Dünyada tanınmaq Azərbaycanda tanınmaqdan asandır

(Şair Xəqani Həbiboğlu ilə müsahibə)

(əvvəli ötən sayımızda)

- Təəssüratlarınız bitmir...

- Ora getməyim, orda laureat olmağım, "Smederevo Qızıl Açarı"nı təqdim etmələri mənim üçün gözlənilməz oldu. Orda bizdən çox fərqli mühüt gördüm. Heç kim bölünmüş yerlərdə məskunlaşmayıb, heç kim heç kimin yerini dar etmir. Festivalın tərkibində çox mükafatlar var, baş mükafat Qızıl açardır. Digər mükafatçıları iştirakçılar, baş mükafatçını isə münsiflər seçirlər. Amma açıq səsverməyə çıxarılan şeirlərin içərisində bir macar xanımın şeiri çox xoşuma gəldi, daha doğrusu çoxları tərəfindən bəyənildi. Mövzusu belə idi " Qadınlar tərcümə olunmur". Bu şeir barəsində mənim fikrimi soruşanda dedim ki, bizdə belə bir mahnı var." O üzə çevir məni, bu üzə çevir məni " əslində mahnıda " döndər" dir. Orda biraz da özüm uydurub, uyğunlaşdırdım. Alqışladılar. Sonra həmin xanım yaxınlaşıb mənə dedi ki, onu nahaq dediniz mənim şeirimi hamı bəyənmişdi, o sözlərin kölgəsində qaldı.

Gələn il o festivalı bu ilki laureat açmalıdır. Və çox mədəni surətdə bütün iştirakçıların boynuna qoyurlar ki, hər il burda iştirak etməlisiniz. İndi ora mənə dünyaya pəncərə kimi görünür. Mən hətta bunu Azərbaycan və Kəlbəcər haqqında yazmışdım ki, Kəlbəcərdə tanınmaq, Azərbaycanda tanınmaqdan çətindir. Kəlbəcər sözə çox tələbkar yanaşır. Gəlib Bakıda tanına bilərdin, qayıdanda Kəlbəcər səni qəbul etməyəcəkdi. Və mənə belə aydın oldu ki, Dünyada tanınmaq Azərbaycanda tanınmaqdan asandır. Açarı mənə şəhərin meri verdi. Çox mehriban münasibət, şəkillər. Adam özü də inanmır ki, belə bir şey ola bilər. Orda şair kiminsə qapısını döymür, hamı şairə tərəf gəlir. Bizdə şeirə dərd kimi, avropada zövq kimi yanaşırlar.

- Söhbət "çevirmək"dən düşmüşkən... şeirlərinizin birində deyirsiz ki, sal daşı çevirəndə göydə durna qatarı azır. Belə bir təcrübəniz var, yoxsa bu əsatir hardan ağlınıza gəlib?

- Mən Kəlbəcərin Şaplar kəndindənəm. Birinci kurs kəndə qayıdanda ( biraz da özündən , oxumağından razı oğlan idim) kəndimizin oxumayan uşaqları dedilər ki, bəs durna qatarı gedəndə sal daşı çevirsən qatar dağılır. Daşı çevirdim və həqiqətən qatar dağıldı. Heç o uşaqlar özləri də bilmirdilər hardan eşidiblər, mən isə onlardan eşitdim. Sonra müəyyən alimlərdən maraqlandım, elə Oqtay Rza da bizim institutda dərs deyirdi, ondan da soruşdum ki, siz təbiət alimisiniz, bəs bu nə ilə əlaqədardır? O da dedi guya nə bilim, impulslar filan...bilmirəm, ancaq çevirdim və dağıldı.

- Sizə elə gəlmir ki, yerdəki sal daşını çevirəndə göydəki nizam pozulduğu kimi, göydə də bir daş var, Tanrı onu çevirəndə insanlar yerdə öz yurd yuvalarından didərgin düşürlər?

- Bəlkə də... dünyada hər şey bir-birilə əlaqədədir. Mən Serbiyada deyirdim ki, Azərbaycanın elə yerləri var ki, burdan min dəfə gözəldir. Orda bir şeir oxudum ki ;

Kəlbəcər yerdə yox, göydə fırlanır,

Bənövşə bürcündə, nərgiz bürcündə.

