A.Həsənlinin özü və sözü haqqında düşünəndə

Şair-publisistin 65 yaşına

Oqtay Abbas,

pedaqoji elmlər

üzrə fəlsəfə doktoru, şair.

Şabran-Çaraq-Bakı

Ağacəfər Həsənlini ədəbi tənqid və şeirsevər oxucular birmənalı şəkildə yaxşı şair kimi tanıyırlar. Hələ tələbə ikən çap etdirdiyi "Nəsimiyə" şeiri ədəbi tənqidin diqqətini sürətlə ona tərəf yönəltdi. Maraq doğuran bir də bu idi ki, kənddən yenicə ədəbi mühütin "aşıb-daşdığı" şəhərə gəlmiş Ağacəfərin "Nəsimiyə" şeiri dövrün nüfuzlu "Azərbaycan gəncləri" qəzetində dərc olunmuşdu. Azərbaycan Kommunist Partiyasının siyasi orqanı olan bu qəzetdə belə gənc yaşında yer ala bilmək, özü də şeirlə, demək olar ki, görünməmiş hadisə kimi qiymətləndirilirdi. Amma həm Nəsiminin yubileyinin geniş şəkildə qeyd olunduğu vaxta düşməsi, həm də daha çox şeirin cazibəsi ona bu nüfuzu qazandırmışdı. "Nəsimiyə" şeirinin yaranmasından 45 ildən çox vaxt keçib. Bu şeiri qələmə alanda Ağacəfərin 17 yaşı vardı. 2019-cu il Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən "Nəsimi ili" elan olunub. Həmin şeir indi də estetik və bədii təsirini saxlayır, maraqla oxunur:

Bu gün ayrılmaram düşüncələrdən,

Bu gün nifrətimi boğmayacağam.

Torpağın üstündə doğulsam da mən

Torpağın üstünə sığışmayacağam.

Bir nisgil, üşütmə düşüb canıma,

Yandırar qəlbimi bu kin, bu kədər.

Atılsam fikirlər burulğanına-

Gedib çıxacağam Hələbə qədər.

Cəhalət dünyanı sarsıdan zaman,

Əsri qabaqlayan az olmayıbdır.

Ədalət tarixin kar qulağından

Gümüş sırğa kimi asılmayıbdır.

Hərdən kövrələrəm, xəyalım azar,

Bu bir həqiqətdir, gizlin sirr deyil.

Tarixə adını əbədi yazan

Tarixin önündə müqəssir deyil.

Hər səhər Günəştək alışdı, yandı,

Ancaq qoşulmadı heç vaxt axına...

Elə səsləndi ki, "Ənəl-həqq" andı

Qorxunu qoymadı gəlsin yaxına.

İllərin qəddini həsrət əyibdir,

Bu sonsuz ağrıya dözərmi ürək?

Harda haqq nahaqı üstələyibdir,

Orda bir Nəsimi yaşayır demək.

Bəzən belə də olur: Bir də görürsən müyyən zaman kəsiyində parlayan, diqqəti çəkən və gələcəyi haqqında gözəl fikirlər söylənən bir gənc yox oldu. "Bir atım barıtı" varmış, deyirlər belələri üçün. Amma Ağacəfərin istedadı yerin dərinliklərindən süzülüb gələn bulaq suyu kimi uzunömürlü oldu. Onun şeirlərinin mətbuatda yer alması "dövri" olmadı. Tanınmaq üçün çox da böyük olmayan zaman ərzində yaradıcılığı "yaxşı poeziya nümunələri" kimi qəbul edilidi. M.Dilbazi, B.Vahabzadə, M. Araz, N.Həsənzadə kimi fikir, söz sahibləri diqqəti Ağacəfərin şeirlərinə yönəldərək ədəbi mühitə istedadlı bir gəncin gəldiyini qeyd edirdilər.

