Nisə Qasımova: "Ələkbər Tağıyev məni həbsxana şəraitində saxlayırdı"

Müğənni səhnənin idarəedici qüvvəyə ehtiyacı olduğunu deyir

Özündən çox sevdiyi anasını itirən xalq artisti Nisə Qasımovanın əzizi üçün axıtdığı göz yaşı artıq onun səsində problemlər yaradıb. Müğənni əvvəlki kimi oxuya bilməyəcəyindən ehtiyat edir. Bir neçə aydır efirdən layihəsini, mətbuat və televiziya işçiləri ilə görüşlərini donduran sənətkar xanım "Ayna"ya müsahibə verməyə razılıq verdi. Müğənninin kövrəkliyini nəzərə alıb, onunla söhbətimizə yaxın günlərdə fəaliyyətə başlayacaq "Kainat" studiyası ilə başladıq.

- "Kainat" hansı məqsədlə yarandı?

- Şirkətin nizamnaməsi 2004-cü ildən hazırdır. Lakin bir ara sənədləşmə işini dondurmuşduq, artıq bu məsələni də yoluna qoymuşuq. Eyni zamanda məkan bizə əl vermirdi. Görüləcək işlər çox, yer isə kiçik idi. Artıq bu məsələ həllini tapır və bir sıra layihələrin hazırlanmasına başlamışıq. Qeyd edim ki, şirkətdə nəinki incəsənət adamları, bir sıra peşə sahibləri çalışacaqlar. Ətrafımıza peşəkar heyət toplamışıq. Bir məqamı da vasitənizlə qeyd etmək istəyirəm ki, mənim yetirməm olmaq istəyən sənətçilər studiyadan bəhrələnə bilərlər.

- Mədəniyyət, xüsusilə şou-biznesdəki hansı boşluqlar burada həllini tapa bilərdi?

- Bu fikrimlə heç kimə irad tutmaq fikrim yoxdur. Sadəcə, hər bir insan öz səviyyəsinə, dünyagörüşünə görə yenilik etmək istəyir. Eynilə də mən. Məqsədim nədir? Bu yaxınlarda bir diskə qulaq asdım. İslam əxlaqından danışır, müxtəlif moizələr edirdi.Oradakı fikirlər hansısa məkanda böyük bir uğultu ilə səslənib. Bu, dinləyicinin fikrini yayındırır. Mən bunu başqa cür düşünürəm. Məsələn, diskdəki şəxsin danışdıqları nədən ibarətdirsə, buna uyğun, klassik, yaxud başqa Şərq üslublu bir əsərin fonunda səslənməlidir. Başqa bir ideyam da var. Elə istedadlı gənclər var ki, maddi durumu sıfır səviyyəsindədir. Onların səsyazma studiyasından istifadəsinə imkan yaradılacaq. Amma bu o anlama gəlməsin ki, "məscidin qapısı açıqdır və hamı bura daxil ola bilər". Elə insanlar da var ki, kiçik səsə malikdir, lakin başlarından böyük işlər görmək istəyirlər. Onlara səslərinə uyğun düzgün not, oktava, tembr seçmək imkanı yaradılacaq və bəzi tövsiyələr veriləcək. Hər bir ifaçıya mütləq istiqamət verilməlidir. "Kainat" bu imkanı gənclərə yaradacaq.

- Yəqin studiyaya müğənni həmkarlarınızı da cəlb etməyi düşünürsünüz?

- Gənclər bir çox sənətkarların repertuarından bəhrələnir. Yeni aranjiman, yeni üslub gözəldir. Amma ifaya nəzarət də lazımdır. Bəzən belə çıxışlar ilk mahnı ifaçılarının etirazına səbəb olur. Olmaz ki, gənclər həmin əsəri ifa edərkən ilk ifaçının da məsləhətlərindən bəhrələnsin və daha çox şeylər öyrənə bilsin. Əslində bunlar az iş deyil. Hərdən deyirəm ki, mənim gerçəkləşmək üzrə olan bu ideyalarım "ehsan işi"nə bənzəyir. Heç bir maddi təmənna güdmədən böyük işlərə əl atıram. Amma bu o demək deyil ki, burada qazanc olmayacaq. Şirkətin rəsmi işçilərini dolandırmaq üçün müəyyən gəlir mənbəyimiz olacaq.

