SİZ BİZƏ
GƏRƏKSİNİZ, YUSİF MÜƏLLİM!
Doğma yurddan o qədər də uzaqda olmayıb, ələ düşən hər fürsətdən yararlanaraq
tez-tez bu qədim türk yurduna üz tutsam da, daim
Borçalıdan xoş
soraq intizarındayam, aldığım hər şad xəbər qəlbimi dağa döndərir. Bu xəbəri
bir dostdan isti-isti eşitməyin sevinci isə ikiqat olur. Ötən ilin sentyabr ayı
idi. Dostum Səməndər Məmmədov
zəng edib adəti üzrə coşquyla Borçalıyla
bağlı yeni bir xoş xəbərin
müjdəsini verdi və üstəlik dedi ki, sənə Borçalıdan bir ərməğan da var.
Yuxarıda da qeyd etdiyim
kimi, Borçalı və borçalılarla bağlı hər xoş soraq məni sevindirib, amma bu xəbərdən
sevincim ölçüyəsığmaz
oldu. Çünki budəfəki xəbərdə
söhbət ayrılıqda
bir fərd, bir kənd və
ya rayon, yaxud təşkilat haqqında yox, bütövlükdə
Borçalı naminə
görülmüş müqəddəs
və xeyirxah bir işdən gedirdi. Borçalıda
hamının müdrik
bir el ağsaqqalı,
maarif fədaisi və söz adamı, qələm əhli kimi tanıdığı, elə
Azərbaycan ədəbi
mühitində də
yaxşı tanınan
Yusif Yusifli mənə özünün
araya-ərsəyə gətirdiyi
"Gürcüstan azərbaycanlılarının
ədəbiyyat tarixi"
kitabının II cildini
göndərmişdi.
Yusif müəllimə
bu qiymətli hədiyyəsinə görə
təşəkkür edir
və bildirmək istəyirəm ki, çox böyük bir zəhmətə qatlaşıb, ortaya sanballı bir əsər qoyub, adını Borçalının
tarixinə yazıb. Əslində, bu kitabı yazmasaydı belə, o, çoxillik səmərəli
pedaqoji fəaliyyəti
və ədəbi-bədii
yaradıcılığı ilə bu ölməzliyi
çoxdan qazanmışdı.
Onun haqqında indiyədək
yazılmış çoxsaylı
elmi-publisistik məqalələrdən
bir sitat gətirməklə fikrimi
əsaslandırmaq istəyirəm.
Yusif müəllimin uğurları saysız-hesabsızdır
deyən professor Fərhad
Xubanlı haqlı olaraq yazır: "Yusif müəllimdən söhbət açmaq ziyalılıqdan, qeyrətdən,
fədakarlıqdan danışmaq
deməkdir. Onun ömür yolu
bir nəfərin tərcümeyi-halından çıxaraq
ictimai məzmun qazanıb".
Yusif müəllimin bu dəyərli kitabını
oxuyarkən klassiklərin
kitab haqqında söylədikləri dahiyanə
fikirlər yadıma düşdü: Həsən
bəy Zərdabi kitabı "qiymətli zinət" adlandırır,
A.S.Makarenko isə
"kitab cildlənmiş
insanlardır", - deyir.
Bekon isə deyir ki: "Kitablar zamanın dalğalarında səyahət
edən və öz qiymətli yükünü ehtiyatla nəsildən-nəsilə aparan
fikir gəmiləridir".
Kitab haqqında bu çox qiymətli
fikirlərdən çıxış
etsək, o zaman inamla deyə bilərik ki, Yusif müəllim bu qiymətli zinəti cilalayıb xalqın malı edən zərgərdir, xalqın mənəvi sərvətini əsrlərdən
əsrlərə, nəsillərdən
nəsillərə daşıyan
fikir gəmisinin kapitanıdır, nəhayət,
Borçalının canlı
ensiklopediyası olan
KİTAB-İNSANdır.
Doğrudur, indiyədək Gürcüstanda
yazıb-yaratmış qələm
adamları haqqında
çoxsaylı tədqiqatlar
aparılıb, kitablar
yazılıb. Ancaq bu kitablar, tədqiqatlar əsasən
ayrı-ayrı şair
və yazıçılara
həsr olumuşdusa, Yusif müəllimin tədqiqatı bütövlükdə
Gürcüstanda yaşayıb
yaratmış qələm
adamlarının hamısına
həsr olunub. Gürcüstan azərbaycanlılarının
ədəbiyyat tarixini
tədqiqatçılar, o cümlədən,
mərhum professor Əflatun
Saraçlı - şifahi
xalq ədəbiyyatı,
XIX əsr-XX əsrin
20-ci ilinədək və
XX əsrin 20-ci illərindən
bu yana olmaqla
üç dövrə
bölürdülərsə, Y.Yusifli Gürcüstan azərbaycanlılarının ədəbiyyat
tarixini aşağıdakı
dövrlərə bölür:
Şifahi xalq ədəbiyyatı; XVIII əsr;
XIX əsr; XX əsrin
əvvəlləri; XX əsrin
ortaları və XX əsrin sonlarından bu günədək olan dövr. Və haqlı olaraq bu qənaətə
gəlir: "Gürcüstan
azərbaycanlılarının həm şifahi, həm də yazılı ədəbiyyatı
Azərbaycan ədəbiyyatının
dərin kökləri
üzərində boy atmışdır".
