Əbülfət MƏDƏTOĞLU: AĞDAM HƏSRƏTİNƏ DİZ ÇÖKƏN...

Bu aydının adı Surxay Əlibəylidir

Ağlımız kəsəndən yaddaşımıza yazdığımız sözlər, fikirlər olur ki, onlar da bizimlə son mənzilə qədər yol gedir. Bu mənada insanın ən güvənli dostları sırasında söz də özünə görə bir yer sahibidi. Və bu yer sahibi olan söz təkcə hopduğu, yaşadığı yaddaşın deyil, həm də ətrafın, çevrənin, bütövlükdə sözü anlayan hər kəsin doğmasına, tanışına çevrilir. Deməli, söz həm də öz sahibinin yaşadanı, qarantı olur...

Bütün bu söylədiklərim sözlə nəfəs alan, sözə xidmət edən və həm də sözün fövqündə dayana bilən insanlara aiddir. Təbii ki, biz onları söz adamı kimi görür, tanıyır və dəyərləndiririk – bir az tez, bir az gec... Yəni adamların haqqını, dəyərini verməyi biz onsuz da həmişə ertələmişik, sabaha saxlamışıq, sonra da həmin adamı itirəndə dizimizə döyüb "ah” çəkməyə adət etmişik. Bütün bunlar bizim həyat tərzimizin normal axarda olmadığının bir göstəricisidir. Və normallığı yaratmaq özümüzdən asılı olduğu halda biz laqeydliyin, astagəlliyin kürkünü əynimizdən çıxarmırıq...

Bütün bunları elə-belə, sözgəlişi yazmıram, xatırlatmıram. Bütün bunların səbəbi və bir də o səbəbin özünün bu dediklərimdə iştirakı var. İndi xatirə kimi andığımız, əhvalatlarını, söz-söhbətlərini yaddaşımızda yaşadıb xatırlamaqla təzələdiyimiz bir Qarabağ həsrətlisi var idi Bakıda. Özü boyda Qarabağ olan... özü boyda Ağdam sevinc və kədərini daşıyan... özü boyda Ağdam koloritini ifadə edən Surxay Əlibəyli! Bəribaşdan deyim ki, Surxay Əlibəyli bir insan olaraq hamı üçün açıq adam idi. O, heç kimdən ürəyini gizlətmirdi. Nə düşünürdüsə, nə xəyal edirdisə, nə arzu edirdisə, ürəyi ilə dilinin arası bir iynə boyu olduğundan cəmi bir neçə dəqiqə susa bilərdi. Və...

Kimsə onu danışdırmaq üçün bircə söz dilə gətirməli idi – yəni Ağdam deməli idi. Bu, Surxayın dilinin qıfılını açan söz idi... Bu, Surxayın "sim-sim”i idi... Elə bil həmin sözü işlətməklə Surxayı hərəkətə gətirirdin, ona nəfəs verirdin, başlayırdı danışmağa. Öncə ağdamlı günlərindən... Ağdamdakı dostlarından... Ağdamla digər bölgələri müqayisədən... sonra Ağdamın işğalından... sonra Ağdamın şəhid oğullarından... sonra Ağdamın seyidlərindən, ocaqlarında... sonra Ağdamın aydınlarında, ziyalılarından... sonra Ağdamın futbol komandasından... sonra Qarabağ bülbüllərindən... sonra onu havalandıran Qədir Rüstəmovdan... sonra fanatı olduğu Rəmişdən... sonra Şahmar Əkbərzadədən... sonra Xudu Məmmədovdan... sonra Gülablıdan, Abdaldan, Qarqardan, Qarağacı qəbiristanlığından... Ağdamın cəbhəçilərindən... Ağdamın sayılıb-seçilən söz sahibi olan oğlanlarından... teatrından, kinosundan... Surxay danışırdı Ağdamdan - özü də hamısını ayıyla, günüylə, saatıyla, soyadıyla xatırlayırdı.... Surxay danışırdı Ağdamdan – Bəxtiyar Vahabzadənin, Xudu Məmmədovun, Nurəddin Rzayevin, Şahmar Əkbərzadənin dostluğundan... Surxay çoxumuzun oxumadığı kitablardan söz açırdı... Surxay Əbülfəz Elçibəydən söhbət edirdi... Surxay Füzulidən olan, amma ən yaxın dostlarının sırasında həmişə adını öndə çəkdiyi Elman Ağayevdən xatirələr danışırdı... Surxay ağdamlı günlərini söz-söz, cümlə-cümlə hər gün təzələyirdi yaddaşında. Surxay Quzanlıya gedəndə Ağdam üçün partlayan ürəyini güclə tutub saxlayırdı. Surxay bir himə bənd idi – Ağdam himinə! "Gedək!” deyəni gözləyirdi Surxay! Surxay Ağdamsız qala bilmədiyindən için-için əriyirdi... Onun əhvalının yaxşı vaxtında da, kədərli anlarında da söz-söhbəti ancaq Ağdam idi!

