ÜRƏK AĞRIYIRSA...

Qaratel Azəri çağdaş qadın yazarları arasında öz fərdi deyim tərzi, həyata, gerçəkliyə, dünyaya məxsusi yanaşma tərzi ilə seçilən bir şairdir. Uşaqlığı, ilk gənclik illəri Qubadlı rayonunun Qaraçallı, Aşağı Həmzəlli kəndlərində keçən, sonra isə taleyini biryolluq Sumqayıta bağlayan, amma gözü-könlü o dağlarda qalan Qaratel xanım neçə illərdir bir böyük ayrılığın cövrünü çəkir:

Başı bəlalı dağlar,

Köksü yaralı dağlar.

Sizə gələ bilmirəm,

Həsrət sinəmi dağlar.

Dünyadakı bütün ağrılara dözmək olar: ata-ana itkisinə, dost-qardaş itkisinə, var-dövlət itkisinə, amma torpaq, yurd itkisinə dözmək olmur. Düşünəndə ki, bir vaxt gəzdiyin, seyrə daldığın, heyran olduğun o gözəlliklərə indi həsrətsən. Bir vaxtlar dodağını sərin çeşmələrinə qoyub doyunca içdiyin o sular, yarpaqlarını bağrına basdığın o ağaclar, sevgilin kimi sinənə sıxdığın o güllər, o çiçəklər indi həsrətlə səni gözləyir, amma sən gedə bilmirsən.

Cıdır düzü yadırğayıb çövkəni,

Qarabağ atları düşüb tarixə.

Yad dili anlamır İsa bulağı,

Haylar yiyə çıxıb xarı bülbülə.

Qaratelin şeirlərində yurd itkisi ilə bağlı çox kövrək notlara rast gəlirik. Məsələn, onun "Ağ tut ağacımız vardı" şeirini həyəcansız oxumaq olmur:

Ağ tut ağacımız vardı,

Meyvəsi qənd-şəkər baldı.

Babamızdan yadigardı.

Yetişib bar verən zaman,

Çırpıb qablara yığardıq,

Qonşulara paylayardıq.

Uşaqların gözlərində,

İşıq, sevinc parlayardı,

Mənə mükafat olardı.

İndi nə nənəm, nə ağac var,

Bir nağıla dönüb onlar.

Nənəm ömrün bağışladı,

Ağac kökdən qopammadı,

Biztək qaçıb qınanmadı.

Yurdda qaldı, şəhid oldu.

Torpağımız yerlə yeksan,

Azadlıqdan utanıram.

Qaratel Azərinin şeirləri bir qadın qəlbinin kədərini, sevincini, harayını, fəryadını, ümidini, inamını əks etdirir. Qadın qəlbi zərif çiçəklərə bənzər, onu gərək əzməyəsən, soluxmağa, saralmağa qoymayasan, sadəcə, o çiçəyin gözəlliyinə, hüsnünə tamaşa edəsən, zövq alasan. Qaratelin şeirləri də səndə müxtəlif hisslər oyadır. Gah bir ömrün keçilmiş yollarına boylanırsan, o yollarda bir zərif ürəyin həyatın çətinliklərinə sinə gərdiyini görürsən, gah onun hansı hadisədənsə sarsıldığını hiss edirsən, gah yurdundan, doğma torpağından ayrı düşmüş bir övladın ağrı-acıları ilə üzləşirsən, gah da yaşadığımız həyatın reallıqları ilə rastlaşırsan.

Bir sözlə, dünyanı, həyatı, insanları sevən, amma sevinciylə bir arada iztirab çəkən qadın ömrünün salnaməsi ilə tanış olursan. Təbii ki, onun öz fərdi, subyektiv duyğuları, bir insan kimi yalnız özünəməxsus qayğıları var. Amma bu fərdi duyğular həm də bizim anaların - qadın dünyasının özəlliklərindən doğur, fikirləşirsən ki, bu, təkcə Qaratel xanımın hissləri deyil, bütün qadınlara məxsus hisslərdir, duyğulardır. Deyəndə ki: "Məndən küsüb Hərtiz dağım, Zəngəzurun dağlarıtək qəlbim olub dağım-dağım" - biz elindən, obasından ayrı düşən anaların nisgilini-harayını eşidirik. Deyəndə ki: "Xəyallarım illərimi alıbdır...O günlərdən canda soyuq qalıbdır"-xəyal bizi uşaqlıq illərinə aparır, bir daha o illər geri qayıtmayacaq. Deyəndə ki: "Yadlaşmayaq özümüzə, yadlaşmayaq dilimizə. Söz əbədi sərvətimiz, Öz dilimiz, dövlətimiz" - bu misralarda öz ana dilini sevən, o dili dövləti qədər uca tutan bir azərbaycanlı qadının fərəh hissini duyuruq. "Vətənə xəyanət, xalqa xəyanət, Sözündən, gözündən əlindən gələr... Beləsi boy atıb kökündə yalan, Haqqı da çaşdırıb, yalan danışar. İçində şeytan var, əlində quran, İblis sifətiylə namaz da qılar" - belələri də var.

Dünyaya müraciətlə yazılan şeirləri də az deyil.

Ömür keçdi, qocaldım,

Yarpaq kimi saraldım.

Tək deyil, tənha qaldım,

Dünya, məndən dönmüsən?

Təklik ayrı, tənhalıq ayrı. Təklik faciə deyil, amma tənhalıq faciədir və Qaratelin şeirlərində tənhalığından doğan acılıqlar diqqətdən yayınmır. Xüsusilə, sevgi şeirlərindnin çoxundan tənhalıq qoxusu gəlir.

Tənhalıq illərdir izləyir məni,

Sənli günlərimin sonuna çıxıb.

Haçandır gəzirəm, tapmıram səni,

Göz yaşım sel olub qəlbimə axıb.

***

Lap gənclik yaşlarımdan

tənha qalmışam,

Tənhalıqdan qaçammadım,

çünki utancaq olmuşam.

Qaratel Azərinin qəzəlləri və bayatıları haqqında da xoş sözlər söyləmək olar. Hərçənd ki, bəzi qəzəllərində əruzun ölçüləri pozulub, amma o qəzəllərdə diqqəti cəlb edən cəhət odur ki, ərəb-fars sözləri çox azdır. Qəzəlin çətinliyindən qorxmur Qaratel... və yazır ki: "Ruhundan üzr istəyib Füzulinin, qəzəl yazdım, Vahidin əlini öpdüm, bir yol etsin nəzər yazdım". Arzulayıram ki, Qaratel xanım Füzulini, Nəsimini, Vahidi çox oxusun və bir zaman ürəklə desin ki: "Sınaqdan heç qorxmadım, ürəkləndim, özəl yazdım". Mənim fikrimcə, Qaratel xanım bayatıda daha mükəmməldir. Onun bayatılarının ən yaxşılarını xalq bayatılarından ayırmaq olmur:

Əzizim, buta açmır,

Gül açmır, buta açmır.

Bülbül özün itirib,

Sevdiyi buta açmır.

Mən aşiq, qarabağlı,

Saçların qara bağlı.

Yazın bar-bərəkəti,

Qışdakı qara bağlı.

Qaratel Azəriyə yeni yaradıcılıq uğurları arzulayıram. Yorulmasın. Şeir yazmaq dünyanın gözəlliyini duymaqdır, qoy onun şeirlərində sevinc də olsun, kədər də... amma şeirinin gözəlliyi itməsin.

Ədalət.-2016.-6 sentyabr.-S.4.