Özünün də dediyi kimi, Yusif müəllim
"Gürcüstan azərbaycanlılarının
ədəbiyyat tarixi"
kitabının birinci
və ikinci cildlərini araya-ərsəyə
gətirmək üçün
uzun illər axtarışlar aparıb,
Gürcüstanın azərbaycanlılar
yaşayan bölgələrini
az qala kəndbəkənd
gəzib, kitabxanalarda,
şəxsi arxivlərdə,
S.Mümtaz adına Azərbaycan Dövlət Ədəbiyyat və İncəsənət arxivində
axtarışlar aparıb,
eyni zamanda özünün şəxsi
arxivindəki ədəbi
materiallar da köməyinə çatıb.
Əsərləri kitablarda və
mətbuatda nəşr
olunmayan, arxivlərdə
rastlanmayan şairlərin
şeirlərini isə
yaşlı nəslin
yaddaşından yazıya
alıb.
Gürcüstanda azərbaycanlıların yazılı ədəbiyyatının
tarixinin XVIII əsrdən
başladığını hesab edən müəllif onu bütövlükdə Azərbaycan
ədəbiyyatının tərkib
hissəsi kimi təhlilə cəlb edir və xüsusilə
vurğulayır ki, qədim türk yurdu olan Borçalıda
yaranan ədəbiyyatımız
da türkçülük,
islamçılıq, milli
və bəşəri
dəyərlərə söykənərək
zənginləşmişdir. Gürcüstan azərbaycanlılarının ən yeni dövr
ədəbiyyatını yüksəliş
dövrü kimi xarakterizə edən müəllif vurğulayır
ki, məhz bu dövrdə yazarlar qələmlərini
müxtəlif janrlarda
sınayaraq dərin məzmunlu əsərlər
yaradıblar.
Təbii ki, bir qəzet
məqaləsində 874 səhifəlik
bir kitab haqqında əhatəli söhbət açmaq imkansızdır. Əslində bu kitab haqqında ədəbiyyatşünas
alimlər, eləcə
də, Borçalının
tanınmış ziyalıları
çox yazıblar və hələ bundan sonra da
çox yazılacaq.
Çünki bu kitab ədəbiyyat tariximizə
ayna tutmaqla yanaşı, həm də gənc ədəbiyyatşünaslar, gələcək
tədqiqatçılar üçün
çox qiymətli bir mənbədir, Yusif müəllimin zəhməti isə əvəzsizdir. Yusif
müəllimin ədəbi-bədii
və pedaqoji fəaliyyətindən söz
düşəndə istər-istəməz
Xalq şairi Zəlimxan Yaqubun məktəbə, müəllim
əməyinə verdiyi
qiymət yada düşür: "Məktəb
- Məkkə, müəllim
- Peyğəmbər, kitab
isə Allahın danışan dilidir".
Professor F.Xubanlının da qeyd etdiyi kimi:
"Yusif müəllim
milli ziyalıdır, odur ki, istər
elmi araşdırmalarında,
istərsə də publisistik yazılarında
milli mənafeyi hər şeydən üstün tutdu. Xalqın sərvətini özünə
qaytarmaq naminə Borçalı ədəbi
mühitinin dərin qatlarına üz tutdu. Külli miqdarda yeni faktlar, ədəbi-bədii
materiallar üzə çıxararaq təhlilə
yönlətdi. "XX
əsr Borçalı
nəsrinin inkişaf yolları" elmi məqaləsi gələcək
tədqiatları düzgün
istiqamətləndirmək, dəqiqləşdirmək baxımından
etibarlı mənbə
kimi çox əhəmiyyətlidir."
Hər dəfə yaradıcı
şəxsiyyətlərdən, onların əsərlərindən
yazanda Xalq şairi Məmməd Arazın bu misralarını xatırlayıram:
... Ömür karvanının sənət
yükünə
Bir-iki qeyrətli söz
yükləməsək,
Sən kimə gərəksən,
mən kimə gərək?!.
Bəli, qələm əhli, yaradıcı insan ömür karvanının
sənət yükünə
elə sözlər yükləməlidir ki, həm o sözün, həm də müəllif kimi özünün ömrü
uzun olsun, yorulub yolda qalmasın. Bu mənada, Yusif müəllim xoşbəxtdir.
Çünki bu karvana yüklədiyi əsərlər
zaman-zaman yaşayacaq və onu da
yaşadacaq.
Yusif müəllimə sağlam və uzun ömür, daha böyük uğurlar
arzulayır və deyirik: Siz
bizə gərəksiniz, Yusif müəllim!
Ədalət.-2015.-21 may.-S.8.