Vətənləşən Musa Yaqub...
(Şair Sabir Arazlı Özgünün "Bizdən
salam olsun Musa
Yaquba" silsilə poemaları
ilə bağlı düşüncələr..
(əvvəli
ötən sayımızda)
Birinci poema: "Aylı
bir gecədə yazılan məktub..."
Sabir Arazlı
Füzuli rayonunun Mahmudlu kəndindən-Qarabağdan,
Vətən-oymaq qatarından
perik düşmüş
məcburi köçkündür. Lakin elindən-obasından
didərgin salınmış
şair həm yurdsuzluq, həm də, sonrakı dövrdə çəkdiyi
əzabları məhz
indi 20 ildən sonra dilə gətirir. Ona görə ki,
yurda dönmək, Vətənə qayıtmaq
arzusu günlər, aylar, illər ötdükcə daha çox uzaqlaşdı, bəxtəvər günlərinə
qucaq açmaq, qovuşmaq istəyi şirin xəyala döndü. Bu hələ
ki, acı reallığımızdır.Şair Musa Yaquba üz tutaraq yazır:
Halım heç hal deyil, ancaq dözürəm.
Dönmək müşkül oldu
Yurda, Vətənə,
Ona görə qələm götürüb, sənə
Aylı bir gecədə məktub yazıram.
Maraqlıdır, nə yazır bu məktubda şair, nələrdən
söz açır? Poemanı səhifə-səhifə
oxuduqca məlum olur ki, müəllif
bu gün xatirəyə çevrilən
Yurdun-Füzulinin xiffətini
çəkir. Həm
də anladır ki, yurdsuzluğun, didərginliyin, sərgərdanlığın
kədərini, qəmini
çəkmək, yükünü
daşımaq mümkün
deyil... Fani dünyada bundan
ağır dərd yoxdur. Şair Musa Yaquba üz tutaraq yazır:
Şair,
bu dəhşəti çəkənlər bilər,
Dünyanın ən böyük
kədəri, qəmi,
Yurdsuzluğun ağır yükü,
ələmi
Qəlbinə, ruhuna çökənlər
bilər..
Ancaq bütün bunların hamısından daha böyük bir dərdi də var şairin... Erməni vandallarının
hücumu nəticəsində
yurdunu məcburi şəkildə tərk edərkən o yurdda qoyub gəldikləri.... Bu
gün dağıdılan,
yararsız vəziyyətə
salınan tarixi abidələr, maddi-mənəvi
dəyərlər... Maddi-mənəvi
sərvətlərimizin, tarixi
abidələri-mizin, dahi
Füzulinin sahibsiz qalan heykəlinin taleyi müəllifi daha çox düşündürür və
narahatlığını şair
Musa Yaqubla bölüşür:- Bu tərs oyunun aşikar siması bilinəndə Yurdu tərk etmək məcburiyyətində
qaldım, ancaq yenə də ayaqlarım yerimədi. Diksindim və qızlarıma dedim:
-Bir an... dayanın!
Hər kəs götürüb qaçır öz canın,
Füzuli
babam... yəni, heykəli
Qalır...
Bəs heykəl
necə olacaq?!
Nə söylədiniz?!
Necə... gələcək?!
Necə gələcək?!
İkinci
poema: "Musa Yaqub, səndən məktub almışam..."
Şair "Biz necə də eyni hislərlə yaşamışıq, duyğularımız
necə də yaxındır" deyən
Musa Yaqubdan məktub aldıqdan sonra, həm də, birinci poemanı oxuyub heyrətə gələn xəbis niyyətli, məkrli adamlara cavab olaraq ikinci əsərini
yazmalı olur. Nədir məsələnin
məğzi? Bunun
üçün əsərə
üz tutaq... "Bizdən salam olsun Musa Yaquba" məktub-poemanın ilk misralarını
oxuyan birisi deyir:
-Doğrudanmı, Vətən
deməkdir
Şair Musa Yaqub səninçün?!
-Doğru!...
Qəribə bir təlaş
bürüdü məni;
Düşündüm; yəni...
Paxıllıq bu qədər verirmi ağrı?!
Bu məqamda o, Musa Yaqub poeziyasına qarmaq atır, dişli bir sitat gətirir:
Bu calaq adamlar yandırır
məni,
Bu salaq adamlar yandırır
məni:
Dünyanın qarnıqurd adamlarıyla
Yaşamaq çətindir, vallah, çətindir.
Ana Vətəni canı,
qanı, ürəyi,
suyu, çörəyi,
nəfəsi sanan S.A.Özgün sonrakı hissələrdə də
M.Yaqubun əsərlərinə
müraciət edərək
onunla həmfikir olduğunu, mövqe şərikliyini sərgiləyir.
Çadır həyatıyla bağlı
düşüncələrinə isə bir az da geniş
yer verir. Əslində altıncı hissəni
"Poema daxilində poema" da adlandırmaq olar. Çünki bir neçə günü təsvir olunan çadır ağrıları
o qədər həyati,
canlı, qabarıq və real-inandırıcı
təsvir edilmişdir
ki, ən daşürəkli insanı
belə duyğulandırar,
könül evini
tar-mar edər... Şairliyə
gəlincə.. Sabir Arazlının qənaəti belədir:
Şair
gərək torpaq kimi bar versin,
Şair gərək bayraq kimi ucalsın.
