ZƏKALAR KƏHKƏŞANINDA

 

Həsən Əliyev - 110

 

(poema)

 

Azərbaycanda coğrafiya və torpaqşünas elmlərinin müxtəlif sahələrinin təşəkkül tapmasında, bir sıra yeni elmi istiqamətlərin bugünkü simasının müəyyənləşməsində Həsən Əliyevin müstəsna xidmətləri vardır. Alim bütün zəngin fəaliyyəti boyunca ətraf mühitin mühafizəsi, ekoloji tarazlıq və ölkənin təbii sərvətlərindən səmərəli istifadə üzrə kompleks proqram və silsilə layihələri daim uğurla həyata keçirmişdir.

 

İlham Əliyev

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

 

Xalqımız dekabr ayının 15-də Azərbaycanın elm xəzinəsinə dəyərli töhfələr vermiş görkəmli torpaqşünas alim, bacarıqlı elm təşkilatçısı, tanınmış ictimai xadim, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, respublikanın Əməkdar elm xadimi və Dövlət mükafatı laureatı, kənd təsərrüfat elmləri doktoru, professor Həsən Əlirza oğlu Əliyevin 110 illik yubileyini keçirməyə hazırlaşır. Onun əsas elmi fəaliyyəti torpaqşünaslığın nəzəriyyəsi, ekologiya, botanika və təbii sərvətlərin qorunub daha səmərəli istifadə edilməsi problemlərini, bütünlüklə təbiətşünaslığın müxtəlif sahələrini əhatə edir. Akademik Həsən Əliyev əkinçilik və təbiəti mühafizə sahəsində son dərəcədə cəfakeş alim idi. Onun elmi və ictimai fəaliyyətinin əsas istiqaməti təbii ehtiyatların tədqiqinə, təbiətdən istifadənin elmi cəhətdən əsaslandırılmasına və onların mühafizəsinin təşkilinə yönəldilmişdir.

Azərbaycan torpağının, meşə və suyunun mühafizəsi sahəsində onun xidmətləri misilsizdir.

ƏJDƏR QİYASLI

iqtisadçı-alim, şair

 

 

Dünya şöhrətli alim, müdrik el ağsaqqalı, akademik HƏSƏN ƏLİYEVİN anadan olmasının 110 illiyinə ithaf edirəm.

 

Yaxşılıq etmisən bəsdi deyincə,

Bəhrəsi tükənməz min il yeyincə...

 

ZƏNGƏZUR elinin COMƏRDLİ kəndi,

Səni xalqımıza bəxş eliyəndi.

Elə bir kənd ki, axar-baxardı:

Qoynunda min cürə neməti vardı.

Göylərə baş çəkir uca dağları,

Tükənməz sərvətdi barlı bağları.

Coşğun bulaqları zümzümə çalır,

Zirvədə qartalın könlünü alır,

Şəlalə dillənir könül tarında.

Qırçın dalğalar var ixtiyarında,

Suları şırhaşır aşıb daşanda,

Həsrətlə mehriban qucaqlaşanda,

Gözləri dikilir ucalan dağa,

Aləm heyran olur füsunkarlığa.

Cənnət guşəsidi dağ yamacları,

Loğman çiçəklərdi onların varı.

Elə çiçəklər ki, naz ilə baxır,

Gecənin şehindən sırqalar taxır.

Bənövşə nazlanır qaya dibində,

Qənirsiz gözəldi öz görkəmində.

Harasa, nəyəsə dikilir gözü;

Vəfalı yarını axtarır özü.

Nə olsun başında mavi tacı var;

Könül həmdəminə ehtiyacı var...

Qartal da zirvədə xəyala dalır,

Səmaya qalxanda bol nəfəs alır.

Naəlac qalıbdı el niskilində,

Oxuyur öz qəmli qartal dilində...

Səmadan baxaraq gözün dikəndə,

Tanrı da heyrandı belə bir kəndə!..

Orada keçirdin gənclik çağını,

Sevdin el-obam, öz torpağını.

