Allah vergisi olan rejissor-aktyor

(Portret cizgiləri)

Nicat Kazımov: “Mən artıq məşq prosesində bilirəm ki, tamaşanın hansı səhnəsi tamaşaçıda daha böyük maraq yaradacaq və onun daha çox xoşuna gələcək”

Onu təxminən 2000-ci ildən tanıyıram. O vaxtlar mən, Dağıstandan yenicə qayıtmışdım. 1997-ci ildə Sumqayıt Dövlət Musiqili-Dram Teatrının bədii rəhbəri-direktoru vəzifəsindən ayrılandan sonra Dağıstana gedib, orada Azərbaycan-Dağıstan Beynəlmiləl Teatr Truppasını yaratmışdım. Üç il həmin kollektivə rəhbərlik edəndən sonra Vətənə dönmüşdüm. Teatr Xadimlər İttifaqının prezidenti, dostum, mərhum Xalq artisti Həsənağa Turabovun təklifilə Xalq artisti Yaşar Nuriyevlə Teatr Xadimləri İttifaqında “Yaşar” adlı teatr yaratmışdıq. İlk tamaşamız da Xalq yazıçısı Elçinin “Mən sənin dayınam” müziklı idi. Həmin vaxtı bu tamaşada oynayacaq aktyorlar yığırdıq. Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktyoru, dostum, mərhum Əməkdar artist Mübariz Əlixanoğlu dedi ki, “baş rolu oynamağa bizdə çox istadadlı aktyor var, Nicat Kazımov. Onu dəvət eləsəniz yaxşı oynayar”. Həmin vaxtı artıq biz Dövlət Gənclər Teatrının aktyoru, Xalq artisti Qurban İsmayılovu həmin rolu oynamaq üçün bəyənmişdik.

... Amma həmin vaxtı bəzi qara qüvvələr bu teatrı açmağımıza imkan vermirdilər. “Arxalı köpək qurd basar”,- deyib atalarımız. Beləliklə, o qara qüvvəllər qalib gəldi və bizə “Yaşar” Teatrını açmağa imkan vermədilər. O vaxtı mən ən çox ona heyfisləndim ki, ətrafımıza çox istedadlı aktyorlar, aktrisalar toplamışdıq və bir-birindən maraqlı tamaşalar hazırlayacağdıq. Mən bundan çox qeyzləndim və çox kəskin mübarizəyə qalxdım. Həmin vaxtı ABA Televizya kanalı yenicə açılmışdı. Mən onların “Kontra” adlı verilişində Hüseynağa Atakişiyev, Cənnət Səlimova ilə birlikdə çıxış elədik. Veriliş canlı olduğuna görə kəsə bilmədilər və biz də rejissorlara qarşı səlib yürüşlərindən və sairədən tutarlı faktlarla ətraflı danışdıq. Özü də çox kəskin danışdıq. Bu verilişdən sonra Hüseynağa Atakişiyevin rəhbərlik etdiyi Dövlət Gənclər Teatrına və Cənnət Səlimovanın Kamera Teatrına qarşı münasibət yaxşılığa doğru çox dəyişdi və məni də nazir Polad Bülbüloğlu Xalq yazıçısı Elçinin təkidilə yanına çağırdı. Polad Bülbüloğlu mənə qarşı elədikləri bütün haqsızlıqları- Sumqayıt Dövlət Musiqili-Dram Teatrında bədii rəhbər-direktor olduğum vaxt mənə qarşı olan qərəzli hücumları, Dağıstanda yaratdığımız və bərpa elədiyimiz Azərbaycan Dövlət Dram Teatrının bədii rəhbəri-direktoru olmağa hazırlaşdığım vaxt bunun qarşısını necə aldığını etiraf elədi və səmimi boynuna aldı. Biz barışdıq. O, mənə təkilf elədi ki, yenidən Sumqayıt teatrına bədii rəhbər-direktor qayıdım. Mən etiraz elədim. Sonra təklif elədi ki, gedib Gəncə Dövlət Dram Teatrına rəhbərlik eləyim, amma mən yenə də razılaşmadım. Dedim ki, sizin komandada rəhbər vəzifədə işləmək istəmirəm. Yalnız quruluşçu rejissor işləyəcəm. Onlar da beş ay öncədən mənim Dövlət Gənclər Teatrının quruluşçu rejissoru olmağımla bağlı əmr verdilər.

