IV Qəbələ Klassik Musiqi Festivalı: son təəssürat və qənaətlər

Bu sənət bayramı parlaq konsertləri ilə yadda qaldı

Qəbələ Klassik Musiqi Festivalının gedişatı təzadlı prinsip üzrə qurulan proqramları ilə maraqlı olur: burada kamera konsertləri simfonik musiqi axşamları ilə, opera çıxışları muğam və ya estrada konsertləri ilə növbələşib ən muxtəlif təəssüratlar oyada bilir. Qəbələ Festivalının builki bayramı da beləcə - müxtəlif janrları ehtiva edən parlaq konsertləri ilə yadda qaldı.

Hər bir festivalın həsrətlə gözlənilən ulduz qonaqları olduğu kimi, IV festival London Royal Simfonik Orkestrinin, eləcə də publikamızın səmimi rəğbətini qazanmış dünya şöhrətli pianoçu Boris Berezovskinin gəlişi ilə dinləyiciləri cəlb etdi. Festivalın son günləri tanınmış dirijor Şarl Dütuanın, eləcə də məharətli violaçı Yuri Başmetin, gənc pianoçu Andrey Yaroşinskinin, Xalq artisti Fərhad Bədəlbəylinin konsertləri ilə əlamətdar oldu.

Rus bəstəkarı A.Çaykovskinin tar, piano, viola, violonçel və kamera orkestri üçün bəstələdiyi "Xocalı" matəm musiqisinin ilk ifası olduqca təsirli kədəri, kəskin dramatik-aqressiv başlanğıcı və həzin, fəryadlı (bu xətt tar alətinə və gənc tarzən Sahib Paşazadəyə həvalə edilmişdi) obrazın tutuşdurulması ilə inandırıcı və ekspressiv musiqi gecələrindən biri oldu.

Lakin bir haşiyə çıxaraq festivalın məziyyətlərinə daha birini əlavə etsəm, zənnimcə, yanılmaram. Bildiyimiz kimi, Qəbələ Klassik Musiqi festivalı maarifçilik və təbliğatçılıq kimi mühüm məqsədlərə xidmət edən bir layihədir. Hər il bu möhtəşəm musiqi bayramında biz tanımadığımız ifaçıları, yeni adları, bir-birindən tam fərqli musiqi janr və üslublarını, eləcə də kiçik və böyük orkestr heyətlərini özümüz üçün kəşf edir, bizə tanış təzahürləri və ya sənətkarları isə müqayisə edirik. Bu baxımdan qürurla vurğulamalıyam ki, hər il festival bizim ifaçıların artistik və sırf ifaçı məharətlərini bir daha parlaq nümayiş etdirir. Belə də ifadə etmək olar ki, festival bizim ifaçıların artistik simasını məhz bizim dinləyici auditoriyası üçün bir daha üzə çıxarır. Məgər müsbət hal deyilmi ki, biz həm kamera musiqisinin incəliyini duyan, həm opera səhnəsinin plastikasına, dramatizminə gözəl bələd olan müğənnilərimizin yaradıcı dünyasını dərk edirik.

Festivalın açılışı, "Üç tenor" və "Viva İtalia" konsertlərinin iştirakçıları olan solistlərimiz - Gülnaz İsmayılova, Fəridə Məmmədova, Səbinə Əsədova, Əvəz Abdullayev, gənc istedadlarımız Azər Rzazadə və Afaq Abbasova hər biri ayrı-ayrılıqda seçdiyi obrazın, musiqi üslubunun üzviliklə duymalarını, müvafiq manera seçimlərini nümayiş etdirdilər. Səhnəyə çıxışları zamanı bizi sevindirən daha iki vokalçımızı da qeyd edək: "Üç tenor" konsertində dramatik tenor Adil Axundov italyan mahnıları və opera ariyalarının ifası zamanı gözəl üslub zövqünü, zəngin emosionallığı nümayiş etdirdi. Olduqca məlahətli, lirik tenor Yusif Eyvazov isə K.Vandellinin idarəsi altında orkestrin müşayiət etdiyi "Viva İtalia" gecəsinin yaraşığı oldu.

