İSTANBUL QATARI

(hekayə)

Aqata Kristi

Əyninə xəz dərili manto geymuş hündürbolu xanım platforma boyu yük daşıyanın ardınca yola düşməyə hazırlaşan qatara tərəf addımlayırdı.

"Paris-İstanbul" cədvəli asılmış sonuncu vaqonun yanında o, ayaq saxladı.

Qatar bələdçisi pilləkanda dayanmışdı.

Altı nömrəli kupe, buyurun, xanım biletini ona təqdim edərək dedi. O, bələdçinin ardınca vaqona daxil oldu. Tələsik halda irəliləyən xanım az qala qonşu kupedən çıxan dolu bədənli centlmeni yıxacaqdı. O, həmin adamın mehriban sifətini və xeyirxah baxışını gördü.

Kupedə isti olsa da, əynindəki mantonu çıxartmaq ağlına gəlmədi. Fikirli halda pəncərəyə baxan xanımın adı Elsi Ceffirs idi. Sifətində kədər və narahatlıq hiss olunurdu. Bir azdan fikirlərdən ayılıb, mantonu çıxartdı və içində zinət şeyləri olan kiçik çantanı götürüb dəhlizə çıxdı. Bu anda restoran xidmətçilərindən biri onu ötüb keçdi. Ona yol verən xanım qonşu kupeyə daxil oldu. Təsadüfən baxışları oturacağın üstünə qoyulmuş çamadana sataşdı. Bağlanmış etiketin üstündə "Parker Payn" yazılmışdı. Elsi müqəvva kimi dayanıb durmuşdu. Sonra bir neçə dəqiqə dəhlizdə dayanıb yenidən kupeyə qayıtdı və "Tayms" qəzetini götürdü. Tələsik elanları gözdən keçirib istədiyini tapmadıqda qəzeti kənara qoydu. Bundan sonra yolunu restorana tərəf yönəltdi.

Metrdotel ona çox da böyük olmayan stolun arxasında oturmağı təklif etdi. Burada artıq bir kişi oturmuşdu. Həmin adam onunla dəhlizdə toqquşan şəxs idi. Şübhə yox idi, o, çamadanın sahibidir.

Özünü əsl centlmen kimi aparan şəxs, yalnız deserti gətirəndən sonra dilləndi. Elsi kofeni içəndən sonra cəsarət edib soruşdu: Bağışlayın, dedi, mən sizin adınızı çamadanın üstündə görmüşəm. Parker Payn, təsadüfən Siz...

Kişi həmin anda onun köməyinə gəldi.

Bəli, zənn edirəm, mən sizə lazım olan adamam!

O dərhal Elsinin "Tayms"da axtardığı elanı oxudu: "Siz xoşbəxtsiniz?" Əgər belə deyilsə, o zaman mister Parker Payna müraciət edin!" Bəli, bu mənəm, və o, başını əyərək razılığını bildirdi. Həmin saatda əksəriyyəti şam yeməyini qurtarmış və restoranı tərk etmişdi. Daha onların söhbətinə mane olacaq kimsə yox idi.

Səhv etmirəmsə, siz tam xoşbəxt deyilsiz.

Mən... Elsi danışmağa başlayan kimi o dəqiqə də susdu. Lakin bir azdan hiss etdi ki, mister Payın burada olması onu sakitləşdirir.

Bəli, elədir. Mən bədbəxtəm. Hər halda çox narahatam.

Payn xeyirxahlıq əlaməti göstərərək xanımı dinləməyə hazırlaşdı.

Bilirsinizmi, o, söhbətini davam etməyə başladı, çox qəribə vəziyyətə düşmüşəm. Mən İstanbula ərimin yanına gedirəm. O, iki həftə əvvəl lazım olan bir iş üçün ora gedim və mənim qayıdacağım günə bütün işlərini səhmana salmalı idi.

Siz deyəsən, qısa müddətdir ki evlənmisiniz?

Biz il yarım əvvəl ailə qurmuşuq.

Nikahınızdan razısınızmı?

Əlbəttə. Edvard əsl mələkdir. Onun beyni müxtəlif puritan prinsipləri ilə doludur, ancaq qəlbi təmiz adamdır, deyə, əlavə etdi.

