Zümrüd Dadaşzadə: "Bizim sənətimizə soyuq münasibət məni təəccübləndirir"

İştirak etdiyim mədəni tədbirlərin birində Zümrüd xanımla tanış oldum. Onun söylədikləri məndə çox böyük təəssürat oyatdı. İnsanın musiqinin tarixini, musiqi dilini bu qədər gözəl bilməsi mümkünmü? Amma sualın cavabını elə orada aldım. Və əslində bu biliklərin və peşəkarlığın mənbəyi Zümrüd xanımın musiqiyə olan sevgisidir. Sənətşünaslıq namizədi, BMA professoru Zümrüd Dadaşzadə ilə söhbətimizdə dedi:

- 20 ildən artıqdır mən Ü.Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasında dərs deyirəm. Düşünürəm ki, əsl pedaqoq daim zamanla uyğunlaşmalıdır, yeni ədəbiyyatla işləməlidir. Hansısa yeni tapıntılarını öz həmkarları ilə bölüşməlidir.

Uzun illərdir mən müasir Azərbaycan simfoniyasının problemləri mövzusunda araşdırmalar aparıram. Və bu mövzuya müraciət etməyim bir tərəfdən 70-80-ci illərdə Azərbaycan bəstəkarları tərəfindən yaradılmış çox maraqlı simfoniyalarla, digər tərəfdən isə M.Arapovskinin işıq üzü görmüş "Simfonik axtarışlar" kitabı ilə bağlı idi. Mən Arif Məlikovun, Xəyyam Mirzəzadənin, Aqşin Əlizadənin, Məmməd Quliyevin, Fərəc Qarayevin, Rəhilə Həsənovanın dünya simfonik musiqisinə muğam prinsipləri ilə gətirdikləri yeniliyi sübut etmək istəyirdim. Onlar dünya simfonik musiqisinin inkişafına böyük təkan veriblər. Hazırda "Müasir Azərbaycan musiqisi dünya bədii ədəbiyyatının əsas meyilləri ilə kontekstdə" mövzusunda araşdırmalar aparıram. Əminəm ki, işimin indiki mərhələsində, müxtəlif humanitar intizamlarının kəsişdiyi zamanda dünyanın öndə gedən bəstəkarlarının müxtəlif, rəngarəng materiallarından istifadə etmək lazımdır.

Əslində qarşımda çox çətin məqsəd dayanıb. Amma bu çox qeyri-adi və maraqlı işdir.

- Zümrüd xanım, bəs sizin fikrinizcə, müasir cəmiyyətdə musiqinin rolu necədir?

- Əslində bütün kainat səslə və musiqi ilə doludur. Amma əsasən musiqi çox zaman boş vaxt əyləncəsinə çevrilir. Şəxsən mən yaxşı mahnını, bir saz improvizasiyasını dinləməyə qarşı deyiləm, lakin bütün musiqini təkcə bu janrlara aid etmək olmaz.

Burada KİV-in böyük rolu var. Çünki hər gün o qədər də istedadlı olmayan müğənnilərin ifasında keyfiyyətsiz olan eyni mahnıları səsləndirmək olmaz. Dahi Qara Qarayevimiz çox doğru qeyd edib ki, radiolara, hansısa bayağı mahnıların səslənməsi xahişi olan qutularla gələn məktubların əsas günahkarları elə radio işçilərinin özləridir. Çünki həmin bayağı musiqini təbliğ edən onlar özüdür.

- Azərbaycan musiqisindən söz düşəndə, gözünüzün önündə ilk olaraq kimləri təsəvvür edirsiniz?

- İlk öncə Üzeyir Hacıbəylini. Çünki onun Azərbaycanın tək musiqi tarixində yox, millətimizin formalaşmasında böyük rolunu qiymətləndirmək çox çətindir. Bu insan Şərq və Qərb musiqisinin arasında olan böyük Çin divarını sökməyə nail oldu. O, yeni musiqi mədəniyyətinin bünövrəsini qoydu, milli musiqi irsimizdən çox şeyləri aşkarladı. Bir dəfə bu müdrik kəlamla rastlaşdım: "İnsanlar var öz ideyalarından ötrü ölməyə hazırdır, amma elə şəxslər də var ki, o ideyaları həyata keçirmək üçün yaşayırlar". Üzeyir bəy məhz bu insanların sırasına daxil idi. Məhz bu sırada Qara Qarayev də dayanırdı. Onun zəhməti sayəsində Azərbaycan öndə gedən bəstəkar məktəblərinin sırasında dayandı. "Axı biz də dünyanın bir hissəsiyik", - deyə Qara Əbülfəz oğlu təkrar etməyi çox sevirdi. Bəs Fikrət Əmirovun musiqisi ilə fərəhlənməmək olarmı?

1988-ci ildə Q.Qarayevin yubiley gecəsi keçirilirdi və orda çıxış edən qazax bəstəkarı Q.Jubanovanın sözləri bu günə kimi yadımdadır. O, bəstəkarları alət arxasında əyləşib, böyük musiqi ustadlarının adlarını ucadan söyləməyə çağırdı: "Kim bilir, bəlkə bizdə bayağı musiqisi o qədər çoxdur ki, biz dahi adları çox gec-gec yada salırıq və deməli, incəsənətin meyarlarını itiririk", - deyə söylədi.

Bu gün Azərbaycan sürətlə dünya siyasətinə, iqtisadiyyatına və mədəniyyətinə qatılır. Arif Məlikovun "Məhəbbət əfsanəsi" baleti dünya səhnələrində qoyulur, böyük uğurla F.Əlizadənin, Q.Qarayevin əsərləri nüfuzlu festivallarda səslənir, peşəkarların əhatəsində C.Quliyevin, F.Hüseynovanın, R.Həsənovanın bəstələri çox yüksək qiymətləndirilir.

Bir dəfə 20-ci əsrin məşhur bəstəkarı Messiandan müasir musiqidə nə baş verdiyini soruşurlar, o isə belə cavab verir: "Heç nə baş vermir. Musiqi dahini gözləyir". Düşünürəm ki, bu dərin və mənalı sözlərdə böyük həqiqət var.

Bu gün Azərbaycanın musiqi həyatı çox müxtəlifdir. Bakı bir çox beynəlxalq forumların mərkəzinə çevrilir. Burada M.Rastropoviç adına festivalları, saz müsabiqələrini, Opera və Balet Teatrında, dünyada məşhur olan rəssamların böyük quruluşlarını qeyd etmək istərdim. Bu yaxınlarda Şəkidə "İpək yolu" festivalı başa çatdı. Qəbələdə artıq ikinci dəfə start götürən "Muğam dünyası" adlı festival dünyamiqyaslı bir hadisəyə çevrildi. O, ətrafında bir çox alimləri və musiqiçiləri topladı. Həmin festival çərçivəsində keçirilən simpoziumda mən "Azərbaycan simfoniyasında milli model axtarışı" adlı məruzəmlə çıxış etdim. Həmçinin "Muğam" jurnalının müxbiri kimi çalışırdım, forumun qonaqlarından müsahibələr alırdım.

Və deyilən fikirləri eşidəndə çox qürurlanırdım.

Sevinc İsmayıl

Ayna.- 2010.- 24 iyul.- S.19.