"TOYDA RƏQS EDƏNLƏRƏ BAXANDA TƏƏSSÜFLƏNİRƏM"

Təranə Muradova: "Çox fəxr edirəm ki, mən əsgər anasıyam"

Rəqs incəsənətin mühüm tərkib hissəsidir. Rəqsə, sadəcə, əyləncə növü kimi baxmaq, onu yaxşı vaxt keçirmək üçün məşğuliyyət hesab etmək heç də doğru olmazdı. Rəqs həm də bir çox xəstəliklərdən can qurtarmaq, səhhəti möhkəmləndirmək üçün ən gözəl dərmandır.

Rəqs başqalarına öz duyğuların haqqında hərəkətlə danışmaq üçün imkan yaradır. O, sənin şüuraltında gizlənənləri üzə çıxarır, psixoloji diskomfortu aradan qaldırır, onunla mübarizə etməyə kömək edir. Axı biz hər zaman öz hisslərimizi başqalarının yanında büruzə verməyə cəsarət tapmırıq. Amma sevgini, nifrəti, heyifsləndiyini, sevindiyini hərəkətlə də nümayiş etmək olar. Rəqs bəzən insanın qəlbini sözlərdən də gözəl müalicə edə bilər. Odur ki, hamıya rəqs etməyi tövsiyə edirik. Onda özünüzə daha da güvənməyə başlayacaqsınız. Çünki gözəl rəqs etmək olarsa, deməli, gözəl yaşamaq da olar.

Bugünkü həmsöhbətim rəqssiz yaşaya bilmir. O, milli rəqslərimizi dünyanın, demək olar, hər bir yerində nümayiş etdirib. Bu gün bizə öz həyatından və rəqs yaradıcılığından Dövlət Rəqs Ansamblının solisti, prezident təqaüdçüsü, xalq artisti Təranə Muradova danışacaq.

- Təranə xanım, bilirik ki, milli rəqslərimizi təmsil etmədiyiniz ölkə qalmayıb. İndi də Almaniya və İngiltərədə səfərdə olmusunuz. Təəssüratlarınız necədir?

- Biz əvvəl Almaniyaya səfər etdik. Orada Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkil etdiyi sərgi keçirildi və biz - Dövlət Rəqs Ansamblının solistləri bu tədbirdə çıxış etdik. Sonra martın 17-də, Novruz bayramı ərəfəsində, Azərbaycanın İngiltərədəki səfirliyinin dəvəti ilə həmin şəhərə səfər etdik. Xaricilər rəqslərimizi yüksək səviyyədə qəbul etdilər. Repertuarıma "Uzundərə", "Naz eyləmə", "Mirzəyi" rəqslərini daxil etmişdim. Konsertdə soydaşlarımız da iştirak edirdilər. Tamaşaçılar arasında İngiltərədəki səfirimiz Fəxrəddin Qurbanov da var idi.

- Sizcə, başqa millətlərin nümayəndələri milli rəqslərimizi bizim kimi ifa edə bilərlərmi?

- Xeyr. Bizimkilər isə, əksinə, xarici rəqslərin öhdəsindən çox gözəl gəlirlər. Mən həmişə demişəm ki, xalqımız hərtərəfli istedadlı xalqdır. Biz başqa ölkələrə səfər edəndə həmin ölkələrdə gəlişimiz üçün ənənəyə sadiq olaraq milli rəqslərimizi oynayırlar, amma o dəqiqə hiss olunur ki, nəsə çatışmır. Bizim milli rəqslərimizin xüsusiyyətləri sındırmalar, süzmələrdir. Rəqqasların üzünün ifadəsi də mühüm rol oynayır. Həmçinin bir çox xırdalıqlar var ki, xarici rəqqaslar onları qavraya bilmirlər. Misal üçün, "Naz eyləmə" rəqsində xanım tərəf müqabilinin gözlərinə baxmamalıdır.

- Ailənizdə incəsənətlə əlaqəsi olanlar olub? Nə üçün siz məhz milli rəqsi seçdiniz?