Beləliklə, mən həmin vaxtdan Dövlət Gənclər Teatrinda quruluşçu rejissor kimi işləməyə başladım. Həmin vaxtı dostumuz, Əməkdar incəsənət xadimi Məhərrəm Bədirzadə Azərbaycan Dövlət Televiziyasında Elçinin “ Mən sənin dayınam” müziklına qurluş vermək istəyirdi. Bizim tamaşada məşq edən aktyorların bir neçəsini həmin tamaşada oynamağa dəvət elədi. O, bu tamaşada baş rolu Nicat Kazımova verdi. İşlərin gedişi ilə maraqlanırdım. Məhərrəm Bədirzadə Nicatdan çox razılıq edirdi. Bu tamaşa televiziyada göstəriləndə Nicat Kazımovun oyununu çox bəyəndim. Hətta həmin vaxtı eşitdim ki, Nicat bəy Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında tamaşalara da quruluş verir. Hətta onun quruluşunda Rəsul Rzanın “Ana qaz” tamaşası Moskvada oynanılan vaxtı böyük maraqla qarşılandığını da eşitmişdim. Bax, elə həmin vaxtlardan da mən onu izləməyə başladım. Eşitdim ki, Nicat Kazımov Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin “Pəri cadü” tamaşasına quruluş verib. Bu əsər çox çətin olduğundan və ən istedadlı rejissorlar bu əsərə müraciət etməkdən ehtiyat etdiyini bildiyimdən bu tamaşanın premyerasına getdim və sözün həqiqi mənasında Nicat Kazımovun bu quruluşu məni valeh elədi. Həmin vaxtı bu tamaşa haqqında öz ürək sözlərimi yazdım. Mətbuatda çap etdirdim. Bu tamaşa Mədəniyyət Nazirliyinin ən böyük mükafatı olan “Zirvə” mükafatına layiq görüldü. Deməli, mən fikrimdə yanılmamışdım...

2009-cu ildən Dövlət Gənclər Teatrı, Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrı ilə birləşdiriləndən sonra biz Nicat Kazımovla bir teatrda işləməyə başladıq. Elə həmin vaxtdan da mən həm aktyor və həm də rejissor kimi Nicat Kazımovu izləməyə başladım. Onun quruluş veridyi hər tamaşadan və oynadığı hər roldan sonra necə inkişaf etdiyini gördüm və həmkarımın uğurlarına sevindim. Və ən əsası da gördüm ki, o, təkcə quruluşu rejissor deyil, həm də çox maraqlı pedaqoqdur. Aktyorlarla çox yaxşı işləyir və onların roldan-rola inkişafına bir pedaqoq kimi çox köməklik edir. Deməli, o, çox yaxşı teatr rəhbəri, baş rejissor ola bilər. Yəni bu vəzifələrçün yetişmiş kadrdır.

Nicat Kazımova baxdıqca öz cavanlığımı xatırlayıram... Onun yaşında mən teatrlara rəhbərlik edirdim. Teatrlarda tamaşalara quruluş verirdim. Kütləvi tamaşalar hazırlayırdım. Bədii yaradıcılıqla və jurnalistika ilə məşğul olurdum. Nicat bəy də çox enerjili insandır. Həm tamaşalarda rol oynayır. Həm teatrda tamaşalar hazırlayır. Həm ayrı-ayrı təşkilatlarda kütləvi tamaşalara quruluş verir və həm də üç ali məktəbdə - Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində, Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasında, həm də Bakı Xareoqrafiya Akademiyasında aktyor və rejissor sənətindən dərs deyir. Hər işini də yüksək peşəkarlıqla yerinə yetirir. Budur, biz Nicat Kazımovla qarşı-qarşıya əyləşmişik və onun sənət aləmində keçən ömrünü vərəqləyirik.