Sonra.

Onun gedişindən təxminən bir həftə sonra mən masanın üstündə bir kağıza diqqət yetirdim. Orada bir neçə sətir çap olunmuşd və mən zarafat üçün onu güzgüyə yaxınlaşdırdım. Əlbəttə, bu, bir az gülməli çıxır, mister Payn, mən ərimin ardınca cəsusluq etmək fikrində deyildim. Mətni asan oxumaq olurdu. Əvvəlcə "arvadım" sözü yazılmışdı, sonra "İstanbula gedən ekspress" və nəhayət "yaxşı olar bu işi Venetsiya dayanacağına çatmamış etmək lazımdır".

Xanımın sözü qurtardı.

Qəribədir, mister Payn təəccübləndi. Bu, ərinizin xətti idi?

Əlbəttə. Ancaq nə qədər fikirləşsəm də, bu məktubu yazanın nə demək istədiyini başa düşmədim.

Elsi misterin fikrini öyrənmək məqsədilə onun gözlərinə baxmağa çalışdı.

İndi nə edəcəyimi bilmirəm.

Deyəsən, Venetsiya dayanacağını gözləməli olacayıq. Qatar Venetsiyaya sabah saat 14.27 dəqiqədə çatacaq. Bu işi mənə həvalə edin.

Səyahət çox rahat davam edirdi. Ertəsi günü Venetsiyaya çatmağa az qalmış hiss olunurdu ki, cavan qadın həyəcan keçirir. Onun yalvarışlı gözləri mister Payna dikilmişdi.

Sakit olun, dedi, mən yaxınlıqdayam...

Elə bu an dəhlizdə bər qışqırtı eşidildi.

İlahi! Baxın! Qatar yanır.

Həmin anda Elsi və Parker Payn dəhlizə çıxdılar. Qışqıran qadın xarici görünüşündən polşalıya oxşayırdı. O vahimə ilə qapını, dəhlisin bir küçcündən gələn tüstünü göstərirdi.

Kupedən çıxan sərnişinlərin həyəcanlı səsləri eşidilirdi.

Bu vaxt qatar bələdçisi də gəldi.

Madam və mesye, narahat olmayın, hər şey qayasında düşəcək.

Gözlənilmədən mister Payn adamların əhatəsindən çıxaraq, Elsinin kupesinə daxil oldu. Açıq pəncərənin qarşısında həmin polşalı qadın oturmuşdu.

Bağışlayın, madam, deyəsən kupeni səhv salmısınız.

Bilmirəm, mən şok vəziyyətinə düşmüşəm, axı ürəyim...

O tənginəfəs halda divara söykənmişdi.

Qorxmayın, yanğın baş verməyib.

Doğru deyirsiniz? Allaha şükr! Elə isə mən özümə gəldim, rahat öz kupemə gedə bilərəm.

İndi yox, Payn mülayim səslə etiraz etdi. Bir qədər gözləməli olacaqsınız, madam.

Meste, siz həddinizi aşırsız!

Madam, siz gözləməli olacaqsız! bu dəfə o qətiyyətlə dedi.

Qadın oturdu. Bu vaxt Elsi içəri daxil oldu.

Deyəsən, bu sadəcə şaşkadan açılan tüstüdür. Kimsə axmaq zarafat edim. Elsi qonağı görcək susdu.

Missis Ceffris, - deyə, mister Payn ona müracət etdi. Siz kiçik al-qırmızı qutuda nəyi isə saxlayırdız?

Zinət şeylərimi.

Bəlkə, lütfən, açıb baxasız, hamısı yerindədirmi?

Polşalı qadın gurultulu sözlər işlətdi.

Elsi qutunu götürdü.

O! Onu açıblar! Qışqıraraq, hamısı yox çıxıb. Mənim brillyantlı qolbağım, boyunbağım, üzüklərim, bəzək sancaqlarım. Mister Payn, indi mən nə edim?!

Bələdçini çağırın gəlsin, mən isə bu qadının burada qaımasını izləməli olacağam.

Alçaq, əcaib heyvan! polşalı xanım gur səsini ucaltdı. Məni nə hesab edirsiz?

