Sadəliyin anatomiyası

İzzət Rüstəmov 80 yaşını qeyd edir

Filosof İzzət Rüstəmov 80 yaşını qeyd edir. Onu görkəmli alim, fəlsəfədə yorulmaz tədqiqatçı kimi tanıyırıq. Yəni bu 80 ili dolğun yaşayıb, elmdə böyük işlər görüb. Öncə bunu söyləmək istəyirik. İzzət müəllimin indiyəcən xeyli sayda dəyərli kitabları işıq üzü görmüşdür. "Həsən bəy Zərdabi (Dünyagörüşü)" (1969), "XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda təbii-elmi və fəlsəfi fikrin vəhdəti" (1992), "Azərbaycanda təbii-elmi biliyin inkişafının fəlsəfi problemləri" (2001), "Əslimiz-nəslimiz (tarixi-sosioloji etüdlər)" (2006) monoqrafiyaları, "Çernışevski və Azərbaycanda ictimai fikir" (akad. F.Köçərli ilə müştərək) "Abbasqulu ağa Bakıxanov", "Mirzə Fətəli Axundov", "Müasir təbiətşünaslığa konseptual yanaşma", "Həsən bəy Zərdabi ilə əlaqədar bir sıra dünyagörüşü məsələləri", "XX əsr Azərbaycan romantizminin fəlsəfəsi", "Həsən bəy Zərdabi görkəmli mütəfəkkir və publisist kimi" və digər kitablarını xatırlatmaq kifayətdir.

İzzət Rüstəmov eləcə də məhsuldar bir tərcüməçidir. "Qısa estetika lüğəti" (A.Aslanovla müştərək), "A.V.Anikinin "Elmin gələcəyi (Marksaqədərki iqtisadi mütəfəkkirlərin həyatı və ideyaları)", Z.T.Qolenkova, M.M.Akuliç və V.N.Kuznetsovun "Ümumi sosiologiya" əsərləri məhz onun tərcüməsində Azərbaycan dilində işıq üzü görmüşdür.

Bu kitablar İzzət Rüstəmovun "rəsmi" tərcümeyi-halının yalnız bir hissəsidir. Bu illərdə 20 elmlər namizədi və 5 elmlər doktoru yetişdirmişdir. Bu zəhməti də fəlsəfəyə bir başqa töhfə kimi qiymətləndirilməlidir.

...İzzət Əşrəf oğlu Rüstəmov 1932-ci il fevralın 15-də Gədəbəyin dağlıq Şınıx mahalının Düz-Rəsullu kəndində dünyaya göz açıb, orta məktəbi Çay-Rəsullu kəndində bitirib. BDU məzunudur. Universiteti yüksək qiymətlərlə bitirdiyinə görə aspiranturada saxlanılıb. 1961-ci ildə "Həsən bəy Zərdabinin ictimai-siyasi və fəlsəfi görüşləri" mövzusunda namizədlik, 1972-ci ildə "Azərbaycanda təbii-elmi biliyin inkişafının fəlsəfi problemləri (XIX və XX əsrin əvvəli)" mövzusunda doktorluq işini müdafiə edib. 1965-ci ildə dosent və 1977-ci ildə professor elmi adını alıb. 1984-1994-cü illərdə Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasında fəlsəfə kafedrasının müdiri, 1987-1988-ci illərdə Azərbaycan KP yanında Partiya Tarixi İnstitutu direktorunun elmi işlər üzrə müavini, 1994-1999-cu illərdə baş nazirin müavini, 1999-2004-cü illərdə BDU beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru vəzifəsində işləyib.

2004-cü ildən bu yana BDU "Sosiologiya" kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışır.

1991-ci ildə Akademik S.İ.Vavilov adına medalla, 2007-ci ildə "Qabaqcıl təhsil işçisi" döş nişanı ilə, 2009-cu ildə "Şöhrət" ordeni ilə təltif olunmuşdur.

