Bir şeirin işığında

Unudulmaz Şücaətlə ruh söhbəti

Bu bir gerçəklikdir ki, İnsa dünyaya gəldiyi kimi bir gün də köçüb gedir. Doğrudur, köçün səbəbləri də olur. Biri əcəldən, biri əcəlmayallaqdan, biri qəzadan, biri qədərdən, biri yazılmış və tamamlanan qismətdən və sair və ilaxır. Bu bir pessimist yanaşma deyil, bu gerçəyin dilə gətirilib kağıza köçürülməsidi. Bir az böyük anlamda yanaşanda isə hamının bildiyini pıçıltıyla, elə-belə söylədiklərini oxucuya xatırlatmaqdı. Təbii ki, bu da səbəbsiz deyil. O səbəb indiki anda mənim ruhuma, qəlbimə hakim olmuş, onu öz işığına bükmüş bir şeirdi...

Şeirin müəllifini bütün Azərbaycan tanıyır. Onun misraları dillərdə, ağızlarda dolaşır. Adı çəkiləndə hər kəsdə bir daxili sayqı öz ifadəsini büruzə verir. Bu xalqın, elin şairi Şücaətdi. Həyatı, yaradıcılığı, maraqlı və dolanbac yollar keçmiş bir şairin sözü də elə müəllifin özü kimi gəzib-dolanıb, oxucuya gəlib çatıb. Öncə bulaqlar, sonra da ürəklər dinləyib o şeiri. Hər birində də təkcə ruh yox, həm də yaşam adamlara doğma gəlib. Gerçəkliyin pıçıltısı olub və bu gün də olur o şeirlər...

Masamın üstündəki kitabı vərəqləyirəm. Bəlkə də min dəfə vərəqləmişəm. Dünəndən bəri içimə hopmuş ağırlığın altında özümü o qədər rahatsız, arxasız, köməksiz, unudulmuş hiss etdim ki, nə evimə, nə də çevrəmə sığışmadım. Hayıma, harayıma şeir gəldi, Şücaətin şeiri. Bu şeiri oxuya-oxuya elə bildim ki, o həlim, adamın ruhuna sığal çəkən səs mənimlə üzbəüz dayanıb, üzbəüz oturub. Daha doğrusu, o bir qayaya söykənib üzü Tanrıya pıçıldayır bu şeiri. Qaya da əks-səda verir. Mən də o əks sədanı hopdururam özümə. Özü də həm ürəklə, həm də ruhla. Bu da səbəbsiz deyil. Əvvəldə dediyim kimi, içimdəki sıxıntını, məni çökdürən məqamı içimdən çıxarmaq üçün edirəm bunu. Sonra görürəm ki, yanılmamışam. Şücaət şeiri məni yavaş-yavaş xilas etməyə başlayır. O deyir ki:

Baharım tələsdi, yazım tələsdi,

Vaxtından tez gəldi qışım, qocaldım.

Gözüm açılmadı, üzüm gülmədi,

Çox bəlalar çəkdi başım, qocaldım.

Hə, doğurdan da doğulduğum zaman, yaşadığım illər və bu gün...arasındakı bağlantı o qədər zəifdir ki, hər an qırılması mümkündü. Çünki böyük bir imperiyanın təbəsi oldum, ali təhsil aldım, əmək fəaliyyətinə başladım və dünya dağıldı... Sonra bu dağılan dünyada yeni qaydalar, yeni yaşamlar, yeni tələblər, bir sözlə, dağıntılar içərisində yenilik axtarışı. Özü də Vətəndə vətənsiz bir bəndənin axtarışı qocaltdı məni. Vaxtından tez, həm də sürətlə. Gördüm ki, qocalıram. Gördüm ki:

Mən ömür içində ömür əridib

Günlərin içində gün kiridirəm...

Sevginin əlindən tutub yeridib –

Ölməyə qoymayıb qəm dirildirəm...

Amma neyləyim ki, nə gücüm Rüstəmi Zalın gücü, nə imkanım Nobelin imkanları, nə də görkəmim cənnətin söz sahibi olmadığından heç nəyi dəyişə bilmədim. Əksinə, qocalmanın şərtləri, tələbləri daha güclü, daha ağır və daha dözülməz oldu. Ona görə də qaçmağa yer tapmaq özü də müşkülə döndü. Bir də ki, özü-özündən hara qaçasan ki? Bax, onda bir daha anladım ki, mənim işim Allaha qalıb. Allaha qalan işimin yerdəki mahiyyətini də mənə anladan, söylədən Şücaət oldu. O, birmənalı şəkildə öz həyatının, öz ruhunun işığında mənə qələminin ucuyla bir ünvan göstərdi və dedi ki:

İşim düşdü zülümkarnan, zalımnan,

Dönük baxtım yapışmadı qolumnan.

Bu gödək ömürdə əhli-halımnan,

Çox oldu nadanım, naşım, qocaldım.

