs və s. müasir deyil" - kimi fikirlər söyləyib, sərbəstdə, qərbin moderin adıyla qətiyyən milli poeziya üslubumuza uyğun olmayan "izim"ləri çox qabartmalı deyillər. Kim hansı üslubda özünü rahat ifadə edirsə, ortaya gözəl poeziya nümunəsi qoya bilirsə, deməli, o üslub onun ruhunun üslubudu. Poeziyanın taleyini isə əlahəzrət zaman özü təyin edir.

Deyəsən mövzumuzdan uzaqlaşdıq. Sözümün canı budur ki, Qazaxlı Rüstəm öz könlünün nəğmələrini yazan bir könül nəğməkarıdı. Dəridən-qabıqdan çıxaraq ədəbiyyat tarixinə düşmək eşqiylə alışıb-yanan birisi deyil, kökə bağlı, milli dəyərlərimizi, milli əxlaqımızı hər şeydən uca tutan klassik köhnə kişilərdən biridir. Bu baxımdan onun yaradıcılıq nümunələrindən yeri gəldikcə istifadə edib bu maraqlı insanla sizləri tanış edirəm:

Niyə gəldik, biz əzəldən bu dünyaya kim bilir

Ömrümüzü kim bölübdü günə, aya kim bilir.

Gecə, gündüz yer fırlanır günəşin ətrafında

Ulduzları kim düzübdü, o səmaya, kim bilir.

Nələr olur, təbiətdə möcuzələr bitməyir,

Zəlzələdən yer tərpənir, dağlar, daslar titrəyir.

Şimşək caxır, tufan qopur, dəniz coşub kükrəyir

Kim veribdi bu təkani, bu dəryaya kim bilir.

Nədir belə yeri, göyu bir-birinə baglayır,

Zaman-zaman, kainatı bir ölçüdə saxlayır.

Qocalırıq, Ay qazaxlı, ölüm bizi haqlayır

Düz gələrmi, əməlimiz haqqı-saya kim bilir.

Bu nümunədə Rüstəm müəllim mənim fikirlərimi təsdiq edir. Klassik poeziyamızın divani janrında yazılmış bu şeirə istənilən pirizmadan baxsan Xəstə Qasım, Aşıq Ələsgər şeirinin ətrindən, nəfəsindən mayalandığını aşgarlayar, milli təfəkkürdən süzülüb gəldiyinin şahidi olarsınız. Onun damarlarından saf Türkün qanı axdığını hər kəlməsindən, hər bəndindən duymaq olur. Bəşəriyyətin əşrəfi olan Turk olmağıyla həmişə fəxr edər, dünyanın Türk dünyası olacağına Allaha inandığı qədər inanır.

Min illərin tarixini

Daş kitaba yazan Türkəm.

Dağ başından enib gələn

Bir ox kimi süzən Türkəm.

Mən göylərin sovqatıyam

Gah Çingizəm, gah Batıyam

Qımqımıyam, bayatıyam

Sazlı, sözlü ozan Türkəm.

Atillayam, Bilgə xanam

Əmir Teymur, Süleymanam

Məni igid doğub anam

Yağıları əzən Türkəm.

Qazaxlı, bir qarlı dağam

Həmişə haqqa dayağam

Gah oğuzam,gah qıpçağam

At belində gəzən Türkəm.

Son vaxtlar mənim şeirlərimi "Bu şeirlər yer şeirləri yox, göy şeirləridi" deyib bəyənən Rüstəm Qazaxlı üzü göyə şeirlər yazmağa başlayıb:

Daha yerdən üzülürəm

Gedirəm göylərə sarı

Qatarıma düzülürəm

Gedirəm göylərə sarı

Bu təkliyi atmaq üçün

Dərgahımı tapmaq üçün

Allahıma çatmaq üçün

Gedirəm göylərə sarı

Dünyaları bölməmişəm

Qazaxlıyam ölməmişəm

Mən ki,göylərdən gəlmişəm

Gedirəm göylərə sarı.

İxtisasca fizika müəllimidi. Talenin gərdişi açı küləklər kimi onu qovub şəhərə gətirdi. İndi ticarətlə, çox xırda alverlə məşğuldu. O öz yerində olmadığını çox yaxşı anlayır. Amma taleyi ilə barışmış bir qərib yolçudu. Usanıb, usanıb öz könlünü öz balasına söyləyən qosqoca bir atadır.

Qızına xitabən yazdığı şeir vətəndaş ləyaqətini ortaya qoyur, dərdinin qəminin rəngini aydınca göstərir:

Dərələr yaş olub, düzlər islanıb,

Ağlama bu torpaq nəmdi, ay qızım.

