O gecə ölüm mələyi enmişdi yerə

(Esse)

Camal ZEYNALOĞLU,

yazıçı-publisist

Quşbaşı qar yağan sərt qış gecəsi. O gecə dəhşət yaşadı Xocalı. Elə bir dəhşət ki, hələ yer üzü belə müsibət, belə vəhşilik görməmişdi. Rus ordusunun 366-cı motoatıcı batalyonunun köməyilə erməni hərbi birləşmələri həmin o müdhiş gecə Xocalı şəhərini qəddarcasına işğal etdilər. Evlərə-eşiklərə od vuruldu, ağ örpəyə bürünmüş torpaq al-qana qərq edildi o gecə. Amansız düşmən rəhm diləyən qocaya, xəstəyə, qadına, uşağa əsla aman vermədi. Uşaqlar valideynlərinin gözləri qarşısındaca xüsusi qəddarlıqla qətlə yetirildilər. Xocalının neçə-neçə qeyrətli oğulu erməni dığalarının qəbirləri üstündə qurbanlıq kəsildilər. Qız-gəlinlər əsir alındılar. Od tutub yanan şəhərdən canlarını qurtarıb ayağı yalın, başı açıq halda meşələrə, dağlara üz tutanların çoxusu yolda dondu, qalanları da ermənilərin qabaqcadan qurduqları pusquya düşərək həlak oldular, bir qismi isə əsir alındı. O gecə hara gedəcəyini, kimdən imdad diləyəcəyini bilməyən uşaqların doğmalarının meyidləri arasında caş-baş halda vurnuxmalarını, ətrafda nə baş verdiyindən xəbərsiz körpənin gözlərini həyata əbədi yummuş ananın buz kimi soyuq cəsədi yanında köməksiz qalması heyrətləndirici və tükürpədici bir səhnəydi.

Sənin qoynunda doğulan bu məsum körpələrin günahı nəydi, Xocalım mənim?! Toyda, bayramlarda hamının birlikdə şənləndiyi bu şəhər niyə xarabalığa çevrildi bir anda? İgidlərin sənə ana deyərdi, sənsə onlara oğul, Xocalım mənim! Qarqar sənin qopuzundu, hər axşam övladlarına layla çalardı. İndi bu çay sənin igidlərinin, övladlarının al qırmızı qanına boyanıb. Əlim kimsəyə çatmadı, dərdindən belim büküldü, Xocalım mənim! Bu düşmən çox amansız, qəddar, vəhşi xislətli birisiydi. Yaşlı, uşaq baxmadan yanar oda atdılar, qəlbimə çalın-çarpaz dağ çəkdilər. Qəfil matəmə büründü o gecə Xocalım. Neçə şəhidlər verdik, neçə ana itirdik o gecə. Od tutdu o gecə torpağın, daşın. İndi mən ərini itirmiş o gənc gəlini, körpəsini itirmiş o gənc ananı, de, necə qurudum bu göz yaşları?!

Oxlandı o gecə Xocalım mənim. Qan sızdı yarasından, can verdi o gün. Cavanların diri-diri çıxartdılar gözünü. Qocasını, qızını, körpəsini, gəncini keçirtdilər süngüdən. Dünyanın gözü kor, qulaqları kar idi o gecə. O gecə Xocalıya qana bulaşmış qarla bərabər ölüm yağırdı. O gecə azəri türkün namusu hamını heyrətə saldı. Kafir düşmənin əlinə sağ keçməsin deyə, bir qız qardaşından onu güllələməyini xahiş edir. Qızcığaz qardaşının qarşısında diz çöküb yalvarır: "Gözümün nuru, qeyrətim, namusum, şərəfim qardaşım, vur sənin əlində ölüm, qıyma güllənə. Qoyma əsir düşüm kafir düşmənə!" Qardaş isə: "Əziz bacım, mən sənə necə qıyım?! Əlim gəlməz tətiyi çəkməyə. İlahi, bu nə zülüm, bu nə sitəm, bu nə müsibətdir bizə göstərirsən?! Ya Rəbbim, sən bunu bizə necə rəva bilirsən?!"

Həmin o müdhiş gecə "qiyamət günü yetişdi", deyə düşündüm. Həmin gecə qış çox sərt gəldi. Al qana qərq oldu bulaqlarda su. Qəfil əcəl haxladı o gecə Xocalımı. Kimsəyə çatmadı səsi, harayı. Nalələr, fəryadlar dirəndi ərşə. Məkrli, hiyləgər, şər, böhtan yuvası olan çaqqal, tülkü xislətli dığalar güc alıb himayədarı ruslardan qorxutmaq istəyir şiri öz yuvasında.

Eşqim dəli olubdu həsrət yağışından, Xocalım. Neçə arzu, niyyətlər həsrət qaldı vüsala. Vüsala yetməyən neçə-neçə nakam eşq, məhəbbət qaldı, Xocalım. Sevincim qoy inciməsin məndən. Mən Xocalı dərdimdən elə bir böyük tonqal qalayacağam ki, qoy bu tonqalın işığı bütün yer kürəsinə işıq salsın. Bəlkə o zaman bütün dünya Xocalı dərdini anlayar, Xocalı harayına səs verər.

Ey Adəm övladı, unutma bu dəhşəti, unutma bu vəhşəti! Unutma bu kədəri, unutma o gecəni! Unutma bu zilləti, danış hər yerdə hamı bilsin. Səni dinləməsələr belə, yenə də Xocalı harayını dünyaya hayqır! Qoyma zaman unutsun bu ağır faciəni. Allahım, cəzasız qoyma bu amansız qırğını!

Gün gələr, dərdimiz sona yetər, Şəhidlərin ruhu sevinər! Anaların haqqı düşməndən sorular bir gün. İgid oğulların səni düşməndən qurtaracaq gün uzaqda deyil, dağ boyda dərdli, Xocalım mənim!

Ədalət.-2015.-18 iyun.-S.7.