Qoyun da otardın, xışla yer əkdin;

Evin qayğısını atanla çəkdin.

Zəhmətlə yanaşı qoşa böyüdün,

Əsla unutmadın ata öyüdün...

Meylini salaraq arana, dağa:

Əzəldən bağlandın ana torpağa!

Gücünü, əzmini sən ondan aldın,

İşıqlı zəkanla göyə ucaldın.

Kamalın bir güclü məşələ döndü,

Elmin ziyasilə nura büründü!

Əzminlə gecəni gündüzə qatdın,

Yorulmaq bilmədəıı yazdın, yaratdın.

Güclü yansın deyə elmin çırağı,

Şam kimi əridi qəlbinin yağı!

Açıldı üzünə səhərin danı,

Gəzdin qarış-qarış AZƏRBAYCANI!

Torpağı, suları... tədqiq elədin,

Kəndliyə işində uğur dilədin.

Dedin ki: bağbanı olsun hər bağın,

Qədir-qiymətini bilin torpağın.

Elə torpağın ki, bağçası, bağı...

Zəngin sərvətidir aranı, dağı.

Meşəsi, suları, çölü, dənizi...

Bolluq yaratmağa çağırır bizi!

Belə səxavətdən çox məmnunam mən.

Dünyada yaranmış on bir iqlimdən,

Doqquzu bəxş olub bizim diyara;

Şərait yaradıb sərvətə, vara!

Elə diyara ki, cənnət məkandı;

Bütün YER üzünə nəqşi-cahandı!

Yazı da, qışı da güldü, çiçəkdi,

Hər fəsil burada bir cür qəşəngdi.

Belə torpaq-iqlim şəraitində,

Əkib-becərənlər qalmaz çətində!

Çəkilən zəhməti bol bar gətirər,

İldə iki dəfə məhsul götürər...

Bunları dedikcə coşurdu qanı,

Dönüb pərvanəyə yanırdı canı.

Canını torpağa etmişdi fəda,

Bu sözü deyirdi harda olsa da:

Hər şey çox asandı insan əlində,

Xeyirxah olanda öz əməyində.

Babalar xış ilə torpaq əkirdi,

Toxumu əl ilə şuma səpirdi...

Suvarma suyundan korluq çəksə də,

Vəfalı olardı verdiyi vədə.

Ulu Tanrımızdan yağış dilərdi,

Ümidi gözündə onda gülərdi.

Kəndlinin zəhməti bəhrə verəndə,

Zəmidə bol olan məhsul görəndə,

Deyərdi: hədərə getmədi oxum,

On çuvala döndü bir çuval toxum.

Qəlbində arzusu, çox idi dərdi,

Həmişə inamla belə deyərdi:

Torpaq anamızdı, biz də övladı;

Anadan ucadı müqəddəs adı.

Yer üzündə budur ən böyük dilək:

Anamız süd verir, torpaq da çörək.

Torpaqdan yaranır südü ananın,

Qeyrəti güclüdür bunu qananın.

Uşaq anasının südün əməndə,

Olur torpağına yanımlı bəndə.

Torpaqdı ölkənin, xalqın varlığı;

Gərək çox yüksəldək məhsuldarlığı!

Hər qarış torpağın artanda barı,

Dönər xəzinəyə elin anbarı!

Olmasın nə kasıb, nə də acımız;

Mükəmməl ödənsin ehtiyacımız!

Belə bir torpağı olan ölkədə,

Yoxsulluq görünməz inan, heç vədə.

Bu torpağın altı, üstü də ləldi,

Onun xiridarı düzgün əməldi!

Öz halal sahibi gərəkdir onun,

Əyninə geydirə qızıldan donun.

Anatək eşidib övlad səsini,

Torpaq da gen aça xəzinəsini!

Kim duya bilirsə torpaq ətrini,

Köksündə bəsləyər onun xətrini!

Kimsə unutmasın bunları gərək,

Anamız süd verir, torpaqsa çörək...

