Psixoloqların rolu artdıqca...

insanların ünsiyyət, ailə problemləri də öz həllini tapır

Psixoloq Elnur Rüstəmovun fikrincə, Azərbaycanda ailə psixologiyası və kliniki psixologiyanın böyük gələcəyi var. Tezliklə Rabitə və İnformasiya Nazirliyi şəhər telefonları ilə danışığın hər dəqiqəsini pullu edəcək. Maraqlıdır, görəsən saatlarla telefondan asılıb qalan minlərlə insan, o cümlədən qadınlar ürəyini necə boşaldacaq. Axı qeybət qırmaq ödənişli olacaq. Fikrimizcə, bu durum psixoterapevt və psixoloqlarımızın işini çoxaldacaq. Çoxlu sayda insan indi dərdini demək və ürəklərində yığılıb qalmış söz yığınını boşaltmaq üçün psixoloqlara üz tutacaq. Yarızarafat, yarıgerçək irəli sürdüyümüz bu fərziyyə doğru çıxa bilərmi? Ya da ümumiyyətlə, kiməsə dərdini deyib yüngülləşmək, ürəyini boşaltmaq insanların problemini həll edirmi? Rsixoloqun rolu nədir?

Psixoloji Konsultasiya Mərkəzinin rəhbəri, təcrübəli psixoloq Elnur Rüstəmov ölkəmizdə psixoloqlara tələbatın artacağını söyləsə də, bizimlə söhbətində hesab elədi ki, insanların özlərinə yaxın adamlara dərdini açması hələ problemin həlli demək deyil. Onun fikrincə, şəhər telefon danışığı tariflərinin qiymətinin artması bir tərəfdən psixoloji xidmətə ehtiyacı artıracaq. Ancaq o, məsələnin digər tərəfinə diqqət çəkmək istəyir:

"Dərdini kiməsə demək hələ problemin həlli deyil. Bu işi peşəkar mütəxəssis çözə bilər. Psixoloq problemin nədən qaynaqlandığını sizə izah edir. Ancaq yaxın bir adama ürəyinizi bu gün boşaltsanız da, sabah yenə eyni bir problem başqa bir formada özünü göstərəcək. Mütəxəssis isə problem üzərində analiz aparır, bu isə o deməkdir ki, siz artıq onu bir daha problem kimi qəbul etməyəcəksiniz. Ən azından sizi əvvəlki kimi narahat etməyəcək. Bir məsələyə də münasibət bildirmək istərdim. Bizdə psixoloji sığorta yoxdur. Bu məsələni də qabartmaq lazımdır. Bu, dolayı yolla psixi sağlamlıq, psixi təhlükəsizlik barədə qanunun da qəbul olunmasına gətirib çıxaracaq. Düşünürəm ki, belə bir qanun cəmiyyətin bütün strukturlarına təsir göstərərdi. Bu gün insanlara daha çox psixoloqun rolu izah edilməlidir".

Bir çoxları psixoloqun üstünə məsləhət üçün gedir. Və ya ondan daha çox məsləhət gözləyir. E. Rüstəmov buna da münasibət bildirdi:

"Psixoloq məsləhət vermir. Psixoloq o zaman məsləhət verir ki, pasient qərar vermək iqtidarında olmur. Və yaxud verdiyi qərar kiməsə narahatlıq yarada bilər. Psixoloqun işi analiz etməkdir. Psixoterapiyada belə bir anlayış var - Katarsis prosesi. Gedib ürəyini psixoloqa boşaldırsan, dərdini söyləyib çıxıb gedirsən, yüngülləşirsən. Bir çox pasientlər danışanda müdaxilə etmirik. Danışdıqca hər dəfə yeni informasiya verir. Psixoloq da sözlə müalicə etdiyindən bu situasiyadan terapevtik məqsədlər üçün istifadə edir."

Həmsöhbətimiz əlavə etdi ki, son vaxtlar psixoloqun rolu və psixoloji xidmət haqda insanlarda məlumatlılıq səviyyəsi artıb:

"Əvvəllər konsultasiyalarımızda 1 seans ancaq pasiyentə psixoloqun terapiya prosesində rolu barədə məlumat verirdik. İndi bu kimi izahatlara çox az vaxt gedir. İnsanlar maarifləniblər. Biz Psixologiya və Konsultasiya Mərkəzi olaraq psixoloji xidməti qruplaşdırmışıq. Ayrı-ayrı psixoloji problemlərlə Mərkəzin mütəxəssisləri ixtisaslaşıblar. Uşaq psixologiyasını yenidən təsnifatlaşdırdıq. Buraya biz autik, hiperaktiv uşaqlarla iş, yeniyetmələrin imtahana psixoloji hazırlığı, keçid yaş dövründə psixoloji problemlərin aradan qaldırılması və s. bu kimi problemlərlə bağlı peşəkar psixoloqlar konsultasiyalar aparırlar. Düşünürəm ki, psixologiyanı nə qədər peşəkar səviyyədə insanlara çatdırsaq, insanlar arasında ünsiyyət, münasibət daha yaxşı formada qurulacaqdır. Hazırda psixologiya və psixoterapiya geniş vüsət alıb.

