Ənvər SADIQOV: "ÖZÜMÜ ZƏİF HİSS EDƏCƏYİM SAHƏDƏ QALA BİLMƏRƏM"

.

Məşhur ifaçı deyir ki, bir qrup bekarın SMS səsverməsi estradanın gələcəyini müəyyən edə bilməz

Robert Şuman deyirdi ki, barmaqlar alətdə beynin istədiyini yaratmalıdır. Ənvər Sadıqovu dinləyəndə açıq-aydın başa düşürəm ki, ənənəvi alət tamamilə başqa cür səslənə bilər.

- Ənvər, ümumiyyətlə, musiqi sənin üçün nədir?

- Mənə bu sualı ilk dəfə verirlər. Mən musiqi ilə formalaşmışam... Valideynlərim deyirdilər ki, uşaqlıqda musiqiyə çox kəskin reaksiya verirdim, ritmi yaxşı tuturdum, baxmayaraq ki, indiyədək rəqs edə bilmirəm. Böyük bacılarım musiqi məktəbinə gedirdilər, onlar məşğul olanda mən harada səhv etdiklərini hiss edirdim, pianoya yaxınlaşıb lazımi notu basırdım.

Bir qədər böyüdükdən sonra mağazada qarmon gördüm və özümü saxlaya bilmədim: istəyirəm, vəssalam! Valideynlərim bunun qəti əleyhinə idilər, gəl bir olmasınlar - hər ikisi riyaziyyatçıdır, atam MDU-da oxuyub, təbii ki, öz yeganə oğlunun da taleyini başqa cür görmək istəyərdi. Ümumiyyətlə, məni ciddi nizam-intizamla böyüdürdülər, indi belə tərbiyənin bütün müsbət cəhətlərini aydın görürəm, yeri gəlmişkən, öz övladlarıma da tətbiq edirəm, əlbəttə ki, başqa nəsil olduğuna görə bir qədər fərqli. Məktəbdə pis oxumurdum, dərslərə tənəffüslərdə hazırlaşırdım, yaddaşım yaxşı idi, amma heç nə məni musiqi kimi cəlb etmirdi.

Bir tərəfdən tərbiyə, digər tərəfdən musiqiyə aludə olmağım məni küçənin mənfi təsirindən mümkün qədər təcrid edirdi. Baxmayaraq ki, uşaqlarla futbol, bilyard oynayırdım, amma ziyanlı şeylərdən qaçmağım mümkün oldu, məni tamamilə başqa şeylər maraqlandırırdı. Həmyaşıdlarımdan çox fərqlənir və özümü məhəllə uşaqlarının yanında rahat hiss etmirdim. Tədricən özümü həyatı mənim kimi dərk edən insanlarla əhatə etdim. Yeri gəlmişkən, onların çoxuna mən yoldan çıxmağa imkan vermədim. Məsələn, yaşıdlarımın saatlarla blokun qarşısında çöməlib oturduğunu görəndə yaxınlaşıb klubda mənimlə birgə məşq etməyi təklif edirdim. Beləliklə, tədricən öz əhatə dairəm yaranır və musiqi qalib gəlirdi. Musiqi narkotik kimidir, amma xeyirli narkotik.

- Nəticə əldə etmək üçün hansısa plan qururdun?

- Qətiyyən. O indi belədir ki, qarşıya müəyyən vəzifə qoyulur, hər bir janrdakı boşluğu doldurmaq və pul qazanmaq üçün tam bir texnologiya hazırlanır. Bizim belə məqsədlərimiz olmayıb, biz pul haqda düşünməmişik və bilmirdik ki, nə vaxtsa qazana bilərik.

Mən öz həyatımı proqnozlaşdırsaydım, əsgərliyə getməzdim. Onda da belə idi, indi də, bir çox musiqiçilər orduya yararsızlıq kağızı alırdılar. Mənim görmə qabiliyyətim zəif olduğu üçün xidmətdən yayına bilərdim, amma rüşvət vermədim və xidmət çəkməyə getdim, həm də yaradıcı gücümün çiçəkləndiyi, inkişaf etdiyi bir vaxtda. İki il ərzində əllərim daşa döndü və əvvəlki formanı qaytarmaq mənə çox çətin oldu, demək olar, sıfırdan başlamalı oldum.