- Salam Nicat bəy. Tale mənə qismət elədi ki, sizin haqqınzda portret yazı yazım. Bu yazı on il bundan qabaq da yazıla bilərdi, amma deməli, Ulu Tanrı bu yazını yazmağı indi məsləhət bildi. Bütün bu illərdə sizinlə bağlı çoxlu yazılar oxumuşam və haqqınızda çəkilən sənədli filmə da baxmışam. Hamısı xoşuma gəlib.

- Çox sağ olun ki, mənim yaradıcılığı belə izləyirsiniz və mənim haqqımda yazmaq istəyirsiniz.

- İlk öncə oxuculara özünüz haqqında qısa məlumat verin.

- Mən Nicat Mirəziz oğlu Kazımov Dəvəçidə, indiki Şabranda 1972-ci ilin iyun ayının 17-də dünyaya gəlmişəm. Atam həmin vaxtı polis işçisi və sonradan dəmir yolu işçisi olub. Sonra biz Sumqayıtın Hacı Zeynəlabdin qəsəbəsinə köçmüşük. Mən Hacı Zeynalabdin qəsəbəsindəki 6 nömrəli tam orta məktəbi 1989-cu ildə bitirmişəm. Ailədə dörd uçaq olmuşuq. 1991-ci ildə Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin dram və kino aktyorluğu fakültəsinə qəbul olmuşam. 1996-cı ildə magisr kimi bu ali məktəbi bitirmişəm. 1991-ci ildən Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında aktyor işləyirəm. Artıq 32 ildir ki, burada çalışıram. Əvvəlcə aktyor kim əmək fəaliyyətinə Pantamim Teatrında başlamışam. Yəqin oxucular bilir ki, Pantamim Teatrı əvvəlcə Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının nəzdində olan Pantamim Teatr-Studiyası idi. Bu Teatr-Studiyanın ilk aktyorlarından biri də mən olmuşam. 1996-cı ildən isə bütövlükdə Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında işləməyə başlamışam. Elə 1996-cı ildən də bu teatrda tamaşalara quruluş verməyə başladım. Hal-hazırda da burada quruluşçu rejissor vəzifəsində çalışımağıma baxmayaraq, aktyor fəaliyyətimi də tamamən dondurmamışam. Sağ olsun ölkə başçımız İlham Əliyev mənə 2013-cü ildə Əməkdar artist fəxri adını verib. Ailəliyəm. İki oğul övladım var. Böyük oğlum Mirsənan Kazımlı Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin aktyorluq fakültəsini bitirib. Bizim teatrda aktyor işləyir. İndi hal-hazırda Azərbaycan ordusunda xidmət edir. Allah bütün əsgərlərimizi qorusun, mənim oğlum da onların içərisində. Kiçik oğlum Mirismayıl İnşaat- Memarlıq Universitetində dizayner ixtisası üzrə təhsil alır. Dördüncü kursda oxuyur.

- Necə oldu ki, siz aktyor və sonra da rejissor oldunuz? Bu sahələr həm bir-birinə yaxın, həm də bir-birindən uzaq sahələrdir. Bu iki sahəni bir yerdə necə birləşdirə bilirsiniz və hər ikisində də uğur qazanırsınız?

