"ŞEİR VAXTI"

Poeziya ilə bağlı hər hansı bir toplu, almanax nəşr ediləndə istər-istəməz fikirləşirsən ki, görəsən bu almanax qədim və çoxəsrlik poeziyamızın müasir durumunu necə əks etdirir? Doğrudur, bir almanaxla bu barədə dolğun təsəvvür əldə etmək heç də mümkün olmaz, çünki şeirimizin çoxtəmayüllülüyü, üslub müxtəlifliyi bir almanaxa sığmaz. Amma dənizdə bir dalğa da o dəryaya məxsusdu və dalğada dənizi hiss etmək olar.

Budur, Sabir poeziya günləri ərəfəsində nəşr edilən "Şair vaxtı" adlı almanax qarşımızdadır. Kitab Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turrizm Nazirliyi ilə Yazıçılar Birliyinin birgə nəşridir. Kitaba yazılan kiçik annotasiyada deyilir ki, Şamaxının "Ədəbiyyat paytaxtı" elan olunduğu ildə işıq üzü görən topluya çağdaş Azərbaycan şairlərinin şeirləri daxil edilib. Almanaxın tərtibçisi və redaktoru, "Ulduz" gənclik dərgisinin baş redaktoru, şair Qulu Ağsəsdir.

Almanaxda 48 şairin şeirləri toplanıb. Ən birinci Xalq şairi Nəriman Həsənzadənin, ən sonuncu cavan şair Ramil Əhmədin şeirləri cəm olan bu topluda biz həm mövzuca, həm də forma və üslubi baxımdan bir-birindən seçilən şeirlərlə qarşılaşırıq.

Şeir xalqımızın mənəvi dünyasında çox önəmli yer tutur və bu gün hər bir azərbaycanlı üçün şeir udduğu hava, içdiyi su, tamaşa etdiyi təbiət qədər əzizdir. Şeirsiz yaşamırıq və şeir həm sevincimizdə, həm də ən kədərli günlərimizdə bizə hayan olur. Hissimizə, duyğumuza təsir edən estetik zövq mənbəyi sozdur, amma deyərdik ki, o sırada birincilik şeirə məxsusdur.

Almanax müasir poeziyamızın ağsaqqalı - ömrünün 84-cü baharını yaşayan Xalq şairi Nəriman Həsənzadənin "Mənim muğamatım" şeiri ilə açılır. Anasına xitabən yazılmış bu şeirdə ANA və MUĞAMAT obrazları bir vəhdət halına gəlir, anasının həna toxuyarkən muğamat üstündə zümzüməsi və onun səsində musiqinin gözəlliyini, insan qəlbinə necə təsir etdiyini bu həzin, kövrək misralar bizə pıçıldayır:

Anam - kəlağayılı bir muğamıydı,

Muğam da doğmaca öz anamıydı.

Hana toxuyardın, ay Nabat anam,

Mənim xalı anam, muğamat anam.

Xınalı barmaqlar naxış ələrdi,

Orda ceyran gəzər, cüyür mələrdi.

İpləri kəsərdi, calardı anam,

Sapları sim bilib çalardı anam.

Nəriman Həsənzadə bu poeziyanın həm dünəni, həm də bu günüdür. Əsl şair ömrü yaşayıb o. Yaşının bu çağında da qətiyyən şair şuxluğunu itirməyib və hər şeirində "rəkdilində danışan" (B.Vahabzadə) bir şairin qocalmadığını hiss edirik. Yaşda qocalmaq göz qabağındadır, amma şeirdə qocalırsansa, şair kimi qocalırsan. Nəriman Həsənzadənin, şeirindən qocalıq qorxusu gəlmir. Hətta ömrün ötən günlərini xatırlayanda da:

Yaşım səksəni haqladı,

Keçdiyim yollar hardadı?

Haraya gedirəm, Tanrım,

Görünən dağlar hardadı?

Bulanıram, duruluram,

Öz içimdə qovruluram,

Yeriyirəm, yoruluram,

Dəmir ayaqlar hardadı?

Ağsaqqal olmaq buydumu,

Gördüklərim yuxuydumu,

Varıydımı, yoxuydumu,

Ötən o çağlar hardadı?

Xalq şairi Fikrət Qocaya da sanki ikinci bir cavanlıq şövqü gəlib. O, demək olar ki, hər gün şeir yazır və biz hər həftə qəzet və jurnal səhifələrində bu şair qocalmayan Fikrət Qocanın yeni şeirlərini oxuyuruq. Bu il 80 yaşı tamam olacaq Fikrət Qoca şeirlərində artıq ağsaçlı müdrik bir filosofu xatırladır. Onun son illərdəki şeirlərində olsun ki, məhəbbət xətti, təbiət gözəlliklərinin vəsfi seyrəlməkdədir, amma yeni şeirlərində fəlsəfi notlar-dünyanı, həyatı dərketmənin yeni çalarları diqqəti cəlb edir.

İnsan elə toxumdur ki,

Hara düşsə, bitə bilər.

İnsan sənin ovcunda da

Gözdən qaçar, itə bilər.

Ən dar anda insan səsi

Ümid verər, həyan olar.

İmdadına yerə bilər,

Yaşayarsan.

Musa Yaqub isə Azərbaycan təbiətinin şeirimizdə qayalaşmış, bir az da yuxarıya baxsaq, zirvələşmiş bir parçasıdır.