Görkəmli alimin şəxsi həyatında gördüyüm elə keyfiyyət və cəhətlər var ki, onlar, necə deyərlər, "rəsmiləşməyib". Mən bu cəhətlərə onun çalışqanlığını, diqqətcilliyini, obyektivliyini, sadəliyini, təvazökarlığını aid edərdim. Əminliklə onu da vurğulaya bilərəm ki, onda bu keyfiyyətlərdən ən başlıcası sadəlikdir. Sadəlik. Bu, yəqin ki, İzzət Rüstəmovun təbiətindən irəli gələn bir məsələdir. Axı insana bu keyfiyyət hansısa bir universitetdə tədris edilib öyrədilmir. Bunu başqalarının nümunəsində öyrənib əxz etmək də ağlabatan məsələ deyildir. Sadəlik insana anadangəlmə xas olan əxlaqi keyfiyyətdir. Bir növ onun da öz anatomiyası var. Biz həyatda adamlar görmüşük ki, sadəliyi az qala rol kimi ifa etməyə, "oynamağa" çalışır, amma həyatın, ömrün hansısa məqamında bu saxtakarlıq üzə çıxır. Çünki daxildən gəlməyən sadəliyi imitasiya etmək qeyri-mümkündür. Amma ruhdan, candan gələn sadəlik, təvazökarlıq insanın daimi yol yoldaşı olur.

Mürəkkəb bir zamanda yaşayırıq. Adamlar vəzifə pillələri ilə sürətlə enir və qalxır. Bu, təbii, qanunauyğun bir haldır. Amma baş verməkdə olan bu təbii hadisələrin içində biz bir çox hallarda qeyri-təbiiliklərlə də üzləşirik; belə ki, bir çoxları vəzifə iyerarxiyasının müəyyən bir pilləsinə yüksələrkən, necə deyərlər, onların çini yüksələrkən, az qala tamam başqa bir dona girir, başqa ədalarla yaşayır. Bu cür metamorfoza bütün hallarda etik cəhətdən ikrah, estetik cəhətdən isə acı gülüş doğurur. İzzət Rüstəmov vəzifə olimpinin yüksək qatlarında fəaliyyət göstərmiş bir adamdır. Amma o, bütün hallarda, hansı vəzifədə işləməsindən asılı olmayaraq, öz təvazökarlığını, sadəliyini qoruyub saxlamışdır.

Adamlarla tez ünsiyyətə girir, öz imkanları çərçivəsində onlara dəstək olmağa çalışır, dəyərli məsləhətlər verir. Əsl müəllim və ziyalıdır. Lokal mühitdən - auditoriyadan başlayan dərslərini qlobal müstəvidə - ekran və efirdə davam etdirir. Elmi, əxlaqi, mənəvi dəyərlərimizi təbliğ etməkdən yorulmur. İnsanlarla ünsiyyətdən zövq alır. Ömrün bu müdrik çağında belə, öyrənir və öyrədir.

Vətənpərvər bir ziyalıdır və o, öz övladlarını da bu ruhda böyüdüb tərbiyə etmişdir. Oğlu Məzahir Rüstəmov torpaqlarımızın bütövlüyü uğrunda şəhid olmuş, Milli Qəhrəman adına layiq görülmüşdür.

İzzət bəyin indi 80 yaşı tamam olur. Ömrün bu müdrik çağında gümrahdır, hətta deyərdim ki, gəncdir. Daim idmanla məşğul olur, gəzintiyə çıxır. Demək olar, bütün məzuniyyətlərini doğma kəndində keçirir. El şənliklərində qol götürüb gənclərə nümunə ola biləcək oyun havaları nümayiş etdirməyi də var İzzət müəllimin. Bu görkəmli ziyalımız haqda düşünərkən istər-istəməz bir el məsəlini xatırlamalı olursan: bu adam uşaqla uşaq, böyüklə böyükdür.

Onu yumşaq, komfort maşınların kabinələrində görmək müşkül məsələdir; həmişə ictimai nəqliyyatdan istifadə edir. Mən onu tez-tez metro qatarlarında və sərnişin avtobuslarında görürəm. Bu, həm də onun sadə adamlarla ünsiyyət tələbatından irəli gəlir. Bir daha vurğulamaq istəyirəm ki, maraqlı, məhsuldar bir ömür yaşamış İzzət Rüstəmov öz ömür yolu ilə çoxlarına örnək ola bilər. Mən hörmətli yubilyarımızı ürəkdən təbrik edirəm.

Firuz MUSTAFA

Ayna.- 2012.- 11 fevral.- S.19.