Bax belə yanırdın müdrik yaşında,

Qədrini bilirdin adi daşın da!

Keşiyin çəkirdin, - olsa da çətin,

Torpağın, havanın... ətraf mühitin.

Qıymazdın ağacda bir budaq sına,

Çalışdın varlığın yaşamasına!

Deyərdin hər şeydən insan halıdır,

Yaranan yaranıb... yaşamalıdır!

Bir ağac, bir çiçək, bir gül solanda,

Könlünü qəm-qüssə alardı onda.

Təkcə təbiətə sən baş əyərdin,

Torpağın dərdini tez dinləyərdin.

Başından aşsa da min cürə dərdin,

Loğmantək torpağa əlac edərdin!

Üzündən, gözündən nur yağa-yağa,

Qoymazdın onları şoranlaşmağa.

Lənət yağdırardın vermədən ara,

Ana təbiəti dağıdanlara!

Deyərdin: ülvidir əzəldən bəri,

Qoruyub saxlamaq gözəllikləri!

Gözəllik gələndə gözəllik üstə,

Deyərdin sən məndən gözəllik istə.

Görəydin gözəllik necə yaranır,

Zəmidə sünbüllər tel-tel daranır.

Torpağa əyəndə bar budağını,

Yandırır bağbanın nur çırağını.

Bağırı yananda xallı lalənin,

Qovuşur səsinə gur şəlalənin.

Nəfəs sərinliyi alsa da ondan,

Dincəlir bir yandan, yanır bir yandan...

Bülbül cəhcəh vurur gül açılanda,

Qönçənin ətiri tər saçılanda...

Deyərdi: az deyil canımda heyim,

Nə qədər istəsən gözəllik deyim:

Dağların döşündə turac süzəndə,

Durnalar səmada qatar düzəndə,

Qayada kəkliklər qaqqıldaşanda,

Qaya da səsini əks edir onda.

Mamır da bir cürə ətir saçanda,

Meşənin səfası ürək açanda,

İlahi gözəllik yaranır onda,

Sanırsan behiştdir bizim cahanda.

Bəli, görürsən nə gözəl gündür,

Bütün gözəlliklər insan üçündür...

Bunları dedikcə qəm də yeyirdi,

Qəlbən yana-yana belə deyirdi:

Ovçu ovlamasın yazıq ceyranı,

Qəm-qüssə görməsin ömrün bir anı!

Turacın, kəkliyin susmasın səsi,

Əsla təngiməsın həyat nəfəsi!

Amandı! Qoymayın namərd əlilə,

Fitnəsi, fəsadı, bəd əməlilə,

Meşələr qırıla, çiçəklər sola;

Mamır saçlarmı qayalar yola!

Deyərdin: adam da nankor olarmı?!

Doğma anasından qarğış alarmı?!

Ana torpağına qənim çıxana,

Südünü də halal eyləməz ana!

 

***

 

Gəzsən də dünyanı... aranı, dağı,

Hamıdan bəhrəli öz bağımızdır.

Ən isti, mehriban ana qucağı,

Analar anası torpağımızdır.

 

***

 

Düşünən beynimız, görən gözümüz,

Məclislər bəzəyi şirin sözümüz,

Vətənin baharı - gülən üzümüz,

Analar anası torpağımızdır.

 

***

 

Bax belə hünərli bir oğul kimi,

Sızladı qəlbinin yanıqlı simi.

Əsla dəyişmədən qətiyyətini,

Yazdın "AZƏRBAYCAN TƏBİƏTİ"ni!

Sanki göndərmişdi TANRIMIZ səni,

Müqəddəs torpağa keşik çəkəni!

Dözməyib həyəcan təbili çaldın,

Eşidən olmadı... sən tənha qaldın.

Bu oldu ən zəngin sərvətin, varın;

Çox dəyərli elmi axtarışların...

Yaratmaq eşqilə oda yanırdın,

Yenə də özünü borclu sanırdın!