Artıq indi, yetkinlik dövrünü yaşadığı zamanda A. Həsənlini bir-birindən maraqlı şeir kitablarının müəllifi kimi tanıyırıq. Bu barədə çox yazılıb. Sətirlərin müəllifi də Ağacəfərin şeir yaradıcılığı haqqında bir neçə məqalə çap etdirib. Yazıma Ağacəfəirn şairliyindən başlasam da, bunu bir giriş kimi qəbul etməyinizə sevinərdim. İndiki məramım başqadır. Bu yazıya məni həvəsləndirən Ağacəfərin 2018-ci ildə "Təknur" nəşriyyatında çap etdirdiyi 276 səhifəlik "Qu quşunun nəğməsi kimi..." adlı kitabındakı bədii-publisistik yazılar oldu. Vallah, heç bir şişirtmə yoxdur. Bu yazılar mənə elə poeziya nümunələri kimi təsir etdi. Gördüm ki, Ağacəfərin publisistik yazıları da elə şeirləri qədər uzun ömrə malikdir. Ağacəfər ixtisasca müəllim olsa da, çörəyi həmişə qələmindən çıxıb. Tələbəlik illərindən başlayaraq bizim üçün doğma olan, Respublika Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətində maraqlı yazılarla çıxış edib. Mən özüm də həmin yolu keçdiyimdən, bilirəm ki, bu yazılara yaxşı qonorar verirdilər. Xüsusilə bölgələrdən hazırlanmış oçerklər, reportajlar yüksək qiymətləndirilirdi. Nə məqsədlə getməyimizdən asılı olmayaraq bölgələrə yolumuz düşəndə səsyazan götürür, fürsət tapıb, radio-ssenarilər hazırlayırdıq. Bölgələrdən hazırlanmış yazıların üstünlüyü təkcə qonorar baxımından deyil, növbəsiz efirə verilməsinə görə də bizim üçün faydalı idi. Başqa bir səbəb də vardı: Radio və televiziyanın müxtəlif şöbələrində Rafiq Savalan, Eldar Baxış, Oqtay Şamil , Rəfiqə Əliyeva, Mailə Muradxanova, Dəmir Gədəbəyli və Fəridə Aslanbəyli kimi insanlar çalışırdılar və bu adamlar istedadı olan hər kəsə qayğı göstərməyi özlərinə borc bilirdilər. Onların yazılarının vaxtlı-vaxtında efirə getməsi üçün əllərindən gələni edirdilər.

Nə isə, sözümün canı bundadır ki, istedaı olan, zəhmətdən qorxmayan gənclərə həmişə diqqət və qayğı ilə yanaşan ana televiziya və radiomuzda Ağacəfər bu ölçülərə uyğunluğuna görə qısa bir vaxtda yaxşı nüfuz qazandı. Şübhəsiz, radio və televiziya onun və onun kimi onlarla gəncin həm formalaşmasında, həm də maddi vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasında böyük rol oynadı. Sonra, artıq Ağacəfərin ədəbi mühitdə tanınması, publisistik yazılarının sevilməsi nüfuzlu qəzet və jurnallarda işləməsinə yol açdı. Ağacəfər "Azərbaycan" jurnalında, "Sovet kəndi" və "Azərbaycan" qəzetlərində çalışdı. Həmişə də geniış əks-səda doğuran yazıları ilə ictimaiyyətin, o cümlədən, müvafiq qurumların diqqətini yazılarında qaldırdığı problemlərə cəlb etməyi bacardı. İndi Ağacəfər özü də jurnal redaktorudur. Baş redaktoru olduğu "Mars" jurnalı bir xeyli müddətdir ki, bəyənilən, sevilən jurnallar sırasında özünə yer tutub.

Deməli, iş stajı müstəvisindən yanaşsaq, qətiyyətlə deyə bilərik ki, publisistika və poeziya yaradıcılığı Ağacəfərdə paralel davam edib. "Qu quşunun nəğməsi kimi..." adlı kitabı da belə bir vəhdətin nəticəsində yaranıb. Əslində bu kitabı müəllifin özünə, dostlarına, cəmiyyətə bir hesabatı kimi də qəbul etmək olar. Burda onun təkcə son illərdə yazdığı əsərləri deyil, xeyli əvvəllər qələmə aldığı yazılarından da bəzi nümunələr daxil edilmişdir.