- Uzun aylardır səhnədə, televiziya kanallarında yoxsunuz. Özünüzə məhdudiyyət qoymusunuz. İlk telefon danışığımızda bir çox təkliflərdən imtina etdiyinizi dediniz. Kənar müşahidələrinizdən sənət aləmində nəyin dəyişdiyini, yeniləndiyini görə bildiniz?

- Əksər televiziya verilişlərinə son vaxtlar maraq göstərmirəm. Ona görə ki, ayrı-ayrı başlıq, ad altında verilişlər bir-birinin təkrarıdır.Əgər burada dünya modelindən söhbət gedirsə, bunu da sanballı şəkildə etmək mümkündür. Lakin milli adət-ənənələrimizi unutmamalıyıq. İstər mətbəx, istər mədəniyyət, incəsənət rubrikaları olsun. Burada hansısa ölkələrin göstərdiklərini təkrarlamaqdansa, özümüz kimi olmalıyıq. Artıq müxtəlif kanal seçimi bizi həmin ölkələrin televiziyasını izləməyə imkan verir. Yerli kanalların bu qədər təqlidinə ehtiyac yoxdur. Əslində bu problemi çoxları səsləndirir. Amma əməldə problemə məlhəm olmurlar.

Sənətçilər arasında qurma intriqalar, yalanlar kimə lazımdır? Nə qədər boş söz-söhbət yaratmaq olar? Amma bu gün telejurnalistlər, teleprodüserlər qurulan yalanları ifşa etməkdə tənbəllik çəkirlər. Xoşuma gəlməyən digər məqam, ictimai məsələlər qabarıq şəkildə gündəmə gətirilir. Məsələn, ailədə qaynana-gəlin münaqişəsi, valideyn-övlad problemləri cəmiyyətə açıq şəkildə ötürülür. Mən bunun əleyhinəyəm. Çünki bizim kanallara tək özümüz, dost ölkələr baxmır. Eyni zamanda düşmənlər də baxır. Hansı bir insan özünün mənfi cəhətlərini başqasına göstərmək istəyər? Çalışar ki, "zibil"inin üstünü örtsün ki, görünməsin. Eynən də biz, mühitimizdə olan bu əyri-əskikləri bir balaca qapalı saxlamalıyıq.Onda mənfi ünsürlər, mənfi xüsusiyyətlər öz-özünə sovrulub gedər. Qabarıq olaylar məni çox narahat edir. Bəlkə də efirlərdən bu qədər uzaq düşməyimin səbəblərindən biri budur. Digər səbəb isə anamın dünyasını dəyişməsidir.

- Sizin aparıcısı olduğunuz veriliş yeni ideya ilə efirə çıxmamışdı. Amma sizin vasitənizlə yeni fikirlərin ortaya çıxması, səmimiyyət verilişi baxımlı edirdi. Amma efirdən getməyə qərar verdiniz?

- ANS telekanalı mənim bir sənətçi, müasir bir müğənni kimi açılışmağıma, insanlarla ünsiyyətə efir şəraiti yaratdı. Burada model təkrar idi, amma veriliş bir başqa idi. Ümumiyyətlə, verilişlərin hər birində nə isə çatmır, boşluq hiss olunur. Bu, aparıcının, prodüserlərin zəif, yaxud pis olmasına dəlalət etmir. Ümumiyyətlə, gözlə görünən hər problemi aparıcının, yaradıcı heyətin çiyninə yükləmək olmaz. Bizdə şou-biznes dünyası tam, mütəşəkkil formalaşmayıb. Biz kommersiya işi ilə məşğul olan insanın işinə qarışmamalı, onlardan tələb etməliyik. Əgər verilişin sponsoru varsa, ödənilən maddi təminat öz rolunu yetərincə oynaya bilərsə, onda heç kim verilişə və onun heyətinə irad tuta bilməz. İrad yalnız aparıcının savadsızlığına, kobudluğuna və ya intellektinin aşağı olmasına görə tutula bilər. Artıq ideal verilişlərin zamanı çatıb. Həmçinin televiziya adamları kiminlə çalışır, kimi gündəmə gətirir məsələsinə diqqətlə yanaşmalıdır. Lakin biz "əşi-əşi" deyərək, özümüz öz evimizi yıxmışıq. Bu gün televiziyada reytinq meyarı kortəbii seçilməməlidir. 1999-cu ildə ilk dəfə olaraq səhnə mədəniyyəti ifadəsi yerinə, səhnə əxlaqı kəlməsini işlətdim. Məndə intuisiya güclüdür. O dəqiqə duydum ki, nə vaxtsa səhnə əxlaqı pozulacaq. O vaxt Moskvadan Bakıya üzü bəri gəlməyə hazırlaşırdım. Doğrudan da səhnə əxlaqı məhv olub gedib. Nə səhnədə, nə də efirdə əxlaqi dəyərlər qorunur.