Dirijor ilə orkestrin ansambl duyumu və onların həmahəng təfsir edəbilmə problemi, şübhəsiz ki, festival zamanı professional publikanı düşündürən başlıca suallardandır. "Görəsən, P.Çaykovski və ya L.Bethoven simfoniyalarının, Q.Qarayevə, F.Əmirova məxsus simfonik incilərin ifası necə səslənəcək?" kimi suallar tükənmir. Buradaca BMA Kamera orkestrinin ifasını yada salaraq deməliyəm ki, bu kiçik heyətli, gənclik qüvvəsi ilə zəngin orkestr və onun yaradıcısı, bədii rəhbəri, həm də dirijoru olan hörmətli professor, Əməkdar müəllim Tofiq Aslanov məzəli skerso və ya qızğın ruhlu, lirik-oxunaqlı və janrlı dramatik (klassik incilərlə yanaşı A.Pyazzolla, Q.Qarayev, T.Quliyev, A.Dadaşov və b. əsərlərini daxil edən) pyeslərdən ibarət proqramda üslubi damarı asanlıqla tutaraq, əsərləri böyük zərifliklə və birnəfəsə yüngüllüklə ifa etdilər.

Daha iki nəhəng simfonik konsert dahi Azərbaycan klassikləri - F.Əmirov və Niyazinin yubileylərinə həsr olunan simfonik axşamlar idi. Həmin konsertlərdə səhnənin orta və gənc nəslə aid dirijorlar - Fəxrəddin Kərimov, Yalçın Adıgözəlov, Əyyub Quliyev və Fuad İbrahimov arasında bölüşdürülməsi və müxtəlif dirijorların himayəsi altında eyni orkestrin fərqli təfsirləri, gənc violinoçu Mustafa Mehmandarovun parlaq solo ifası, zənnimcə, festivalın müsbət cəhətlərindəndir.

Sadaladığımız müsbət hallar çoxdur və sevindiricidir. Bununla bərabər bir dinləyici kimi sezdiyimiz bəzi nüansları da vurğulamalıyıq.

Məlumdur ki, festivalı təşkil edən konsert repertuarları arasında tematik proqramlarla yanaşı, rəngarəng, qarışıq proqramlar da böyük yer tutur və sonuncu repertuar növü publikanı daha asanlıqla cəlb etmək, eyni zamanda onu ən müxtəlif əsərlərin dinlənilməsinə və fərqli üslubların qavrayışına öyrəşdirmək məqsədi daşıyır. Lakin həmin repertuarların auditoriyada bir qədər diqqət yayğınlığına və natamam qavrayışa səbəb olmasını duymamaq mümkün deyildir. Zənnimcə, onların tərtibatı zamanı, sadəcə, müəyyən nisbət güdülməli, bəstəkar və yaxud üslub, dövr üzrə tematik konsertlər üstünlük təşkil etməlidir. Bu baxımdan "Viva İtalia" və "Üç tenor" konsertləri daha müvəffəqiyyətli alınmışdı.

Əlavə edək ki, ifaçılarımızın - istər orkestr, vokalçı və ya xor kapellası olsun - sənət potensialının daha parlaq açılıb inkişaf etməsi, onların artistik bacarıqlarının daha dolğun, geniş ifadəsinə imkan yaradan repertuara yer verilməlidir. Bunlar daha geniş səhnələr, bəlkə də hər hansı mini-opera və ya müzikl, Xor kapellamıza gəldikdə - hər hansı bir oratoriya və ya kantatanın ifası ola bilər.

Digər tərəfdən, festivalın iştirakçılarının daha da mərkəzləşdirilmiş bir mühitdə, şərikli səhnə ifalarına hələ də ehtiyac duyulur. Builki festivalda opera konsertlərində bu təmayül qismən həyata keçirilsə də, digər tərəfdən, başqa bir qüsur nəzərə çarpırdı: dünya şöhrətli London Kral Simfonik Orkestrinin konsertlərində bizim Dövlət Simfonik və Kamera orkestrləri böyük heyəti dinləyərək təcrübə və biliklərini artırmaq imkanından məhrum idi. Ümumiyyətlə, ifaçılar arasında canlı yaradıcı ünsiyyətin yaradılması məsələsi xüsusi diqqət tələb edir.

Və onu da nəzərə çatdırım ki, hazırda doğma dilimizin kamilləşdiyi və təmizləndiyi dövrdə, bir çox termin və ifadələrə analoqların tapıldığı bir şəraitdə sadəcə bir opera başlığının rus dilində səsləndirilməsi bir qədər ağ ləkə təsiri bağışlayır. Yəni C.Rossininin "La gazza ladra" operasının orijinal və tərcümədə adı (təxminən "Oğru sağsağan") həm proqramda yazılmalı, həm də bu qaydada elan olunmalı idi. Təbii ki, bu məqamlar ümumilikdə möhtəşəm musiqi bayramının yaşanmasına heç bir maneəçilik törətmirdi və IV Qəbələ Festivalı təntənəli, xoş təəssüratlarla sona yetdi.

Turan MƏMMƏDƏLİYEVA,

musiqişünas, sənətşünaslıq

namizədi

Ayna.- 2012.- 11 avqust.- S.19.