Bax, bunu demək, bunu mənə xatırlatmaq bir az nəfəsimi genəltdi, elə bil çiynimdəki yük bir az azaldı, elə bir kimsə qolumdan tutdu, büdrədiyim anda dayaq verdi mənə. Bu sözün, şeirin və bir də onu pıçıldayanın əli idi. Onu görmək, onu hiss etmək isə artıq mənim bacarığımdan, mənim duyumumdan gəlib keçirdi. Şükür ki, nə gecikmədim, nə də yanılmadım. Qolumdan tutanın, dayaq verənimin kim olduğunu hiss etdim, anladım. Həm də böyük bir ürəklə, sayqı ilə minnətdarlığımı baş əyməklə ifadə etdim. Həm də sadə bir şəkildə sözün sıra düzümünün bənzərsizliyinin rəsmini göstərməklə deyiləni dinləmək, deyiləni həm də görmək artıq söz sahibinin qüdrətindən xəbər verir, imkanlarını göstərir. Bax, mən də Şücaətdə bir oxucu, bir söz adamı olaraq gördüm bunları, duydum bunları. Ona görə də üzümü öz çevrəmə tutub dedim ki:

Siz də yaxınlaşın təsəlli üçün

Məni hər çəkdiyim gün «ah»a bükün...

Sevməkdi günahım vallah, büsbütün –

Siz məni elə bu günaha bükün...

Düşünməyin ki, bu misralar mənə təsəllidi, özümü sığortalamaqdı, ya da kiminsə qarşısında bəraət almaq istəyidi. Xeyr, bu şeirin bütün ovqatı öncə də dediyim kimi, yaşadığımı təkrar-təkrar özümdən, canımdan, ruhumdan keçirtməkdi. Elə bil ki, daşdan su süzülür. Yəqin su süzən daşları görmüsünüz. Bax, onun kimi hiss etdim özümü. Ona görə də Şücaətlə söhbət etdiyim mövzunun məni necə sakitləşdirdiyini təkrar etiraf etməyə bilmərəm. Nə qədər ağrılı olsa da, mən deməliyəm ki, ən böyük təsəlli həqiqətən də səni duyanın, sənin duyduğunun özüdü, ürəyidi, ruhudu. Bu tamlıq səni də bir növ çəkib quyudan çıxardır, səni də tamlaşdırır. Onda birmənalı şəkildə arxasız, kimsəsiz olmadığına inanırsan. İnam, elə inanc da xilasın başlanğıcıdır. Ondan yapışıb yola çıxmaq, yol getmək olar. Necə ki, mən indi bu yoldayam.

Doğrudur, yola çıxmamışdan öncə necə idim, nə cür idim, Allah, Sən və bir də özüm bilirəm. Yolun başlanğıcına məni çəkib gətirən «Qocaldım» deyən şair oldu. Mən də onun necə, nə cür, nədən, niyə qocaldığını az-çox bilsəm də, öz dilindən eşitməyim məni sanki təkrar silkələdi. Üstümə su ələyib oyatdı. Oyananda da bir də təkrar dedi:

Qəzanın oxları ömrümə süzdü,

Dağ dözməz dərdlərə Sücaət dözdü.

Yazıq gəncliyimi türmələr üzdü,

Otuza çatmamış yaşım, qocaldım.

Qəribə nüanslar var həyatda. Bu nüanslar bir-birinə bənzər olanda, o bənzərlik adamı düşündürür. Şeirin son bəndində «Otuza çatmamış» deyən Şücaətin haralara daş atdığını, haraların yuxusunu qaçırtdığını bilənlər bilir. Mən də az-çox bilirəm. Ona görə də 30 illik yurd nisgilinin bizlərə nələr yaşatdığını, bizlərdən nələr aldığını təkrar etmədən deyə bilərəm ki, o 30 il bizi yaman qocaltdı. Bizi sözün birbaşa mənasında HEÇ KİM etdi. O heç kim olduğum vaxtda mən də dedim ki:

Həyat zərbələri qılıncdan da sərt

Ürəyin tüstüsü ərşə ucalır...

Deyəsən tamamdı kəsilən o şərt –

Qocalır Əbülfət, yaman qocalır...

Hə, indi elə nöqtədə gəlib dayanmışam ki, buradan arxaya baxmaq və hər şeyi görmək olar. Qarşı tərəf isə dumanlı, bir boşluq təsiri bağışlayır. Onu seçmək, o istiqamətdə getmək çətin və bəlkə də təhlükəlidi. Amma başqa istiqamət də yoxdu! Qalır Allahın yazdığı talehə özünü tapşırmaq. Mən də bu düşüncələrin içərisində Allahımı, Səni, özümü, içində olduğum dörd divarı nöqtə, vergülünə qədər gözümdən, könlümdən keçirirəm. Özü də büdrəmədən. Ona görə büdrəmirəm ki, qolumdan tutan var. Bu Şücaətin ruhu və sözüdü. Ruhuna salamlar olsun, sözünə isə oxucu yaddaşı arzu edirəm...

P.S. Bəli, hamı qocalır, amma qocalmanın şərtləri, tələbləri o qədərdir ki. Bu saysız qocalma şərtləri və tələbləri içərisində seçim etmək imkanı hər kəsə verilməyib. Elə mənə də...

Əbülfət Mədətoğlu.

Ədalət.- 2022.- 6 avqust.- S. 6.