Yazılarda publisistika nümunəsi kimi diqqəti cəlb edən, onlara marağı artıran xüsusiyyətlər çoxdur. Hansılardır onlar? Hər şeydən əvvəl, səmimiyyət. Səmimiyyət kitabda toplanmış yazıların hər birinin canında, qanındadır. Bu isə ilk növbədə müəllifin haqqında yazdığı insanları yaxşı tanımasından irəli gəlir. Bu hisslər müəllifin "Portret cizgiləri"ni oxuduqca baş qaldırır, insan münasibətlərindəki səmimilik həm də gözəl əsərlərin yaranması üçün bünövrəyə, stimulverici amilə çevrilir: Ağacəfər Həsənli yazır: "Düz 48 ildir ki, tələbə yoldaşlığımız dostluğa çevirilib, xeyrimiz-şərimiz birdi. Bu təmənnasız dostluqdan heç kəs heç nə ummayıb, sağlam köklərimizi bir-birimizə yaxınlaşdırıb. Onun həyat yoldaşı Kifayət xanım bizim ocaqda, mənim ömür-gün yoldaşım Gülbahar dəfələrlə Oqtaygildə olub. Şənliklərdə, bayramlarda, ad günlərində və bir də insanın heç vaxt qaça bilmədiyi yas-hüzn məclislərində."

Yazdığı adamı, oçerkinin qəhrəmanını yaxşı tanımaq, onun ömür yolundan xəbərdar olmaq Ağacəfərin publisitikasını maraqlı edir, oxuyub başa çatanda səndə belə bir hiss yaranır ki, qəhrəmanı sən də tanıyırsan, zamanın hansı məqamındasa onunla oturub-durmusan, sevincinin, kədərinin şahidi olmusan.

Xaricdə təhsil alan tələbələrə münasibət Ağacəfər Həsənlinin fəaliyyətində xüsusi yer tutur. Başqa ölkələrə, daha çox da Rusiyaya gedəndə onlarla görüşməyi, söhbətləşməyi özünə borc bilir, bu tələbələrin meydana çıxan problemlərinin aradan qaldırılmasına kömək etməyə çalışır. Elə problemlər olur ki, bunlara Ağacəfərin gücü çatmır, şair çiyinləri bu ağırlıqlara dözmür. Nə edir? Geri çəkilir? Yox, belə hallarda xaricdə yaşayan, orada çalışan "ürəkli və səxavətli" dostlarına üz tutur. Azərbaycanlıları axtarıb tapır, əlaqə saxlayır. Çətinliyə düşmüş tələbənin problemləri barədə məlumat verir. Onlar da məmnuniyyətlə Ağacəfərin səsinə səs verirlər.-Sağ olsunlar,- bunu da Ağacəfər deyir,- köməklərini əsirgəmirlər. Xaricdə yaşayan azərbaycanlılar burada təhsil alan tələbələrlə əlaqə saxlamağı, onlara dəstək verməyi, dayaq olmağı özlərinə borc bilirlər. Bilirlər ki, bu tələbələr sabah Vətənə qayıdıb, təhsil illərində əldə etdikləri bilik və bacarıqlardan istifadə etməklə Azərbaycanın daha da çiçəklənməsinə öz tövhələrini verəcəklər. Onda Ağacəfərin bu əlaqəni yaratmaqda payı olmasından bir məmnunluq hissi keçirməyə haqqı olacaq.