- Yaxın qohumlardan yalnız aktrisa Əminə Yusifqızı incəsənətdədir. Valideynlərim mənim peşəkar rəqslə məşğul olmağıma qarşı idilər. Mən isə balerina olmaq arzusunda olmuşam. Uşaqlıqdan "Min bir gecə", "Yeddi gözəl", "Məhəbbət əfsanəsi" baletlərini sevərək izləyirdim. Amma qəbul komissiyası mənim balet üçün kifayət qədər uyğun olmadığımı qərara aldı. Lakin xeyli müddət sonra Leyla Vəkilova və bir çox müəllimlərim belə qənaətə gəldilər ki, mən daha çox klassik rəqsə uyğun gəlirəm və gərək balerina olaydım. Mən balet-xoreoqrafiya məktəbində Leyla Vəkilova, Yelena Butunina və Xumar Zülfüqarova kimi mükəmməl müəllimlərdən dərs almışam. Hələ xoreoqrafiya məktəbində oxuduğum dövrdə Leyla Vəkilova mənə Afaq Məlikovanın rəhbəri olduğu Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblında çalışmağı təklif etdi. Elə o zamandan bəri ansambldayam.

- Mənim ən xoşladığım rəqs "Turacı"dır. Bu, bütöv bir ssenaridən ibarət möhtəşəm bir rəqsdir. "Turacı"da bu quşun gözəlliyi və zərifliyi əks olunur. Onun hərəkətləri, uçuşu və hətta ölümü belə o qədər dəqiqliklə nümayiş olunur ki, insanın tükləri biz-biz olur. Bəs sizin daxili aləminizi, duyğularınızı və həyatınızı əks etdirən rəqsiniz varmı?

- Milli rəqslər arasında - "Uzundərə" rəqsi. Bu rəqs mənə həyata bir yol açdı. "Uzundərə" rəqsinin yaranma ideyası ümummilli lider Heydər Əliyevə məxsusdur. Belə ki, o, "Uzundərə"ni eşidən kimi, bu musiqiyə uyğun rəqsin nədən olmadığını soruşdu. Bu, kamera və folklor orkestri arasında möhtəşəm bir sintez idi. Elə həmin gün mənə "Uzundərə" rəqsini hazırlamağı tapşırdılar. Hər dəfə bu rəqsi ifa edəndə bütün həyatım gözümün qarşısından keçir. Mən bu rəqsi dərindən hiss etdim və dövlət tədbirində ifa etdim.

- Maraqlıdır, neçə saat rəqs edə bilirsiniz? Sizin müəyyən bir normanız varmı?

- Mənə elə gəlir ki, mən bütün günü və ömrüm boyu rəqs edə bilərəm (gülür). Biz gündə 4-5 saat məşq edirik. Əlbəttə ki, bəzi çətinliklərimiz olur və bu səbəbdən də fasilə etməli oluruq. Bizim problemimiz nəfəsimizlə bağlıdır.

- Bu gün bizim kifayət qədər çox rəqs ansamblımız var. Hətta başqa ölkələrdən müəllim də dəvət olunur. Amma bir çoxları bəyan edir ki, bu ansambllar dünya standartlarına uyğun gəlmir. Siz ansambllarımızın fəaliyyətindən razısınızmı?

- Peşəkar kollektivlərin üzvləri, təbii ki, xoreoqrafiya məktəblərini bitirirlər. Onların səviyyəsi "özfəaliyyət" ansambllarından yüksəkdir. Onu deyə bilərəm ki, bu gün mən də həmin yüksək səviyyəni görmürəm.

- Bu nə ilə əlaqədardır?

- Düşünürəm ki, bu, gənclərimizin istəyi və peşə seçimi ilə bağlıdır. Axı peşə seçimi insanın tam ürəyincə olmalıdır. Çox zaman valideynlər uşaqlarını bu və digər sənəti seçməyə sövq edirlər. Bu zaman müəllimin heç bir günahı yoxdur. İnsan istəsə, müəllimsiz də məşq edə bilər, amma müəllim tərəfindən düzgün təməl qoyulmalıdır. Rəqqas müəyyən tələblərə cavab verməlidir. Bu, ritm, takt və sairədir. Çoxları rəqsə bədən quruluşunun korreksiyası kimi baxır. Rəqsə gəlirlər və düzgün, gözəl bədən quruluşlarının olmasını istəyirlər.

- Yəqin ki, siz toylarımızda qonaq qismində tez-tez iştirak edirsiniz. Sizcə, xalqımız necə rəqs edir?