Serblər hər hansı bir ərazinin göy aləmində yerdə bitən güllərin bürcünün olmasına dair düşüncəni qəbul edə bilmirlər. Onlar bunu ancaq riyaziyyatçı təfəkkürü ilə əlaqələndirdilər. Avropada hər şey öz yerindədir. Ora gələn şairlərin hamısı şirkət prezidentləri , öz nəşriyyatları olan sahibkarlardır və s. Həyatları rahatdır, bizim qədər əziyyət çəkib təxəyyül sarsıntısı yaşamırlar.

- Nəsil səcərənizə baxsaq, bir neçə şair var. Əmiləriniz Qəmkeş Allahverdi, İdris Verdiyev....Bəs atanız necə, o da şeir yazırdı?

- Atam da şeirlər yazırdı, özü də pis yazmırdı. Ziyalı adam idi, iki ali məktəb bitirmişdi, 37 il məktəb direktoru işləmişdi. Həmişə deyirdi Aşıq Ələsgəri bilib şeir yazmaq böyük cəsarət tələb edir. Aşıq Şəmşiri, Bəhmən Vətənoğlunu , Sücaəti çox sevirdi. Babam da şeir yazıb. Gözümü açıb şeirin içində böyümüşəm. Əmim çox məşhur aşıq şair idi. Başqaları gedib "Əsli və Kərəm " dastanını hansısa kitabdan oxuyurdusa, mən bələkdən eşitmişəm. Mən o mühütdə böyümüşəm. Atamın direktor olduğu məktəbdə yer dar idi, kitabxana bizim evimiz idi." Ulduz " və "Azərbaycan" ın yeni fikirlər dövrü idi, mətbuat evə gəlirdi. Mən onları oxuyurdum, iki tərəf arasında idim. O tərəfi sevirdim, amma yolum başqa tərəfə idi. Evdəkilər həmişə məni tənqid edirdilər ki, sənin yazdığın nədir, düz əməlli bir şey yaz. Qəmkeş kimi, Ələsgər kimi , Şəmşir kimi yaz. Amma məni tənqid edən ailəmin mənə çox böyük yaxşılığı o oldu ki, mən anladım bunların yolu ilə gedə bilməyəcəm. Biraz kənara çıxdım baxın , o da avropalıların xoşuna gəldi.

- Kəlbəcərdən son dəfə necə çıxdınız? "Semederevo Qızıl Açarı" sizdədir indi , bəs Kəlbəcərdəki evinizin açarını necə, saxlayırsınız?

- Mən inanmazdım Kəlbəcəri ermənilər ala bilərlər. İnsan hər yerdə yaşaya bilər. Bakıda da ,lap köçüb Serbiyada da yaşamaq olar. Daha gözəl ölkələr də var yaşamağa, amma insanın doğulduğu torpağa gedə bilməməsi şərəf məsələsidir. Söhbət düşəndə Kəlbəcərin gözəlliyindən danışanda , deyirəm gözəl olmayan yerlər vətən deyil ? İstisudan danışanda Kəlbəcərin elimiz, obamız olduğu yaddan çıxır.

Vətənimiz sərgi salonu deyil ki, biz onu İstisuya görə sevmirik. Kəlbəcərdən çıxmağımız çox dəhşətli bir hadisə idi. Atla Murova qədər gəlsəm də, atı da azad edib dağdan ayırmadım. Evimizin açarını isə gətirmədim, çünki evdən sonuncu çıxan mən idim və artıq iş-işdən keçmişdi. Qohumum Dilqəm kəndimizdən, xüsusən valideyinlərim onun sevimli müəllimləri olduğu üçün evimizdən xəbər gətirirdi.

Və neçə ildi ki, "günahı" doğulduğu torpağı, doğmalarının məzarını ziyarət etmək olan "dağların teleqramı" Dilqəm də erməni əsirliyindədir. Nə açar var, nə də evimizdən soraq! Elşən Əzimin "Qıfıl" adlı şeri var,qapıları bağlayıb gətirdiyimiz bir qom açardan və yolumuzu gözləyən paslı qıfıllardan yazır...

Xəqani yüz bəla çəkir,

Sevgiylə başın aldadır!

Aldığım açar qızıldan olsa da mənim üçün dünyanın ən müqəddəs açarı "bir kalafa kül altında qalmış paslı qıfıllara" düşən açarlardı, qalanları boş təsəllidən ibarətdir.

Söhbətləşdi:

Nuranə Nur

Ədalət 2018.- 7 dekabr.- S.6.