Elə bu vaxt qatar Venetsiyaya çatdı. Şübhəli qadını axtardılar, ancaq zinət şeylər onda yox idi.

Venetsiya ilə Triyest arasındakı məsafə zamanı mister Payn və Elsi hadisəni müzakirə edirdilər.

Axırıncı dəfə zinət şeylərinizi nə vaxt görmüsüz?

Bu gün səhər. Mən göy yaqutlu sırğalarımı çıxarıb qutuya qoydum.

Bəs bələdçi səhər saat neçədə kupeni təmizləməyə gəldi?

Kupedən çıxanda qutunu özümlə götürdüm. Mən həmişə onu özümlə gəzdirirəm, heç bir yerdə onu qoymuram qalsın. Təkcə bir dəfə, yanğına baxmaq üçün qaçdığım vaxtda qutu kupedə qalmışdı.

Beləliklə, mister Payn belə nəticəyə gəldi ki, madam Subayskaya müqəssir sayılmasa da, onu oğru hesab etmək olar. Bəs, görəsən, o zinət daşları harada gizlədə bilərdi?

Yəqin onları pəncərədən kiməsə atıb.

Ola bilər, lakin həmin vaxtda qatar dənizin üstündən keçirdi.

Sizcə kupedə, hansı yerdə onu gizləyə bilərdi?

Gəlin axtaraq.

Elsi qızışmış halda axtarmağa başladı, ancaq heç nə tapılmadı.

Mister Parker, siz bu işdə müvəffəqiyyət qazana bilməzdiz, ittahamlı tərzdə dedi.

Əzizim, siz mənim detektiv qolmadığımı nəzərə almalısınız. Oğurluq və cinayətlər mənim ixtisasım deyil. İnsani hisslər və ehtiraslar isə mənə daha yaxın olan elm sahəsidir.

Mənim zümrüd qaşlı olbağım, onu mənə Edvard nişan gecəsindən sonra bağışlamışdı.

Qatar hərəkətini azaldırdı. Mister Payn pəncərədən boylandı.

Triyest. Mən bir-iki nəfərə teleqram göndərməliyəm, deyib, vaqondan düşdü.

Qatar İstanbula çatanda Elsi ona tərəf tələsərək gələn ərini gördü. Həmin anda o, oğurlanmış zinət şeylərini və kağız üzərində yazılmış qəribə sözləri də unutdu. Edvard onun üçün dünyada ən qiymətli və əziz insan idi.

Stansiyadan uzaqlaşarkən Mister Payn onları səslədi:

Missis Ceffris, mümkünsə yarım saatdan sonra "Tokatlian" hotelinə yanıma gəlin. Zənn edirəm, sevinmək üçün sizə demyə məndə şad xəbər olacaq.

Elsi qətiyətsiz halda ərinə baxdı. Sonra o, kişiləri bir-birinə təqdim etdi.

Elə bilirəm, arvadınız zinət şeylərinin oğurlanması barədə sizə teleqram göndərib. Moster Payn dedi: mən bacardığımı elədim, çox çalışdım oğurlanmış zinətlər ona qaytarılsın, zənnimcə yarım saatdan sonra ona təzə söz deyə biləcəyəm.

Edvard Elsiyə baxdı və həmin dəqiqə cavab verdi.

Əzizim, mənə elə gəlir ki, sənin getməyinin nəticəsi yaxşı olar. Hotel "Tokatlian", mister Payn?

Yarım saatdan sonra xidmətçi Elsini mister Paynın otağına dəvət etdi. O, xanımı qarşılamaq üçün ayağa qalxdı.

Siz, deyəsən, bura gəlməyə peşimansınız, missis Ceffris, dedi. Bunu inkar etməyin, mən sehrbaz rolunu oynamaq istəmirəm, ancaq bacardığımı edirəm. Bura baxın, o, stolun üzərindəki qutunu ona tərəf çəkdi. Elsi qutunu açdı. Boyunbağı, qolbaq, üzüklər hamısı yerində idi.

Mister Payn, bu ki möcüzədir. Bu... nə gözəl tapıntıdır!

Ledi, mən çox şadam ki, sizin ümidinizi doğrulda bildim.