- Sözün düzü, toyda oynayanlara baxanda təəssüflənirəm ki, xalqımız rəqs etməkdən utanır. Bütün dünyada yaşından asılı olmayaraq rəqs etməyi sevir və öyrənirlər. Rəqs həm faydalı, həm də gözəldir. Sanki indi harmoniya yoxdur və çox nadir hallarda toylarda gözəl rəqs edənləri müşahidə etmək olar.

- Bəs boş vaxtlarınızda hansı musiqiləri dinləyirsiniz?

- Mən klassiklərimizi dinləməyi çox sevirəm: Üzeyir bəy Hacıbəylini, Qara Qarayevi, Tofiq Quliyevi. Tofiq Quliyev rəqs üçün çoxlu əsərlər yazıb. Bu gün isə, demək olar, Eldar Mansurovdan başqa, rəqslər üçün musiqi yazan yoxdur. Xaricilərdən isə daha çox Papattini və Xulio İqlesiası dinləyirəm.

- Maraqlıdır, səhnə libaslarınız necə ərsəyə gətirilir?

- Solo konsertlərim üçün səhnə libaslarımı özüm seçib sifariş edirəm. Ansamblın kostyumları ilə isə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi məşğul olur. Opera və Balet Teatrında bu libasları rəssamların eskizləri üzrə hazırlayan atelye fəaliyyət göstərir. Adətən dərzilər kostyumlarımızı hazırlayanda tarixi ədəbiyyatdan istifadə edirlər. Bu gün biz arxaik nümunələrdən əlavə, folklor modellərdən bir az seçilən müasir modellərə də müraciət edirik.

- Gələcək planlarınızı bizimlə bölüşə bilərsinizmi? Hansı səfərləriniz və repertuarınızda hansı yeni rəqslər gözlənilir?

- Mənim gələcək üçün çox böyük planlarım var. Hazırda bir material var əlimdə, onu hazırlayıram və böyük musiqi baqajı, rəqs üçün süjetlər yığmışam. Bunları həyata keçirmək istəyirəm.

- Bu sənəti seçənlərə nə arzu etmək istəyərdiniz?

- Öncə arzu edərdim ki, onlar bu sənəti ürəkdən sevsinlər. Əgər insan nüfuz, ad, bədən ölçülərini saxlamaq üçün və s. şeylərə görə rəqsə gəlirsə, o, heç zaman peşəkar ola bilməz. Mən ömürlərinin müəyyən hissəsini rəqsə həsr etməyi düşünən rəqqaslara bu sənəti sevməyi və tamaşaçılarına gözəllik bəxş etməklərini arzu edirəm.

- Ən böyük arzunuzu dilə gətirə bilərsinizmi?

- Oğlum Teymur Cəlilov artıq dörd aydır Azərbaycanın sülhməramlı əsgərləri arasındadır. Xidmətdən əvvəl o, televizorda ordumuzun İraqda, Əfqanıstanda sülhməramlı xidmət etdiyini görüb çox həvəsləndi, öz seçimini etdi. Özü gedib ərizəsini yazdı, məhz həmin hissələrə qəbul olundu. Sözün düzü, həmişə düşünürdüm ki, bizim ordumuz o qədər də yüksək səviyyədə deyil, amma mənə və bir sıra sənətçilərimizə sülhməramlı əsgərlərin qarşısında konsert proqramı ilə çıxış etmək nəsib oldu və mən oradakı nizam-intizama, təmizliyə, səliqəyə, təşkilatçılığa heyran oldum. Mən Müdafiə Nazirliyinə minnətdarlığımı bildirirəm. Doğrudan da, bizim oğullarımız əsl pəhləvanlar ordusuna bənzəyirdi. Ən böyük arzum oğlumun tezliklə hərbi xidmətdən, Əfqanıstandan qayıtmasıdır. Bir ana kimi həm sevinc, həm də kədər hissi keçirir, hər gün Allaha dua edirəm ki, oğlum sağ-salamat evə qayıtsın.

- Xoşbəxtliyi bir sözlə ifadə edin...

- Heç kəs deyə bilməz ki, o, tam xoşbəxtdir. Hamımızın həyatında kədərli, sevincli məqamlar olur. Xoşbəxtlik bir MƏQAMDIR və mən sevinirəm ki, həyatımda sevincli məqamlar çox olur...

Sevinc İSMAYIL

Ayna.-2009.-25 aprel.-S.19.