Asim Yadigarın yaradıcılığında Qarabağ mövzusu, yurd itkisinin ağrısı, şəhidlik

əvvəli və ardı var

Şairin komandirə ünvanlanan şeirində güclü bir çağırış ruhu vardır. Bu çağırış hər bir əsgəri qələbədən-qələbəyə səsləyirdi. Müəllif döyüşçülərə yurdun əsir düşən qız-gəlinini yad əllərdə qoymamağa çağırırdı:

Yağılara əsirdir yurdun qızı, gəlini,

Bu dərdi yer götürməz, bu dərdi göy götürməz.

Qeyrət toxumu əkək deyirəm bu torpağa,

Torpaq halallıq sevir, torpaq haram bitirməz,

Bu dərdə dözmür ürək, daha tükəndi səbir,

Hücum əmri ver mənə, hücum əmri, komandir!

Şeirin son bəndində şair qələmimi atıram, mənə də silah yetir deməklə hər bir insanı vətənin ağır günündə ayağa qalxmağa səsləyirdi:

Sözüm sinə dəlməmiş güllə sinəmi dəldi,

Qəlbim də yurdum kimi bu gün tikə - tikədir.

Söz qılıncdan kəsərli, söz qılıncdan itidir

Deyənlər düz deməyib... Vətən təhlükədədir,

Mən qələmi atıram, mənə də silah yetir,

Hücum əmri ver mənə, hücum əmri, komandir!

"Aradan illər keçdikdən sonra, 2010-cu ildə yazılmış "Döyüş əmri ver mənə” şeiri mübariz azərbaycançılıq ideyasının onun yaradıcılığında davamlı bir xətt olduğunu göstərir. "Hücum əmri ver mənə” şeirində döyüş cəbhəsində komandirinə müraciət edən şair vətənpərvər bir əsgərin funksiyasını yerinə yetirir. "Döyüş əmri ver mənə” şeirində isə Asim Yadigar müstəqil Azərbaycan dövlətinin vətəndaşı kimi çıxış edərək Ali Baş Komandana müraciət edir, bu torpağın bütün oğullarının döyüşə hazır olduğunu bəyan edir”.

Artıq bu şeirdə ayağa qalxan, yurd, torpaq uğrunda savaş meydanına can atan hər bir Azərbaycan vətəndaşının gur səsi var:

Bu gün gur səslə deyir anam Azərbaycanım:

-Döyüş əmri ver mənə, Ali Baş Komandanım!

Səbrimin də bir həddi, bir sərhəddi var axı,

Dözmür ürək, partlayır sinəmdə mərmi kimi.

Yolum oddan- alovdan, yolum qandan keçsə də

Məhv etmək istəyirəm o, mənfur düşmənimi.

Bu ana torpağıma qoy qurban olsun canım,

Döyüş əmri ver mənə, Ali Baş Komandanım!

Şeirdə "ATƏT-dən, BMT-dən əlac yoxdu dərdimə, gözə kül üfürürlər onlar illərdən bəri”-deyən şair bütün Azərbaycan əsgərlərinin döyüşə atılması üçün Ali Baş Komandanın əmrini gözlədiklərini deyir: Hər bir oğul bu yurdun vuran şah damarıdır,

Vətən yoxsa, biz nəyik? – Quru torpaq, quru daş...

Səngərlərdə qurd kimi marıqda dayanmasaq,

Bu yurda nə oğuluq, nə əsgər, nə vətəndaş?!

Vətəndir canım, gözüm, odur şərəfim, şanım,

Döyüş əmri ver mənə, Ali Baş Komandanım!

Şeirin son bəndi isə daha kəsgin, daha təsirlidir. Torpaqlarımızın yad əllərində qalmaması üçün şair hamının səfərbər olmasını istəyir. Bir milyon şəhidimiz olsa da belə Azərbaycan bayrağının Şuşada dalğalanmasını istəyir:

Qana - qandır bax bu gün mənim andım, şüarım,

Qanımı şərbət kimi içsin Vətən torpağı.

Bir milyon oğlu, qızı şəhid olsa da belə

Dalğalansın Şuşamda Azərbaycan bayrağı.

Qələbədir son andım, odur dinim, imanım,

Döyüş əmri ver mənə, Ali Baş Komandanım! Ali Baş Komandana üz tutan şair bir həqiqəti gözəl başa düşür ki, torpaqlarımızin yağı tapdağından azad olması yalnız əsgərlərimizin, mərd oğullarımızın sayəsində mümkün olacaq. Ona görə də şair səngərdə keşik çəkən, sərhədlərimizi qoruyan əsgərlərimizi heç vaxt yaddan çıxarmır. "Səngərim mənim” şeiri hər bir əsgərin dilində şüar kimi səslənir:

Sənə qədəm qoyanda dünya gülür gözümdə,

Çiçək açır, gül açır dağım, daşım, düzüm də.

Bir az mətinləşirəm, mərdləşirəm özüm də,

Sən ey evim-eşiyim, doğma səngərim mənim!