- Dəyərlərin itirilməsinə kimlər səbəb olub. Yeni gələn sənətçi ordusu, yoxsa?..

- Müstəqillik sözündən sui-istifadə etmək olmaz. Lakin biz azadlığımızdan sui-istifadə etdik. Əslində bizlərə bu qədər azadlıq vermək lazım deyildi. Mən iki tip insanam. Alışmışam ki, məni çalışdığım şirkət, prodüser, yaradıcı heyət idarə etsin və mən tabeçiliyimi bacarım. Söhbət sağlam idarəedici qüvvədən gedir. İkinci tipim odur ki, mən bürcümə, xarakterimə görə çox azadsevər bir insanam. Bilirəm ki, azadlığımdan istifadə edib, əndazəmi aşmaram. Bu uyarlığı əldə edə bilmişəm. Eyni zamanda bu tip insanların sadəlövhlüyündən, tabeçiliyindən istifadə etmək lazım deyil. İdarəedici qüvvə bilməlidir ki, çalışdığı insana harada azadlıq verir, harada azadlığını əlindən alır. Sovetlər Birliyi vaxtında rəhmətlik Ələkbər Tağıyev biz sənətçilərlə bu dəyərlər üzərində çalışırdı. Bir misal çəkim. O şəxsən məni həbsxana şəraitində saxlayırdı. Filan yeməyi yemək olmaz, isti, yaxud soyuq su içmək olmaz. Dükan, bazar, dayı, bibi evinə gedib-gəlmək olmaz.Məhbus həyatından sonra mən ekrana çıxanda çox azad olurdum. İnsanlarla ünsiyyət üçün can atır, onlara sevgimi göstərmək istəyirdim. O adətkarlıq məndə qalıb. Amma hərdən səhnədə "mən nə istəyirəm edirəm, əcəb edirəm" kimi danışan müğənniləri görəndə insan iyrənir. Harada görünüb ki, yaşca kiçik müğənni özündən böyüyün üstünə əl uzada? Yaxud yaşlı sənət adamı özündən kiçik mətbuat işçisi, yaxud müğənniyə "sən kimsən e, sən nə görmüsən?" desin. Sadə bir dialoqun özü də insanda ikrah hissi oyadır.

- Tabeçilikdən söz saldınız. Səhnə əxlaqını formalaşdırmaq üçün bugünkü bəzi müğənnilərə tabeçilik hökmən lazımdır?

- Mütləq. Səhnənin idarəedici bir qüvvəyə ehtiyacı var. Çox arzulayıram ki, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyində belə bir şöbə yaradılsın. Söhbət yeni ulduzlardan getmir. Düzdür, onlar arasında da elə bir ifaçılar var ki, bir ifasına görə hətta ona əməkdar artist adını da vermək olar. Yetkin sənətçilər üçün mütləq bir qurum yaradılmalıdır ki, onların maddi və mənəvi tələbləri tənzimlənsin. Lakin idarəedici qüvvə olmadığından hərə özünü yalqız hiss edir. Ən acınacaqlısı odur ki, bu gün istedadlı gənclər hansısa müsabiqədən çıxandan sonra başlı-başına qalır. Maddi ehtiyac yarananda, fikirləşir ki, evdən hansı bahalı əşyanı satsın ki, "raskrutka"sını edə bilsin. İstedadı olan ifaçının qarşısında televiziyaya, bəstəkara, şairə, rejissora və b. şəxslərə pul ödəmək kimi problem durur. Bu bədbəxtlərin sənət fəaliyyəti böyük sual altında qalır. Bu ehtiyacdan tanıdığım sənət adamları var ki, xaricə köçüb getmək məcburiyyətində qalır. Belə istedadlılardan birini "Kainat" studiyası olaraq qaytarmaq istəyirik. Artıq özü də Bakıya gəlmək və yenidən burada fəaliyyətə başlamaq istəyir.

- Kimdir o?

