Əsgər təmizlik işlərindən uzaqlaşdırılır

Silahlı Qüvvələrdə bu mühüm islahat gündəmdədir

Milli Məclisin Təhlükəsizlik və müdafiə komitəsinin üzvü Zahid Orucun mətbuata açıqlamasında səsləndirdiyi bir məlumat əsas müzakirə mövzularından biridir. Deputat bildirib ki, Azərbaycanda hərbi xidmət keçənlərin təsərrüfat işlərindən azad olunması tələbi gündəmə gətiriləcək. Millət vəkili qeyd edib ki, NATO standartlarının Azərbaycan Ordusunda tətbiqinin tələblərindən biri də bu məsələnin həllidir. Bu baxımdan əsgərlərin təlimatla nəzərdə tutulmamış sanitar, əmək, mətbəx və sair bu kimi işlərdən azad olunaraq həmin işlərin mülki şəxslərə həvalə olunması hərbidə ciddi keyfiyyət dəyişikliyinə səbəb ola bilər:

"Bu, əsgərlər və zabitlər arasında psixoloji gərginliyin yaranmamasına, hərbi xidmət keçənlərin təlim prosesinə konsentrasiya olunmasına gətirəcək".

Xatırladaq ki, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrində mülki şəxslərin sayının artırılması NATO ilə imzalanan Fərdi Tərədaşlığa dair Əməliyyat Planının (İPAP) üçüncü mərhələsindən irəli gələn addımdır. Sənəddə əksini tapan əsas istiqamətlərdən biri Müdafiə Nazirliyi sistemində həm aşağı, həm orta, həm də yüksək səviyyələrdə xidmət edən mülki heyətin artırılması ilə bağlıdır.

Özəlliklə də bu ilin əvvəlində qəbul olunmuş "Hərbi Vəzifə və Hərbi Xidmət" haqqında qanun orduda xeyli səviyyədə vəzifələrin mülkiləşdirilməsi istiqamətində addımlar üçün hüquqi əsas yaradır. Ümumilikdə NATO standartları tətbiq olunan ölkələrin ordularında hərbi və mülki vəzifələr ayrı-ayrılıqda göstərilir. Hərbçilər döyüş hazırlığı ilə məşğul olur, mülki vəzifəlilər isə arxa cəbhənin təminatı, döyüş hazırlığına dəstək fəaliyyəti göstərirlər. Bu, NATO standartlarının əsas fəlsəfəsinə daxildir.

Araşdırmalar göstərir ki, Silahlı Qüvvələrdə baş verən bir çox neqativ halların kökündə məhz hərbi qulluqçuların xidmətdən kənar vəzifələrə cəlb olunması durur. Yəni onların müxtəlif yardımçı vəzifələrə cəlb olunması ordudakı neqativ hallara və xüsusən də itkilərə gətirib çıxarır. Əgər 2003-2011-ci illərdə Azərbaycan təhlükəsizlik və müdafiə sektorunda baş verən itkilərin təfsilatını araşdırsaq, görərik ki, itkilərin bir hissəsi məhz hərbi qulluqçuların qeyri-xidmət tapşırıqlarına cəlb olunması ilə əlaqədardır.

Bu durum postsovet ölkələri, xüsusilə də Rusiya üçün çox aktualdır. Artıq Rusiya ötən ildən etibarən bu istiqamətdə addımlar atıb və qida təchizatı, təmizlik işlərində hərbi qulluqçuların mülki şəxslərlə əvəz olunması proqramını qəbul edib.

Ekspertlər hesab edirlər ki, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrində bənzər mexanizm yaxın zamanlarda tətbiq olunmalıdır. Bu həm ordunun sağlamlığına gətirib çıxarar, həm də orduda hərbi qulluqçulara onların döyüş fəaliyyətinin konkret olaraq nədən ibarət olması haqda aydın təsəvvürlər yaradardı. Eyni zamanda hərbçilərin arxa cəbhə təminatında, qidalanmasında, təmizliyində müsbət nəticələrə gətirib çıxaracaq. Nəzərə alınmalıdır ki, bu həm də vətəndaşlar üçün bir iş yeridir. Vətəndaşlar təmizlik işləri, qidanın hazırlanması, müxtəlif sanitar-gigiyenik və d. məsələlərdə işçi kimi fəaliyyətə başlaya biləcəklər.