Səngərdə çinar kimi bitən oğullar öz səngərləri ilə fəxr edir, öyünür. Çünki səngər əsgəri, əsgər isə Vətəni qoruyur. Səngərdə dayanıb vətənini qoruyan əsgər üçün bundan şərəfli bir iş varmı?

Bir quş yayına bilməz mənim qırğı gözümdən,

Səngər məni qoruyur, mən isə səni, Vətən!

Bir əsgərəm, qoynunda çinartək bitmişəm mən,

Sən ey evim-eşiyim, doğma səngərim mənim!

Nə qədər ki, bu torpaq yaralıdır, yaralı,

Nə qədər ki, qəm yeyir Qarabağın maralı,

Bir an qala bilmərəm inan səndən aralı,

Sən ey evim-eşiyim, doğma səngərim mənim!

"Azərbaycan əsgəri” şeirində də eyni ruh yaşayır. Əsgərlərə müraciət edən şair vurğulayır ki, yurduna göz dikənin gözlərini tökməlisən. Sərhəddində ayıq-sayıq dayan ki, gözündən bir quş da yayına bilməsin:

Vətən yaralı şirdir, sən də bir şir balası,

Vətən-ana, sən-oğul keşikdə durmalısan.

Süngünü xəncər kimi sancıb yağı köksünə

Vətənin ürəyində ürəktək vurmalısan!

Asim yadigarın şeirlərində çağırış var, qələbə əzmi, döyüş ruhu var. O, türk poeziyasını, klassik və müasir Azərbaycan poeziyasını çox gözəl bilən şairdir.Türk poeziyasının böyük şairləri Yunus İmrə, Qaracaoğlan, Tofiq Fikrət, Məhmət Əmin Yurdaqul, Məhmət Akif Ərsoy, Behcət Kamal Çağlar, Nazim Hikmət, Aşıq Veysəl, Nəcib Fazil Qısakürək, Orxan Vəli, Orxan Şaiq Gökyay və başqalarını Asim Yadigar çox sevir və onların şeirlərindən bəzi nümunələri əzbər deyir. Biz dəfələrlə vətənpərvərlik ruhlu televiziya verilişlərində, ayrı-ayrı çıxışlarında Məhmət Əmin Yurdaqulun "Ya qazi ol, ya şəhid” şeirini çox eşitmişik:

Haydı yavrum! Mən səni bu gün üçün doğurdum,

Xamırını igidlik duyğusuyla yoğurdum;

Türk övladı odur ki, yurdu olan torpağı

Ana namusu bilib yad ayağı basdırmaz;

Bu yabançı bayrağı

Azan səsi duyulan heç bir yerə asdırmaz.

Get övladım, illərcə mən oğulsuz qalaram,

Bu yaralı bağrıma qara daşlar çalaram!

Haydı oğlum, haydı, get,

Ya qazi ol, ya şəhid!

Məhməd Əmin Yurdaqulun, eləcə də digər türk şairlərinin döyüş ruhlu şeirləri təbiidir ki, şairin yaradıcılığına yüksək və gözəl təsirini göstərib.

1992-ci ilin mayında Naxçıvan Muxtar Respublikasının Sədərək rayonunda ağır döyüşlər gedirdi. Şəhid olan əsgərləri döyüş meydanından çıxarmaq da çətin olmuşdu. Belə bir dövrdə şəhid olan əsgərlər içərisində tanınmaz hala düşən bir şəhid də var idi. Həmin şəhid

"Naməlum əsgər” adı ilə Naxçıvanın Şəhidlər xiyabanında dəfn olundu. Şəhidin dəfnində yüzlərlə insanlardan biri kimi Asim Yadigar da iştirak edib və həmin gün "Naməlum əsgər” adlı bir şeir yazıb. Səhərisi gün məlum olub ki, "Naməlum əsgər” adı ilə torpağa tapşırilan şəhid Şərur rayonunun Püsyan kəndindən olan Fərhad Mirzəyev imiş. Bu xəbəri eşidən Asim Yadigar daha da kövrəlir. Axı, o özü də Şərur rayonunun Püsyan kəndində doğulub boya-başa çatıbdı. Demək şəhid olan gənc onun həmkəndlisi imiş. Bu xəbəri eşidən Asim Yadigar bir gün əvvəl yazdığı şeirə əlavələr edir. Həmin şeir üç hissədən ibarətdir. Birinci hissədə oxuyuruq:

Bu necə köçhaköç, bu necə yasdı,

Yenə nə söyləyir bu qəm karvanı.

Gedir çiyinlərdə bir şəhid oğul,

Nə adı bilinir, nə də ünvanı.

Şəhidlər xiyabanı insan seli ilə doludur. Şəhidin adı, ünvanı bilinmədiyi üçün hamı bu igid əsgərə son borcunu ödəmək üçün gəlib. Analar, qızlar onu öz əzizləri, döğması kimi ağlaya-ağlaya yola salırlar. Bu qəmli və ağrılı mənzərə şairin də gözündən yayınmır. Şair düşünür ki, görəsən bu şəhidin anası da bu anaların içindədirmi?