Nə gözəl, mister Payn! Sizinlə bir qədər qeyri-etik rəftar etdiyim üçün indi xəcalət çəkirəm. Necə oldu ki, siz bunları tapdınız?

Mister Payn fikirli halda başını yırğaladı.

Bu, uzun əhvalatdır, dedi. Yəqin ki, haçansa bunu eşidəcəksiniz.

İndi niyə bilmək olmazmı?

Bunun bir neçə səbəbi var.

Elsi hadisənin səbəbini bilməyə çalışsa da, istəyinə nail olmadan çıxıb getdi. O gedəndən sonra mister Payn şlyapasını və əl ağacını götürüb küçəyə çıxdı. O, balaca kafeyə gəlib, iki fincan kofe sifariş etdi. Bir neçə dəqiqədən sonra bir nəfər gəlib onun yanında oturdu. Bu, Edvard Ceffris idi.

Payn ikinci fincanı göstərərək dedi: mən sizin üçün kofe sifariş etmişəm.

Edvard kofeni kənara çəkərək mister Payndan yavaşca soruşdu:

Necə oldu ki, siz bunu bildiniz?

Ardvadınız yazılmış kağız barədə sizə heç nə deməyib? Yox? Vaxt tapıb, sizə hər şeyi danışacaq.

O, Elsidən eşitdiyi əhvalatı qısaca söylədi.

Beləliklə, mister Payn davam edirdi məktubda yazılanların Venetsiyaya çatmamışdan əvvəl qatarda baş vermiş hadisələrlə bilavasitə əlaqəsi var. Yalnız sizə məlum olan səbəblərə görə nişanlınızın zinət əşyalarının oğurlanmasını özünüz təşkil etmisiniz. Ancaq bu qəribə ifadə: "yaxşı olar bunu Venetsiyaya çatmamış edəsiniz" mənə aydın olmadı. Sonra başa düşdüm ki, məsələ nə yerdədir. Xanımınızın zinət şeyləri siz getməmişdən qabaq oğurlanmışdı. Siz onları saxta olanlarla əvəz etmisiniz. Məsələnin bu cür həlli sizi razı salmırdı. Axı, siz xeyirxah adamsız və istəməzdiniz ki, sirrin üstü açılsa, qulluqçulardan biri şübhə altına düşsün.

Oğurluq elə yerdə və elə şəraitdə olmalı idi ki, nə tanışlardan, nə də qulluqçulardan birisi müqəssir sayılsın. Köməkçinizdə zinyət qutusunun ehtiyat açarı və tüstü şaşkası olub. Lazım olan dəqiqədə o, həyəcan qoparır və xanımınızın qaldığı kupeyə özünü atır. Sonra qutunu açır və saxta metalları pəncərədən dənizə atır. Üzərində heç nə tapılmadığı üçün onu oğurluqda günahlandırmaq olmazdı. İndi hansı vaxtda oğurluğun baş verməsi də aydın olur. Əgər saxta zinət şeylər dəmiryolu xəttinin üzərinə düşsəydi, onu tapmaq olardı. Deməli, bu işin icraçısı yalnız qatar dəniz üzərindəki körpüdən keçən vaxtda olmalı idi. Siz sinət şeylərinizi buraya satmağa hazırlaşırdınız. Ancaq xoşbəxtlikdən vaxtında vurduğum teleqram bu sövdələşməyə mane oldu. Siz mənim təlimatımı yerinə yetirərək zinət dolu qutunu "Tokatlian" hotelinə gəldiyim vaxtda gətirdiniz. Qabaqcadan bilirdiz ki, əks halda mən bu işi polisin ixtiyarına verməli olacağam.

Edvard Ceffris acizanə halda mister Payna baxırdı.

O, cazibəli cavan oğlan idi.

Mən bütün bu işləri necə izah edim? Əlbəttə, indi sizin qarşınızda mən oğruya bənzəyirəm.

Yox, Payn dedi: Əksinə, mən deyərdim siz xəstəlik dərəcədə təmiz adamsız. Məndə insan xarakterlərinin təsnifatı var. Siz aldanmışların qrupuna aidsiz. İndi hər şeyi olduğu kimi mənə danışın.

Mən bunu yalnız bir sözlə deyə bilərəm şantaj.

Doğrudan?