İllər keçir, Musa Yaqub şeiri nə öz bədii təravətini, nə də rəngini itirir. Müasir şeirimizdə insanla təbiət apasındakı harmoniyanı ən bariz şəkildə, ən parlaq təcəssümdə ifadə edən birinci şairimiz Musa Yaqubdur, - desək, səhv etmərik. Amma bu harmoniyanın qırıldığı anlar da olur və o zaman Musa Yaqub deyir ki:

Nə bilim, əvvəllər belə deyildim,

Uyuşa bilmirəm bu seyrangaha.

Ağaca, yamaca, qayaya, dağa,

Uyuşa bilmirəm, bilmirəm daha,

Təbiətin qədri bilinməyəndə,

Könlümdən bu dərdlər silinməyəndə,

Alıb insan dərdi aparır məni.

Almanaxda Çingiz Əlioğlunun, Vaqif Bayatlı Odərin, Vaqif Bəhmənlinin, Əcdər Olun - poeziyamızda artıq öz poetik mənini çoxdan təsdiq etmiş şairlərin də yeni şeirləri ilə qarşılaşdıq və onların təzə söz demək imkanlarının tükənmədiyini gördük. Sona Vəliyevanın "Razbarı"sı, "Yarpaq-yarpaq" gəraylısı, Kəmaləddin Qədimin qoşmaları, Rəşad Məcidin sevgi şeirləri, Qəşəm Nəcəfzadənin "Natəvan klubu axşaüstü" şeiri, Xanım İsmayılqızının poetik fraqmentləri də o ŞEİR VAXTInın yaddaqalan anları oldu. Sabir Yusifoğlunun, Şükür Şənolun, Esmira Məhiqızının, Baloğlan Cəlilin, İbrahimxəlilin, Fərqanə Mehdiyevanın, Elçin Mirzəbəylinin şeirləri də müasir poeziyamızın fərdi üslub müxtəlifliyindən soraq verdi. Vasif Süleymanın bu qoşmasına isə biganə qalmaq mümkün deyil:

Günəşmi nur salır dörd bir yanıma?..

Yox... yox... Üzün durur hər tərəfimdə.

Gendən boylanıram Tanrı payına,

Nə olsun, dayanıb yer tərəfimdə.

Birimiz divanə, birimiz dəli,

İndi bizim üçün hər şey təsəlli.

Aşikar olanım ellərə bəlli,

Pünhan nağılımsan sirr tərəfimdə.

Səssiz harayımı indi kim duya,

Budurmu dediyin əlçatmaz röyag

Görürsən, bir yanda bu boyda dünya,

Təkcə sən durubsan bir tərəfimdə.

Vasif Süleymanın şeirindəki bu poetik tamlığı İbrahim İlyaslının, Rafiq Hümmətin şeirlərində də izlədim. Təbii ki, bu şairlər eyni formada yazsalar da, eyni cür düşünmürlər. Necə ki, Əlişirin Şükürlü və Balayar Sadiq sərbəst şeirlərində qətiyyən bir-birinə oxşamırlar. Sərbəst şeirin yığcamlıq anlayışı Balayarın "Roman mövsümü", "Narıncı söhbət" şeirlərində təzahür edirsə, bir az genişlik, pilləkanvari çalar Əlişirində xüsusilə seçilir.

Qulu Ağsəs üçün isə forma o qədər önəmli deyil, onun şeir palitrasında müxtəlif rənglər eyni nizama tabe edilir.

Canım-gözüm, şükr elə ki,

Ölsən də başın üstəki

Pəmbə buluddu, daş deyil.

Sevməyi var, sancmağı var,

Baxma hərdən uçmağı var-

Ürək yuvadı, quş deyil.

Neynəyərəm görən sənsiz?

Nə istədim, öləm sənsiz.

Baxdım ki, mənlik iş deyil.

Bu da mənim baxtımdandı,

Gözüm Tanrı taxtındadı

Onun da yeri boş deyil.

Səlim Babullaoğlunun, Həyat Şəminin, Sayman Aruzun, Mətləb Ağanın, Səhər Əhmədin, Əkbər Qoşalının, Ələmdar Cabbarlının, Xəyal Rzanın, Kənan Hacının şeirləri də cüzi olsa belə, bu şairlər haqqında müəyyən təsəvvür yaradır. Amma cavan şairlərdən Şəhriyar del Geranidən, Xəyal Rzadan, İradə Ayteldən, Elşən Əzimdən, Anar Amindən, Elşad Ərşadoğludan, Emin Piridən, Ramil Əhməddən çox az şeir təqdim olunub və burada tərtibçi gərək onlara daha çox yer verəydi. Nəriman Həsənzadəni, Fikrət Qocanı, Musa Yaqubu, Çingiz Əlioğlunu onsuz da çoxsaylı oxucularımız yaxşı tanıyırlar, cavanları isə tanımaq üçün bir və ya iki şeir azdır. Yəqin ki, toplunun gələcək illərdəki nəşrlərində bərabərlik prinsipi bərpa olunar.

Yaxşı təşəbbüsdür və arzu edək ki, bu toplu hər il nəşr olunsun. Müxtəlifliyi görək. Poeziyanın gur işığını seyr edək!

Ədalət.-2015.-3 iyun.-S.7.