- Və bundan sonra əfsanələr yaranmağa başladı...

- Hə, elədir. Az qala əlimdə qarmonla məşq edə-edə yatmağım kimi. Əslində belə bir şey olmayıb, ordudan sonra 6 ay gündə 2 saat məşq edərək əvvəlki vəziyyətimə gəlmişəm. Sonra klubda uşaqlara dərs deyir və dərslərarası özüm məşq edirdim. Sadəcə olaraq, mən çox səmərəli məşğul olurdum, praktik olaraq, riyazi hesablamalarla mənə lazım olan yolları tapır və sonra onları əsərlərimdə tətbiq edirdim.

Görünür, burada genetika da əhəmiyyətli rol oynayıb, üstəgəl, əlbəttə ki, bacarıq. Gənc ifaçılar nəslinin bir çox nümayəndələri indi 8-10 saat məşq edir və elə texniki ifa məharətinə nail olurlar ki... Musiqini dinləyir, kompüterə köçürür, ifanı təkrarlayır və məndən üç dəfə sürətlə çalırlar. Amma axı hər şey sadədir - bir notu, kontrapunktu saxlamaq olar, amma elə şəkildə ki, ürəyi riqqətə gətirsin. Texnika ilə təəccübləndirmək olar, amma qəlbi fəth etmək - heç vaxt. Məndə bu, şüurlu axındır, mən intuitiv olaraq hiss edirəm ki, lazım olan notu nə vaxt basmaq, nə vaxt dayanmaq lazımdır...

Görünür, insan belə doğulmalıdır. Ümumiyyətlə, hiss etmişəm ki, mənim ifa etdiyim özümün xoşuma gəlirsə, bu, demək olar, istənilən dinləyicidə təsir buraxır.

- Sən ifa tərzi cəhətdən xalq çalğı musiqisində inqilab etdin. Ümumilikdə, sənin görünüşün - eynəkli oğlan, ziyalı, daha çox informasiya texnologiyaları sahəsində çalışan şəxslərə məxsus siman qarmon kimi alətlə heç cür uyğunlaşmır...

- Ola bilər ki, elədir. Baxmayaraq ki, burada aşkar antaqonizm yoxdur. Axı mən özüm dəyişməmişəm, aləti özümə uyğunlaşdırmışam. Onu hiss etdiyim kimi səslənməyə məcbur edirəm. Qarmon çalanlarımıza diqqətlə qulaq asmışam, gedişləri, ifa tərzlərini təhlil etmişəm, xalq musiqisinin qarmonda necə səsləndiyini tədqiq etmişəm... Xalq musiqisi mənim üçün hər şeyin əsasıdır, uşaqlıqdan onu mənimsəmədən, janrından asılı olmayaraq, uğurlu musiqiçi olmaq mümkün deyil.

Prinsipcə, incəsənətdə artıq hər şey düşünülüb, müəyyən misilsiz standartlar var, qalan hər şey törəmədir, buna görə də xalq musiqisinə əsaslanan xəttini və orijinallığını saxlamalısan. Ümumiyyətlə, hesab edirəm ki, istənilən ailədə ən azı bir xalq aləti olmalıdır ki, uşaq onu görsün, daha yaxşısı isə - eşitsin. Qarmon muğam ahəngi ilə həm diapazonuna, həm də səslənməsinə görə yaxşı uzlaşır. Konkret olaraq bu mənim üçün az oldu, nə isə daha çox şey istəyirdim, daim axtarışda idim. Paralel olaraq "Eagles", "ABBA", "İmagination", "Shakatak", Vaqif Mustafazadənin musiqisini dinləyirdim. Sonuncu məni valeh edirdi, həmişə düşünürdüm ki, onun erkən ölümü təbiidir, çünki o, mümkün olan hər şeyi edib... İmprovizasiya - ayrıca bir incəsənətdir, uzaqlara aparan, düşünməyə vadar edən bir incəsənət.