Bunun da öz səbəbləri var. Hazırda cəmiyyətin ən böyük problemi özgələşmə problemidir. İnsanlar bir-birinə yadlaşırlar. Heç kim başqasının halı ilə maraqlanmır. Bu isə öz növbəsində insanlarda müəyyən gərginlik, narahatlıq yaradır. Sanki insanlar bir robota çevrilir. Düzdür, Nazim Hikmətin belə bir məşhur sözü vardı: "Xoşbəxt o adamdır ki, səhər işə, axşam isə evə tələsir".

Amma yazıçının söylədiyi bu günümüzlə bir elə səsləşmir. Əksəriyyət səhəri açanda yenilik istəyir. Bunu görmədikcə narahat olur, sıxıntılar keçirir. Elnur Rüstəmov deyir:

"Bu gün Bakı şəhərində insanların əhvalı, ruhi vəziyyəti, psixoloji problemləri ilə məşğul olacaq ən az 50 psixoloji mərkəzə ehtiyac var. Tələbatlar artır. Bununla belə, psixoloji xidmət bizdə həm azdır, həm də keyfiyyət zəifdir. Peşəkarlıq aşağıdır. Daha doğrusu, müxtəlif kateqoriyalarla işləyə bilən peşəkar psixoloqlar çatışmır. Geniş maarifləndirici tədbirlər görülmür. Televiziyada qoyulan mövzularda da psixoloq rəyi onun bir fikri kimi irəli sürülür. Problemin həll yolu göstərilmir. Konkret danışaq. Depressiyalar mövsümü başlayır. Onu yaxşı keçirmək, insanlar tərəfindən asan qavramaq, depressiyanın qarşısını almaq üçün geniş məlumatlar verilməlidir. O cümlədən, depressiyanın nə olması izah olunmalıdır ki, insanlar bir növ burulğanda ilişib qalmasın. Başa salınmalıdır ki, insanlar depressiyadan necə çıxa bilər? Hansı üsullardan faydalana bilər? Psixoloqun yardımından necə istifadə edə bilər? Hər bir insan ən azı ildə 1-2 dəfə depressiyaya düşə bilər. Bundan əlavə, digər problem də var. Cəmiyyətimizin ən ağrılı problemlərindən biri də ailə institutunun dağılmasıdır. Əvvəlki illərlə müqayisədə boşanmalar həddən artıq çoxalıb. Konsultasiyalarda buna çox rast gəlinir. Psixoloji dəstək və psixoloji maarifləndirmə aparılmalıdır ki, problemi önləyə bilək. Məhkəmələrimizdə boşanmalar zamanı bir psixoloq rəyi, psixoloji kabinet yoxdur. İtirən isə cəmiyyətimizdir. Ailə psixologiyası bizdə hələ formalaşmayıb..."

Elnur Rüstəmovun qənaətincə, Azərbaycanda ailə və kliniki psixologiyanın böyük gələcəyi var:

"Bura, şübhəsiz ki, uşaq psixologiyasını da aid eləmək olar. Ölkəmizdə bunun bir modelini yaratmaq lazımdır. Ailələrlə iş prosesində görürəm ki, ən sonda psixoloqu çağırırlar. Halbuki daha öncə psixoloq prosesdə iştirak eləsəydi, çox böyük kömək edə bilərdi. Bir də baxırsan ki, ailə xırda bir məsələdən dolayı dağılır. Oğlan evin neçənci uşağıdır? Qız evin neçənci uşağıdır? Tək uşaqlar evlənmə prosesində nəyi nəzərə almalıdırlar və s. bizim üçün kiçik görünən nüanslar ailə qurulma prosesində mütləq nəzərə alınmalıdır. Qurulan ailəyə birmənalı şəkildə psixoloq rəyi lazımdır. Bəziləri elə düşünür ki, psixoloqun yanına getsə, ayrılacaq. Əksinə, psixoloq sizdə gələcəkdə üzləşə biləcəyiniz narahatlıqla bağlı immuniteti formalaşdırır. Bir çox ailələrdə adaptasiya prosesi zəif gedir. Təsəvvür edin, mən 25 il tamam ayrı bir dəyərlərlə, ayrı qaydalarla böyümüşəm. 25 ildən sonra fərqli mühitə düşürəm. Bunu həzm etmək, ona uyğunlaşmaq, öhdəsindən gəlmək üçün peşəkar psixoloq yardımı lazımdır".

Mütəxəssis eyni zamanda Azərbaycanın regionlarında psixoloji maarifləndirməyə də toxundu:

"Düşünürəm ki, regionlarda psixoloji maarifləndirmə daha çox aparılmalıdır. Fikir vermişsinizsə, depressiyalar, intihar hallarını rayonlarda son zamanlar tez-tez müşahidə edirik. PCC olaraq biz artıq Lənkəranda Cənub televiziyası ilə müvafiq razılığa gəlmişik. Birgə psixoloji proqram üzərində işləyirik. Digər rayon televiziyaları ilə də bunu həyata keçirməyi düşünürük. Bu yolla bölgələrimizdə maarifləndirmə tədbirləri aparmaq fikrindəyik. Psixologiyaya aid populyar dildə, praktik bir jurnal da çap etməyi planlaşdırırıq..."

Elnur Rüstəmov

Ayna.- 2011.- 22 oktyabr.- S.5.