Yazanda da...
Xalqdan, Eldən güc alsın!
O, bu prinsiplərlə yaşayır, yazıb-yaradır,
elə Musa Yaqub yaradıcılığına, şəxsiyyətinə də
bu prinsiplər axarında baxmağı bacarır...
""Şeir, poeziya
nədir?" deyən
kimi, o, əldən sürüşür, səsini
güclə eşidirik,
ancaq bu, onun getdikcə uzaqlaşmasının yox,
əksinə addım-addım
yaxınlaşıb könlümü-zün
içinə girməsinin
(orda yuva qurmasının) sübutudur. Belə də,
şeiri izah və şərh etmək mümkün deyil. "Şeir
əvvəlcə görünür,
qismən mövcud olur, ondan nəsə
qalır, ancaq mən bu qalan
şeyi heç zaman yaza bilmirəm.
Onu başqaları imzalayır
(Jak Derrida). (Musa Yaqub da deyir
ki, mən şeiri görməsəm,
qələmə ala bilmərəm,
görüntü mütləqdir!)
Qəribədir, illər
boyu içində, həmişə ürəyinin
başında gəzdirdiyin
yazı sənə bu cismin o tayında
seçilmək imkanı
verir, şeir deyilən bütün mövcud sərhədləri
silir və bu seçim işarəsi qəfildən,
səndən tam xəbərsiz
dünyanın hansı
nöqtəsindəsə həyatla
ölüm arasında,
gecəylə gündüz
arasında qalan hansısa sözdən yapışa bilər."
Musa Yaqubun "Tənha
bir gün" şeiri ("525-ci qəzet",
24 yanvar 2009-cu il) çağımızın
istedadlı tənqidçisi
Cavanşir Yusiflinin qəlbində ilk olaraq bu hisləri doğurub... Şübhə
yoxdur ki, S.A.Özgün də Musa Yaqubun şeiri necə görməsini müşahidə etmək,
bu qeyri-adı-fövqəl
hadisəni yaşamaq üçün "40 il
yol gələn görüş"ə tələsir
- Buynuza gedir və bu görüşdən
üçüncü poema
doğulur...
Üçüncü poema: "Qırx ildir yol gələn görüş..."
Ürəyimdən keçir bir gün mən gərək,
Gedəm hüzuruna Musa Yaqubun.
Bir görəm Buynuzda necədir halı,
Günü-güzaranı Musa Yaqubun.
Poema bu misralarla başlayır. Həm də şair Musa Yaqubun təkidli istəyilə müəllif
kipriyi şeh düyməli payızın
çən-çisəkli günlərinin birində,
səhər də, axşam da həsrətli
baxışlarıyla Kirsi,
Ərgünəşi salamlayan
Haramıdan (S.A.Özgün
hal-hazırda burada məskunlaşıb) İsmayıllıya,
Buynuza gedir, şair M.Yaqubla tarixi görüşə...
Yolum Buynuzadır...
Heyran olmuşam
Bu rəngi saralıb-solan
payıza.
Şairlə görüşə tələsirəm mən,
Necə çıxacaqdır görüm
pişvaza.
M.Yaqub S.A.Özgünlə
pişvaza eviylə, eliylə birlikdə çıxır. Xoş, əlamətdar bir
görüş olur.
Ancaq, bir şair heyrəti
də özünü
biruzə verir. Könül oxşayan, diqqəti çəkən
hər yer Musa Yaqubu xatırladır ona:
Buluda dirənən zirvə, bu dikdir,
Yamac... elə
bildim Musa Yqubdur.
Dayanıb pəjmürdə bu
yol gözləyən
Ağac... elə bildim Musa Yaqubdur.
Hər duyğu
hər söz üstündə ürəkləri
eyni döyünən
iki şairin görüşü tarixə
çevriləcək, şübhəsiz. Zaman keçdikcə
bu görüş haqqında danışılacaq.
Poemanın sonunda oxucu təzadlı bir mənzərəylə rastlaşır;
şair S.A.Özgün
Buynuzdan ayrılarkən
üz-üzə dayanan
iki müxtəlif baxışın təsiri
altına düşür,
- biri 77 yaşlı
Musa Yaqubdur, o biri... atası öləndən
sonra, bax elə... belə bir payız günü pəncərədən
yağan qara baxan balaca bir
uşaq... Sanki o uşaq
hələ də deyir: "Hər şeyin günahı o yağışdaydı."
İlk poemanın sonunda müəlifin belə bir narahatlığı ifadə olunur:
Nigaranam,
bilmirəm...
Ki, qismət olacaqmı,
Görə biləcəyəmmi
Bir də Musa Yaqubu!?
(Ardı var)
Ədalət.-2014.-21 oktyabr.-s.9.