Coşub çağlayırdı qəlbinin simi,

Sahilə çırpınan dalğalar kimi!

***

 

Qəlbində dinərdi kamanın, tarın;

Nəcib naxışıydın ən yaxşıların.

Yaxşını yamandan seçib arardın;

Hikmətli sözlərə bal hopdurardın,

Şirin söhbətinin dadı-tamını;

Sən valeh edərdin işdə hamını...

İndi qəlbimizdə iz salıb dərin,

Bizə söylədiyin xatirələrin!

Kamına yetişən əhdin, ilqarın...

Zəngin xəzinəydi yaxşılıqların.

Özün çox görmüşdün ağrı-acını,

Duyurdun ellərin ehtiyacını.

Görəndə birisi çəkir qüssə-qəm,

Könlünə ən yaxın olurdun həmdəm.

Haqsızlıq görəndə qəmə dolurdun,

Əzilən kəslərə arxa olurdun.

Haqqa dayaq edib düz əməlini,

Uzatdın haqlıya kömək əlini...

Əsiri deyildin qızılın, zərin.

Qeydinə qalardın köməksizlərin,

Amalın, məsləkin səxavət oldu,

Səninlə birlikdə o da doğuldu.

Meylini həmişə sən ona saldın,

Bir verdin... TANRIDAN on əvəz aldın!

Bir kimsə çətinə, dara düşəndə,

Öz ümid yerini görürdü səndə.

Kasıbı, yoxsulu sevindirirdin,

Könlünü alırdın, xoş dindirirdin.

Duyanda kimsədə ağrı-acını,

Dərhal ödəyirdin ehtiyacını.

Soruşub halını rəngi solanın,

Qeydinə qalardın xəstə olanın.

Özünü yetirib dada çatardın,

Əlsiz-ayaqsıza sən əl tutardın.

Kömək istəyənə sən "yox" deməzdin,

Varını, canını əsirgəməzdin!

Ömrünü yaxşılıq etməkdə gördün.

Min cürə yaxşılıq çələngi hördün.

Ülvilik var idi məhəbbətində,

HATƏMƏ çatmışdın səxavətində.

SƏXAVƏT... hər kəsə bu qismət olmur,

Olsa da... sənintək oğul doğulmur.

Şan-şöhrət qazandın gözəl ömründə,

Müqəddəs övladsan TANRI önündə.

Şad etdin nə qədər kasıbı, acı...

Başına qoyduğun səxavət tacı,

Qoymazdı dərd çəkə kimsə acından,

Daha qiymətliydi şahın tacından!

Zərrəcə yox idi qəlbinin kini,

Sən haqda görürdün imanı, dini.

Səylə çalışırdın sən yana-yana,

Daxili aləmin saflaşmasına!

Qənirsiz sevirdin şeri, sənəti,

Həyatın naxışı - incə xilqəti...

Həyat məktəbiydi sənin varlığın,

Alim müdrikliyin, işgüzarlığın!

İşində göstərdin sədaqətini,

Vətənə hüdudsuz məhəbbətini.

Qəlbin istəyilə bölünmüşdü tən,

Bir gözün XALQ idi, bir gözün VƏTƏN!

Xalqa xidmət oldu məsləkin, andın;

Şöhrəti, şərəfi özün qazandın.

İnamla gedərək çətin bir yolu,

Xəzinə yaratdın gövhərlə dolu!

Yaratmaq əzmini torpaqdan aldın;

Taleyin yar oldu... sənsə ucaldın.

Dünyanın ən uca məğrur dağına,

COMOLONQMA kimi göyün tağına...

Sənintək alimə min dəfə əhsən,

Hər yerdə, hər zaman ürəklərdəsən!

Bu gün də köklənən elin tarısan,

Sən ana yurdumun iftixarısan!

Sənin də ulduzun hər bir anında,

PARLAYIR ZƏKALAR KƏHKƏŞANINDA!

 

Ədalət  2017.- 12 dekabr. - S.5.