Baxmayaraq ki, "qarmon" sözü "harmoniya" sözündən əmələ gəlib, mənə elə gəlir ki, harmoniyanı bu alətdə ilk olaraq məhz mən tətbiq etmişəm, nə qədər təvazökarlıqdan uzaq səslənsə də. Harmoniya mənim nail ola bildiyim bir şeydir, musiqiyə mənim öz yanaşmamdır.

Gündüz başqa musiqini dinləyir, axşam toylarda çalırdım, hər dəfə hiss edirdim ki, mənim çalğım ümumi fonda fərqlənir. Mənə qulaq asmağa başladılar...

Valeri Kovtunu dinləyir və cidd-cəhdlə akkordeon ifasını qarmona keçirməyi bacarırdım, bu isə kifayət qədər çətindir. Nəticədə o təsadüfən mənim ifamı dinlədi və 2001-ci ildə "Exo Moskvı" radiosunda bir saatlıq verilişi mənim yaradıcılığıma həsr etdi.

- Necə düşünürsən, niyə bizim estradada bu qədər primitiv mahnı və ifaçılar var?

- Zövqlər dəyişib, bu, dəqiqdir, müəyyən janr böhranı mövcuddur. Bu təmayül, demək olar, hər yerdə müşahidə olunur. Görün dünya estradasında nələr baş verir: bütün Avropa, Amerika Şərq ritmlərinə keçib, hələlik bu onlar üçün maraqlıdır, amma yeni heç nə təklif edilmir. Mənim subyektiv fikrim belədir ki, incəsənətdə baş verən proseslər istənilən ölkənin siyasi, iqtisadi vəziyyəti ilə sıx əlaqədədir. Təəssüf ki, bu, keçməli olduğumuz hansısa bir mərhələdir, amma bundan sonra nə gözləmək olar, demək çətindir. Bəzi ifaçılar istisna olmaqla, dinləməli bir şey yoxdur, xüsusən də bizim estradada. Bir qrup bekarın SMS səsverməsi estradanın gələcəyini müəyyən edə bilməz, bu, sadəcə, bazardır, zövqlə heç bir əlaqəsi olmayan bazar. Və burada cinayətkar rolunu primitivlik təbliğ edən televiziyamız oynayır.

Yalnız muğamımıza görə rahat ola bilərik. Bu sahədə yaxşı iş aparılır, mərkəzlər açılır, gözəl müsabiqələr keçirilir və hər bir yeni ifaçı nəsli əvvəlkindən daha yaxşı olur. Əlbəttə, burada müəyyən qanunauyğunluq var, belə ki, bu musiqinin elə bir mürəkkəb quruluşu və sarsılmaz üsulları var ki, onlara xələl gətirmək çətindir.

- Səni çox vaxt böyük tədbirlərə bütün konsertin aparıcı musiqiçisi kimi dəvət edirlər...

- Akkomponement - ağır iş və böyük məsuliyyətdir, bir növ digərlərini ardınca aparan lokomotivdir. İstənilən ifaçıya uyğunlaşmaq lazımdır, həm də elə ki, nöqsanlar hiss olunmasın, bu zaman hər şey digər alətlərlə həmahəng olmalıdır. Görünür, məndə alınır.

- Özün nəyi dinləməyi xoşlayırsan?

- Toylardan sonra tamamilə fərqli musiqini. Adi vaxtda isə əhvalıma uyğun olaraq həmişə müxtəlif musiqi dinləyirəm, bəzən, ümumiyyətlə, heç nə dinləmirəm, maşında musiqini söndürürəm və sakitlikdən həzz alıram, amma düzünü deyim, bu, uzunmüddətli olmur. Səssiz dəli ola bilərəm... Hərdən nə isə dinləyirəm, beynim isə işləyir, öyrənir. Ümumiyyətlə, mən kamerton kimi musiqiyə uyğun sazlanıram.

- Toy mərasimlərimiz niyə belə səviyyədədir?