Maraqlıdır ki, hərdən Ağacəfər Azərbaycanda olanda da ona müraciət edirlər. Bu yaxınların söhbətidir: Mən, şair dostlar Ağacəfər və Tofiq Nurəli görüşüb çay içir, olandan, keçəndən söhbət edirdik. Şirin söhbət etdiyimiz məqamda Ağacəfərin telefonuna zəng gəldi. Zəng edənlə danışığı başa çatandan sonra bir müddət dinmədi, fikrə getdi, sonra kiməsə zəng vurdu. Xeyli danışdı. Telefon danışığı başa çatdı. Bizim marağımızı görüb, dedi: Ukraynada təhsil alan bir tələbə idi. Universitetdə oxuyur. Ailəsi ilə əlaqə saxlaya bilmədiyindən, mənə zəng vurub ki, əlaqə saxlayıb, deyim ona pul göndərsinlər. Sonra da təbəssümlə əlavə etdi: Bəlkə də əlaqə saxlayıb, amma imkanları olmadığından mənə zəng vurmağa məcbur olub. O ailəni yaxşı tanıyıram, imkanları elə də yaxşı deyil. Ona görə fikirləşdim ki, Ukraynada yaşayan bir iş adamı dostum var, ona deyim. Dedim. Sağ olsun, tələbəyə kömək edəcəyinə söz verdi.

Ədalət naminə deyək ki, tələbələrimizin problemləri təhsillə bağlı olmur. Başa düşürlər ki, elindən-obasından uzaq düşüb, çətinliklərə qatlaşırsansa, gərək yaxşı oxuyasan, Vətənə yüksək səviyyəli mütəxəssis kimi qayıdasan. Çətinliklər, adətən, maddiyyatla bağlı olur ki, bu da hər bir insanın başına gələ bilər. Bir həqiqət də var. İnsanlar nəhayət, qərara gəlməlidirlər ki, gözlənilməzliklərlə dolu gözəl dünyamızı pisliklərdən ancaq və ancaq xeyirxahlıqla xilas etmək mümkündür. Planetimizn ən varlı insanlarından olan milyonerlərin məmnuniyyətlə "Xeyriyyəçi milyonerlər hərakatı"na qoşulmalarını, var-dövlətlərinin böyük bir hissəsini xeyriyyəçiliyə ayırmalarını təsadüf saymaq olarmı? Əlbəttə, yox, saymaq olmaz. Ağılları, zəkaları, bacarıqları ilə sərvət sahibi olmuş insanlar bəşəriyyətin xilası naminə indi də bu təşəbbüsün sahibi olmalarını bir xəbərdarlıq kimi, vara-dövlətə münasibətin dəyişdirilməsi zəruriliyini ortaya qoyan çağrış kimi qəbul etməyin vaxtı çatmayıbmı? Ədalət naminə qeyd edək ki, xeyriyyəçilik ötən əsrdə yaşamış azərbaycanlı milyonerlərin də əsas keyfiyyətlərindən olmuşdur. Hacı Zeynalabdin Tağıyev, Musa Nağıyev, Murtuza Muxtarov, Şəmsi Əsədullayev kimi milli burjuaziyanı təmsil edən varlı-karlı insanlar təkcə qazanmaqla yox, qazandıqlarından xeyriyyə işlərinə nə qədər ayırmaları ilə fəxr etmişlər. Bu cəhətdən yanaşanda gərək hələ milyoner olmamış, amma nə əldə edə biliblərsə ondan kiməsə kömək etmələrini, xüsusilə xaricdə təhsil alan tələbələrimizə dəstək olmalarını alqışlayaq...

Belə-belə işlər. Tələbəlikdən üzü bəri, az qala qırx ildən çoxdur ki, Ağacəfərlə əlaqə saxlayırıq. Əlaqələrimiz dostluğa rəvac verib, səmimi münasibətlərə çevrilib. Xeyirimiz, şərimiz bir olub. Övladlarımız da bir-birlərini tanıyırlar. Dil açandan onun övladları mənə "əmi" deyə müraciət ediblər. Mənim də balalrım Ağacəfəri beləcə, əmi kimi tanıyıblar. Bu doğmalıqda, şübhəsiz, ikimizin də payımız var. Amma səmimi deyim: Ağacəfərin rolu, şəxsi nümunəsi daha çoxdur. İndi- bu yazı üzərində işləyərkən ötən günlər gözlərim qarşısında canlanır.

(ardı gələn sayımızda)

Ədalət 2019.- 28 fevral.- S.5.