Bəzən adama elə gəlirdi ki, Surxay həddindən çox Ağdamsevərdi. Ona görə də hissə qapılır və özü-özünü təkrar edir. Amma onun damarına düşüb etdiyi söhbətin mahiyyətinə varanda görürdün ki, surxay təkcə özü üçün danışmır, danışmaqla ürəyini boşaltmır, o həm də danəşdıqlarını kimlərəsə hopdurur. Ağdamı tanımayanlara sanki Ağdam dərsi keçir...

Bəli, Surxay Əlibəyli təkcə danışmırdı, söhbət etmirdi, həm də yazırdı – kitabda yazırdı, jurnalda yazırdı, qəzetdə yazırdı, xüsusi buraxılışlar edirdi. Düşüb gəzib toplayırdı materialları... Yorulmurdu Ağdamın işığına, Ağdamsevərlərin ünvanına getməkdən. Bəzən günlərlə, saatlarla dirəşib Ağdam adına bir söz, bir fakt tapıb toplayırdı. Surxay həm də dostcanlı idi... məclis adamı idi. Yasa da, toya da, yasa da bir ovqat gətirirdi Surxay! 1982-ci ildən tanıdığım Surxayla etdiyim yoldaşlıq, dostluq, kəsdiyim söhbət bir ömrün hüdudunu çoxdan aşıb. Onunla Qarabağlı günlərimizi səhifələmək mənim Qarabağsız günlərimin bir xatirəsi idi, özü də dipdiri xatirəsi.

İndi də Surxaydan xatirə yazıram – 70 yaşının xatirəsini! Bilmirəm nədən başlayım, hansı mövzunu çəkim önə. Bircə bildiyim odur ki, mən Ağdam deyiləndə xatırladığım ən işıqlı adamların sırasında Surxay Əlibəyli də var.Ona görə də iyun ayının 10-cu günü 70 yaşı tamam olan Surxay Əlibəyli barəsində nə dostlarının, nə doğmalarının fikrini soruşmadan, nə də onunla bağlı özəl xatirələrimin heç birini dilə gətirmədən ruhu qarşısında baş əyirəm. Bilirəm ki, bilgisayara söylədiklərimi o bir ruh olaraq eşidir, dinləyir və həmişəki kimi də redaktəyə hazırdır. Qoy olsun! Bu da Surxayın bir yaraşığıdı, bir özəllliyidi. Mən isə ruhuna bir salavat çevirməklə Bakıdan Ağdama üz tuturam. Bilirəm ki, o, Ağdamdadı! Can atdığı, uğrunda sinov getdiyi Ağdamda!

Surxay Əlibəyli, ruhun şad olsun!

Surxay Əlibəyli, mənim də salamımı səninlə birlikdə gəzib-dolaşdığım yerlərə - Ağdama, Qarabağa çatdır! Sağ ol! Görüşənədək!

Ədalət 2019.- 11 iyun.- S.5.