- Hə, çətin məsələdir. Təsəvvür edin ki, bəzi valideynlər övladlarının ən mühüm gününü unudulmaz etmək üçün toya hədsiz dərəcədə çox müğənni dəvət edirlər. Əvvəlcə bizim kollektiv müğənni Abbas Bağırovla birlikdə 30 dəqiqə çıxış edir, sonra mini-disklər, prodüserlər və cangüdənlərlə birlikdə müğənnilərin çıxışı başlayır. Və biz toy prosesinə görə cavabdeh olan növbətçi musiqiçilər kimi gözləməliyik ki, 25 disk qurtarsın. Bizim üçün bu, işgəncədir! Məncə, 10 saat fasiləsiz çalmaq, yaradıcılıqla məşğul olmaq daha yaxşıdır, nəinki çoxu səviyyəsiz olan mahnılara qulaq asmaq. Toy sahibləri isə bizə də, onlara da az pul vermir.

- Niyə belə çox alırsınız ki?

- Ehtiyac var, ona görə. Qiymətlər yüksəkdir, bir də indi harada aşağı qiymət var ki? İncəsənət adamı üçün istənilən tədbir xərcdir. Mən konkret olaraq özümü nəzərdə tutmuram, mən çalğıçıyam, amma mən də klip çəkməli, CD yazdırmalı, konsertlər təşkil etməli, vergilər ödəməli oluram. Bütün bunlar puldur. Niyə musiqiçi yaradıcılığına görə mükafat almamalıdır, niyə onun yaxşı maşını, evi olmamalıdır? Mən təzə-təzə pul qazanmağa başlayanda bir dəfə toyda ifam alınmadı. Qonorarımdan imtina etdim, bu pulu götürə bilməzdim. Digərləri bunu başa düşmədilər, amma bu mənim üçün ləyaqət məsələsi idi. Özünü ən sadə şeylərlə təmin etmək və nəticə əldə etmək üçün çox işləyən öz qədir-qiymətini bilir. Məgər musiqiçi həmişə acından ölməlidir? Sadəcə olaraq, biz göz önündəyik, rüşvət alanlar isə nəzərə çarpmırlar. Fərq bundadır. Və hətta bu halda, şəxsən mən heç vaxt qarşıma var-dövlət sahibi olmaq məqsədini qoymamışam. Mən az, zəruri şeylərə şükür edən ailədə tərbiyə almışam.

- Pərəstişkarlarınla necə bacarırsan?

- Çalğıçıların bir qayda olaraq pərəstişkarları çox olmur. Bu mənada qətiyyən əziyyət çəkmirəm. Həm də, mən qeyd etdim ki, instrumental musiqini intellektual insanlar sevir, mahnının sözləri hamıya çata bilər, instrumental ifanın incəliklərini isə heç də hamı duymur. Hiss edirsə, bu, mütləq düşüncəli insandır, qadındırsa, daha da xoşdur. Xarici görünüşün burada heç bir rolu yoxdur, həm də mənim gözüm zəif görür.

- İndi nə üzərində işləyirsən?

- Bu yaxınlarda "Bizim Cəbiş müəllim" filmindən Emin Sabitoğlunun ölməz musiqisinə çəkdirdiyim klipi təqdim etdim və onu 3 il əvvəl dünyadan köçmüş atama ithaf etdim. Bir çoxları üçün olduğu kimi, yaxın insanı itirmək böyük sarsıntıdır. Etiraf edirəm ki, uzun müddət özümə gələ bilmədim. Buna görə xatirələrimə əsaslanan klip meydana çıxdı. Disk çıxarmağa hazırlaşıram, bununla bağlı konsert keçirmək istəyirəm, amma hələlik orijinal üslub üzərində işləyirəm, standart, bayağı ssenari istəmirəm.

- Ənvər, özünü tamamilə realizə edə bilmisən?

- Mən həmişə öyrənirəm... Sadəcə olaraq, mən sürətlə gedən qatara çata bildim, çətin də olsa, çatırdım. Məndə çox şey alınırdı, düşünürəm ki, məndən yaxşı riyaziyyatçı da çıxardı. Amma musiqi məni, bütün fikirlərimi tamamilə zəbt edən bir şey idi. İstənilən digər ixtisasda da özümü belə aparardım, yəni mütləq hansısa nəticələr əldə etməli idim. Amma özümü zəif hiss edəcəyim sahədə qala bilmərəm. Ola bilsin, elə buna görə musiqidə özümü rahat hiss edirəm.

Ayna.-2009.-21 fevral.-S.21.