Ayüzlü gözəllər tökür göz yaşı,

Vardımı sevdiyi sonası görən?

Sızlayan analar "can bala”-deyir,

Hardadır doğmaca anası görən?

Şair şeirin ikinci hissəsini başqa bir əhval-ruhiyyə ilə başlayır:

Hər adsız məzarın öz ünvanı var,

Bu xəbər dolaşdı kəndbəkənd, ev-ev.

Naməlum ad ilə köçən əsgərin

Adı, ünvanı var:-Fərhad Mirzəyev.

Qəlbimi göynətdi bu xəbər, bu ad,

Ağrılar, acılar keçdi sınəmdən.

Onunla bir kəndin suyunu içib,

Birgə havasını udmuşam ki mən.

Şair onun şəhid kimi qəhrəmanlığından söz açır. Sinəsindən güllə yarası almış şəhidin torpağın qoynuna qəhrəman kimi girməsi ilə bir eloğlu kimi fəxr edir, öyünür.

Şeirin üçüncü hissəsi sanki rekviyemdir. Bu hissədə şair bütün şəhidləri ehtiramla yad edir, onların şəninə qəhrəmanlıq nəğməsi oxuyur:

Bu torpaq altında oğullar yatır,

Hamısı köksündən yaralanıbdır.

Şəhid məzarları əsgərsayağı

Cərgəyə düzülüb, sıralanıbdır.

Sanki dilə gəldi şəhid ruhları:

-Sanmayın torpaqda uyuyanlarıq.

Biz torpaq altında yatanda belə

Yenə də torpağı qoruyanlarıq!

Şəhidlər xiyabanında uyuyan hər bir şəhidə şair son ehtiramını şeirin son bəndlərində vətəndaşlıq duyğusu ilə belə bildirir:

Baxdım şəhidlərin məzarlarına,

Ucadan ucadır gördüm başları.

Sandım qəbirdə yox, səngərdədirlər,

Sağında, solunda səngərdaşları.

Torpağın qoynunda şəhidlər yatır,

Şəhidlik! Ulu ad daşıyır onlar.

Nə qədər bu torpaq, bu Vətən durur,

Beləcə ömr edib, yaşayır onlar!

Bu şeir şəhidlərə həsr olunmuş şeirlərin müsabiqəsində birinci mükafata layiq görülmüş və 1997-ci ildə "Şəhidlik-ömrün nur çağı” almanaxında çap olunmuşdur. Naxçıvan Yazıçılar Birliyinin sədri Hüseyn İbrahimovun tərtib etdiyi bu kitabın girişində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin 1996-cı ildə Naxçıvanın Şəhidlər xiyabanında dediyi aşağıdakı sözləri verilmişdir: "Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü, suverenliyi, müstəqilliyi uğrunda şəhid olanlar əbədiyyətə qovuşublar. Onların qəhrəmanlıq xatirəsi bizim qəlbimizdə daim yaşayacaq. Burada, Şəhidlər xiyabanında, Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi Naxçıvanın müdafiəsində həlak olanlar əbədi uyuyurlar. Allah rəhmət eləsin. Onlar daim bizim qəlbimizdədirlər”.

Azərbaycan poeziyasında bəlkə də Asim Yadigar qədər vətənpərvərlik ruhunda şeirlər yazan şairlər barmaqla sayılacaq qədər azdır. Onun bu vətənpərvərlik ruhlu şeirləri həmişə əsgərlərin də dilində səslənir. Bu baxımdan şairin "Döyüş havaları çaldırmalıyıq” şeiri də çox böyük təsir gücünə malikdir:

Yetər bu inilti, yetər göz yaşı,

Ər olsun yurdumun hər vətəndaşı,

Qaldıraq, sındıraq bu ağır daşı,

Döyüş havaları çaldırmalıyıq,

Milləti ayağa qaldırmalıyıq!

Şair, hər bir insanın, hər bir vətənsevərin damarında qeyrət qanını oyatmalıyıq deyir. O, bu əqidədədir ki, "əsgər səngərindir, səngər əsgərin”. Ona görə də əsgər səngərindən aralı düşə bilməz. Bu yolda şəhidlik zirvəsinə ucala bilsək onda şəhidlərin ruhları da bizimlə olacaq.

Hər oğul vətənçün candan keçirsə,

Hər ağrı damardan, qandan keçirsə,

Biz də oğul kimi verib səs-səsə

Döyüş havaları çaldırmalıyıq!

Milləti ayağa qaldırmalıyıq!

Vətən üçün şəhid olmaq şərəfdir. Nə qədər ki, torpaqlarımız yağı tapdağındadır biz onda şərəfli bir ömür sürə bilmərik.

Günay Şirəliyeva

Naxçıvan Müəllimlər İnstitutunun müəllimi,

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

Ədalət 2019.- 5 oktyabr.- S.15.