- Hələlik adını açıqlamaq istəmirəm. Səfərə sayılı günlər qalanda bunu ilk olaraq sizin portala bildirərik. Yuxarıdakı sözümə əlavə olaraq isə demək istəyirəm ki, bəzən gənclər bəzi televiziya əməkdaşlarının çaldıqları ilə oynamaq məcburiyyətində qalırlar. Ondan tələb edirlər ki, gəldiyi verilişdə mütləq qalmaqal yaratmalıdır. Müğənninin başqa çıxış yolu yoxdur. Ya tələb olunanla razılaşmalı, ya da efiri tərk etməlidir. Ona görə də efir qazanmaq üçün qalmaqal yaradır. Ən dəhşətlisi isə budur ki, adi bir teleaparıcının sözü ilə hansısa bir müğənni efir qadağasına düşə bilər. Bu ehtimal üzündən çalınan havaya oynamaq məcburiyyətində qalırlar. 1996-cı ildə mənim "Ulduzlar görüşəndə" adında şou-əyləncəli bir verilişim vardı. Atalar sözü var, "niyyətin hara, mənzilin ora". Bəzən mən saf niyyətimin qurbanı oluram, geri qalıram, gözləmə mövqeyində oluram. Böyük bir fasilə yaradıram. Bu verilişi açanda yeganə məqsədim bir-biri ilə küsülü olan müğənniləri barışdırmaq idi.

- O zaman da küsülü müğənnilər indiki qədər çox idi?

- İndikilər qədər çox deyildi. Fikirləşdim ki, onları barışdırım və 5 aydan sonra yenidən küsərlərsə, artıq bu onların şəxsi problemidir və qarışmaq lazım deyil. Buna nail olma ərəfəsində idim ki, təəssüflər olsun, verilişi bağladılar. Bunun səbəbləri mənə qaranlıq qaldı. O ərəfədə qəzetlərin birində belə bir yazı getmişdi ki, Nisə xanım "dekolte" geyindiyinə görə, veriliş bağlandı. O geyimi mən bu gün də geyinirəm. Və məndən əvvəl geyinənlər var idi. Mən müqayisə olunası müğənni deyildim ki, desinlər, "kimdənsə açıq-saçıq geyinib". Bu bir bəhanə idi. Amma bu bəhanə ucbatından mən ideyamın efir həllini görə bilmədim. Bir neçə ildən sonra "qırğın-davalar olmasa, efir olmayacaq" kimi şərtlər meydana çıxdı. Ətrafıma nəzər yetirirəm və özüm-özümə deyirəm ki, insanlar niyə belə tez dəyişiblər? Bu bizim əsil simamız deyil. Elə müğənni var ki, qalmaqal yaradır, amma evə gedəndə özünü danlayır ki, "bu mənə lazım idi?".

- Yarımçıq qalan ideyanızı yenidən efirə qaytarmaq niyyətiniz var? Ümumiyyətlə, efirə qayıdışınız gözlənilir?

- Fikrim var. İstər ailədə, istər yaradıcılıqda olsun, bir işi birtərəfli görmürəm. Mən razılıqla ortaq məxrəcə gəlmək istəyirəm. Əgər bu mən istəyən kimi davam edərsə, küsülüləri barışdırmaq ideyasını təzələyə bilərəm. Amma veriliş həftədə 5 gün yayımlanarsa, hər gün bu barədə danışmaq olmaz. Həftənin 1 gününü bu məsələyə ayırmaq olar. Amma bir məsələ də var ki, elə küsülülər var ki, onlar elə küsülü qalsalar yaxşıdır. Amma elələri də var ki, hər ikisi müsbət insandır və barışmırlar, dəridən-qabıqdan çıxıb onları bir araya gətirərəm.

- Sizin küsülü olduğunuz sənət dostunuz var?

- Hazırda yoxdur. Balaca nöqtə qalmışdı, onu da sildim getdi. Əgər kiminləsə uzun illər küsülüyəmsə, deməli, o mənim üçün "sıfır"dır, ya da mənim üçün bir xalı varsa, mənim üçün dəyərli bir insandır. Küsülülük insanın qəlbində qubar yaradır. İnsanın rifahına mənfi təsir göstərir. Mən küsülü olmağın nə olduğunu çox gözəl dadmışam və istərdim ki, barışığa layiq olan insanlar arasında sülh yarada bilim. Nədənsə sənətçilər ən böyük rəqabəti bir-birləri ilə küsülü qalmaqda görürlər. Amma bir qədər özümüzü silkələyib, daha məntiqi şeylərə əsaslanmalıyıq. Yəni küsülü qalmadan da rəqabət aparmaq mümkündür. Onda bu, sağlam rəqabət olur. İnsan kamilləşir...

Z.Rəhimqızı

Ayna.- 2010.- 24 aprel.- S.21.