Siz mənim xanımımı gördünüz və anladınız, o, saf ürəkli, mələk kimi günahsız məxluqdur. Böyük ideallarla tərbiyə alıb. Əgər bu işlərdən xəbər tutsa, məndən uzaq düşər.

Dostum, deyin görüm, nə günah işlətmisiniz? Zənnimcə, bu, başqa bir qadınla əlaqədardır.

Edvard işarə ilə təsdiq etdi.

Bəli, bu bizim toyumuzdan əvvəl, xarici ölkədə olmuş əhvalatdır. Qaldığım hoteldə missis Rossiter adında cavan xanım yaşayırdı. Onun ərinin bəzən qəzəbli tutmaları olurdu. Bir gecə o vahimə ilə mənim otağıma qaçıb gəldi. Və... səhərə kimi qalmağını xahiş etdi. Mən nə edə bilərdim?

Payn cavan oğlanın gözlərinə baxdı. Üzündən aydın hiss olunurdu ki, o, doğru danışır.

Başqa sözlə desək sizə yaman baş ağrısı veriblər, mister Ceffris. Bu, köhnə üsuldur. Elə bilirəm, toy gününüz elan olunandan sonra sizi aldadıb kəməndə salıblar.

Bəli, mənə məktub gəldi. Əgər lazım olan pulu ödəməsəm, onlar hər şeyi olduğ kimi gələcək qayınatama danışacaqlar. Özgə xanımın gecə vaxtı yaşadığım nömrəyə gəlməsini, bundan sonra ərinin məhkəməyə, ayrılmaq barədə müraciət edəcəyini yazmışdılar.

Aydın məsələdir. Siz pulu ödədiz. Sonra kəməndi daha çox sıxmağa başladılar.

Bəli. Böhran biznesimə güclü zərbə vurdu. Mən böyük miqdarda pulu nağd ödəyə bilmədiyim üçün bu planı reallaşdırmaq istədim.

O fincandakı kofeni içdi.

Mister Payn, indi mən nə edəcəyimi bilmirəm.

Mənə arxayın ola bilərsiz. Boynunuza kəməndi salıb sizi boğanlarla haqq-hesabı özüm aparacağam. O ki, qaldı sizin xanıma, gərək təcili onun yanına gedib və bu əhvalatı olduğu kimi danışmalısınız. Onu başa salmalısınız ki, sizi fərsiz uşaq kimi aldadıblar.

Axı... mən...

Dostum mister Ceffris, siz qadınları tanımırsınız. Əgər qadın Don Juanla maymaq arasında seçim etmiş olarsa, o, Don Juanı seçəcək. Sizin arvadınız böyük idealı olan ağıllı xanımdır. Nikahınızın stabil olması üçün onu inandırmağa çalışmalısınız ki, o, sizin kimi avaranı tərbiyə edə bildi.

Edvard Ceffris onun dediklərinə diqqətlə qulaq asırdı.

Mister Payn sözünə davam edərək dedi, siz məni düzgün başa düşdüz? Xanımınız hal-hazırda sizi sevir. Əgər özünüzü çox sədaqətli və etibarlı adam kimi göstərməyə çalışsanız, o sizdən üz döndərə bilər. Bir bəhanə ilə onun yanına gedin, sonra isə başa salın ki, onu görən gündən keçmişdə olanlarla həmişəlik uzaqlaşmısınız. Oğurluğu da o məqsədlə etmisiniz ki, olmuş əhvalatı tamam unutsun. İnanıram, o sizi bağışlayar.

Bağışlamağa əsas yoxdur axı...

Olan oldu, hər şey keçmişdə qalacaq. Ailə həyatının əsas aksioması budur; siz gərək qadına yalan deyəsiz. Bu, onun xoşuna gəlir. Gedin, üzr istəyin. Sizi inandırıram, bu gündən etibarən arvadınız sizi izləyəcək. Asan yolla kişini ələ keçirməyi qadınlar xoşlamırlar.

Edvard Ceffris ayağa qalxdı.

Siz buna əminsiz?

Mən bilirəm, mister Payn inamla cavab verdi.

Ruscadan tərcümə edəni

Həsən Tağıyev

Ədalət.-2019.-14 mart.-S.8.