Havama, suyuma kədər qonubdu,

Yediyim, içdiyim qəmdi, ay qızım,

Ağlama bu torpaq nəmdi, ay qızım.

Güllərin təzəsi, həm təri getdi,

Kəlbəcər, İstisu Tərtəri getdi.

Neçə binə yeri, yurd yeri getdi,

Ürəyimdə bir naləmdi, ay qızım,

Ağlama bu torpaq nəmdi, ay qızım.

Göz yaşları Qarabağda sel oldu,

Nahaq qanlar axdı, qandan göl oldu,

O kəndlər, şəhərlər yandı kül oldu,

Onsuz da talelər kəmdi, ay qızım,

Ağlama bu torpaq nəmdi, ay qızım.

Yenə də dünyaya Türk gələcəkdi,

Tarix qatilləri dindirəcəkdi.

Torpaq azad olub, el güləcəkdi,

Onu deyən bu Rüstəmdi, ay qızım

Ağlama bu torpaq nəmdi, ay qızım.

Beləliklə, Qazaxlı Rüstəmlə bir deyişməmi sizlərə təqdim edib, dünyamıza əmin-amanlıq diləyi ilə sağollaşıram.

M. Dəmirçioğlu:

Ay Qazaxlı Rüstəm, hara gedək biz,

Dumanların qarasında qalmışıq.

Bu dünyanın gərdişindən xəbər ver,

Sualların arasında qalmışıq.

Qazaxlı Rüstəm:

Bir az səbrin olsun, əziz qardaşım,

Çən çəkilər, bu dumanda qalmarıq.

Çox suallar verib, yorma özünü,

Belə getməz, bəd gümanda qalmarıq.

M. Dəmirçioğlu:

Söylə görək doğru nədi, yalan nə?

Söylə görək talayan nə, talan nə?

Gələn nədi, gedən nədi, qalan nə?

Hansıların sırasında qalmışıq?

Qazaxlı Rüstəm:

Ölüm haxdı, dünya özü yalandı,

Bu dünyada bir yaxşılıq qalandı.

Nahaq yerdən millətimiz talandı,

Bir gün gələr bu zindanda qalmarıq.

M. Dəmirçioğlu:

Mələklər çox, mələyimiz hansıdı?

Fələklər çox, fələyimiz hansıdı?

Xəlbirimiz, ələyimiz hansıdı?

Bu dünyanın harasında qalmışıq?

Qazaxlı Rüstəm:

Günah etmə, çiynindəki mələkdi,

Zaman özü həm xəlbir, həm ələkdi.

Tanrı birdi, fələk elə fələkdi,

Kömək olar, ah-amanda qalmarıq.

M. Dəmirçioğlu:

Sevinc nədi, kədər nədi sən bilən?

Nəyə görə sən ağlayan, mən gülən?

Niyə böldü bu dünyanı tən bölən?

Hərəmiz bir parasında qalmışıq.

Qazaxlı Rüstəm:

Sevinc tez gedəndi, kədər əbədi,

Gülüb-ağlamağın var bir səbəbi.

Arazla böldülər dini, mənsəbi,

Birləşərək, iki yanda qalmarıq.

M. Dəmirçioğlu:

Nədi belə ahı-fəryad göylə bir,

Kim toxuyur qara naxşı böylə bir?

Ağ yaxşıdı, qara yaxşı? - söylə bir,

Qarabağın yarasında qalmışıq.

Qazaxlı Rüstəm:

Könül fəryad edər, sinə dağ olsa,

Xal qara yaxşıdı, bəniz ağ olsa.

İndən belə səngər Qarabağ olsa,

Qisas günü gələr qanda qalmarıq.

M. Dəmirçioğlu:

Sən bilərsən, söz dərindi, göz dərin?

Sirri nədi açılmayan sözlərin?

Nəyə görə qan ağlayan gözlərin

Gilələnib qorasında qalmışıq?

Qazaxlı Rüstəm:

Ürək yansa yaş yanaqda bir izdi,

Xeyirlə şər bu dünyada əkizdi.

Göz aynadı, söz dəryadı, dənizdi,

Ona görə asimanda qalmarıq.

M. Dəmirçioğlu:

Oxumursa sözlərini qara saz,

Dəmirçoğlu, sözü ara, dara yaz.

Əziz dostum, payız gəldi, çara yaz,

Ömrün günün duasında qalmışıq.

Qazaxlı Rüstəm:

Yaman işlər yaxşılara tuş gəlir,

Qazaxlıyam, nə gəlirsə xoş gəlir.

A qardaşım, payız nədi, qış gəlir.

Həmişəlik bu cahanda qalmarıq.

Məmməd Dəmirçioğlunun təqdimatında

Ədalət.-2014.-8 mart.-S.19.