Ümumilikdə araşdırmalar göstərir ki, təxminən 90 minlik Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin mühüm hissəsinin mülkiləşdirilməsi mümkündür. Əgər konkret addımlar atılsa və qarşıya konkret tələblər qoyulsa, təxminən önümüzdəki 3 ildə bu proses həyata keçirilə bilər. Bir sıra məlumatlara görə, 2011-2013-cü illəri əhatə edəcək üçüncü IPAP çərçivəsində Müdafiə Nazirliyinin şəxsi heyətinin ilkin dövr üçün 10-12 faizinin mülki heyətlə əvəzlənəcəyi gözlənilir. Xatırladaq ki, 2003-cü ildə səslənmiş rəsmi rəqəmlərə görə, MN sistemində 4 min nəfərdən artıq mülki heyət xidmət edir. Onların sayının yaxın illərdə ən azı 2,5-3 dəfə artırılması gözlənilir. Bəzi məlumatlara görə, prosesin sonu müdafiə nazirinin mülki şəxslə əvəzlənməsi ilə başa çatacaq. Bu zaman Baş Qərargahın funksiyaları artırılacaq.

Araşdırmalar göstərir ki, Silahlı Qüvvələrdə mülkiləşdirmə prosesinin həyata keçirilməsi bir sıra əhəmiyyətli məqamların üzə çıxmasına təsir göstərəcək. İlk növbədə müdafiə xərclərinin süni şəkildə şişirdilməsinin qarşısı alınacaq. Məlumdur ki, bu gün hərbi heyətin saxlanılması mülki heyətlə müqayisədə 2-3 dəfə baha başa gəlir. Beləliklə, bir sıra vəzifələrdə çalışan hərbi qulluqçuların mülki şəxslərlə əvəzlənməsi ümumilikdə orduda sosial təminatın yaxşılaşdırılmasına imkan yaradacaq.

Mülkiləşdirilmə prosesi hərbi bölmələrin tam şəkildə komplektləşdirilməsinə imkan yaradacaq.

Mülkiləşmə prosesinin sürətləndirilməsi Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin döyüş hazırlığının artırılmasına dəlalət edən bir proses olacaq. Azərbaycanın NATO ilə əməkdaşlıq sənədlərində əksini tapan öhdəliklərdən biri şəxsi heyətin ixtisarına hazırlıq işlərinə başlanılması, mülki heyətlə əvəz oluna biləcək vəzifələrin müəyyən edilməsi ilə bağlıdır. Bunun üçün qanunvericilikdə müəyyən dəyişikliklər və əlavələr edilməlidir.

Müstəqil ekspertlərin fikrincə, Azərbaycan ordusunda ciddi ixtisarlar, mülki heyətin sayının artırılması, nəticədə yerdə qalan şəxsi heyətin sosial təminatının və hazırlığının gücləndirilməsi Azərbaycanın hazırlaşdığı gələcək müharibədə uğuru təmin edən amilə çevrilə bilər. Bir sıra mütəxəssislər bu istiqamətdə konkret rəqəmlər ortaya qoymaqdan belə çəkinmirlər. Onların fikrincə, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin şəxsi heyətinin sayı hazırda mövcud olan 76 min nəfərdən 40 min nəfərə qədər endirilə bilər. Mülki heyətin sayı isə hazırda mövcud olan 4 min nəfərdən 10 minə qədər artırıla bilər. Beləliklə, 50 min nəfərlik, çox yüksək təminata malik heyət düşmənlə mübarizədə qələbəni təmin etməyə imkan verər.

Eyni zamanda nəzərə almalıyıq ki, Silahlı Qüvvələrdə mülkiləşmə prosesinin sürətlənməsi eyni zamanda ölkənin səfərbərlik ehtiyatlarının tənzimlənməsi baxımından da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Konkret olaraq, təhlükəsizlik və müdafiə sektorunda ümumilikdə 30-40 min nəfərlik mülki vəzifənin mövcudluğu ölkənin səfərbərlik resurslarının daim hərbi xidmətlə əlaqədə olması, peşəkarların Silahlı Qüvvələr sıralarına cəlb olunması baxımından vacib hesab olunur.

C.Məzahiroğlu

Ayna.- 2012.- 5 may.- S.9.