- Birincisi onu deyim ki, əksər sənət adamları da mənim kimi düşünür, əsasən də rejissorlar. Rejissorluq təkcə peşə deyil. Həm də alın yazısıdır. Bunu mən özümdən götürürəm. Belə ki, mənim həyatıma baxanda, həyatımı vərəqləyəndə bunun alın yazısı olduğu görünür. Çünki mən uşaq vaxtı aktyor olmaq istəmişəm. Hətta altıncı sinifdə oxuyan vaxtdan bu barədə düşünmüşəm. Səhnə üçün alışıb-yanırdım. Açığı mən səhnəni çox sevirəm. Pantamim Teatrından çıxıb, yenidən Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrına qayıdanda orada kiçik bir problem yarandı. Teatrın o vaxtkı direktoru Kamal Əzizovla. Allah ona qəni-qəni rəhmət eləsin. O vaxtı birdən-birə məndə belə bir fikir yarandı ki, rejissor ola bilərəm. Düzdü institutda təhsil alan vaxtı kurs tamaşalarının çoxunu mən qururdum. Amma buna baxmayaraq rejissor olmaq istəmirdim. Çünki rejissor kölgədə qalır. Səhnədə görünən aktyor olur. Ona görə də mən istəyirdim ki, səhnədə görünüm. O vaxt birdən-birə ağzımdan çıxdı ki, “Kamal müəllim icazə verin bir tamaşa hazırlayım. Xoşunuza gəlsə həm tamaşanı qəbul eləyin və həm də məni işə götürün. Xoşunuza gəlməsə nə tamaşanı qəbul eləyin, nə də məni işə götürməyin”. O, diqqətlə mənə baxıb, özünə məxsus gülümsündü və dedi: “Lap yaxşı. Sənə bir həftə vaxt verirəm. Bir həftəyə bamaşa hazırla. Sonra söhbət edərəik”. Mən həmin tamaşanı beş günə hazırladım. Direktor Kamal Əzizov və baş rejissor Ağakişi Kazımov gəlib bu tamaşaya baxdılar və hər iksinin xoşuna gəldi. Məni işə götürdülər. Allah hər ikisinə qəni-qəni rəhmət eləsin. Və ondan sonra quruluş vermək üçün hər il mənə bir-iki tamaşa verməyə başladılar. Mən də xoşuma gələn əsərləri hazırlamağa başladım. “Ələddinin sehirli çırağı” tamaşasına görə 1998-ci ildə rejissor kimi ilin “Ən yaxşı rejissoru” mükafatını aldım. Həmin il ulu öndər Heydər Əliyevlə görüşmüşdüm. 2002-ci ildə “Ana qaz” və “Xeyir və Şər” tamaşalarım çox maraqla qarşılanmışdı. Hətta Rəsul Rzanın “Ana qaz” tamaşası Moskvada “Canlanan Nağıl” festivalında çox böyük uğurla qarşılanmışdı. Hətta həmin tamaşanın video lentini Moskvada Rusiya Pantamima Assosiasiyasının arxivində dərs vəsaiti kimi saxlamışdılar. İndiyə qədər də saxlayırlar. O vaxta qədər onlarla maraqlı tamaşa hazırlamışdım. Amma 2007-ci ildə quruluş verdiyim Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin “Pəri cadü” tamaşasından sonra və bu tamaşa Mədəniyyət Nazirliyinin “Zirvə” mükafatına layiq görüləndə belə qərara gəldim ki, artıq rejissura ilə ciddi və peşəgarcasına məşğul olmalıyam. Ondan sonra da rejissura ilə daha ciddi məşğul olmağa başladım. Onu da gördüm ki, mənim quruluş verdiyim tamaşalara ehtiyac var. Çünki mənim dünyaya baxışım yalnız özümə məxsusdur. Tamaşaçılara da mənim o baxışım maraqlıdır. Görürdüm ki, mənim quruluş verdiyim tamaşalara axın çox böyükdür. Deməli, belə çıxır ki, bu rejissura işi məndə alınır. Əgər alınırsa niyə bu işlə daha ciddi məşğul olmayım? Yadınıza gəlirsə 1996-cı ilə kimi Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrınına tamaşaçı az gəlirdi. Mən həmin il “Tık-tık və tuk-tuk” tamaşasını hazırlayandan sonra tamaşaçılar daha çox gəlməyə başladı. Həttə bilet üstündə teatrın qarşısında yaxşı mənada dava gedirdi. Yəni teatr artıq kassadan bilet satmağa başladı. Eləcə də ondan sonra quruluş verdiyim “Cənnətin üç alması”, rus dilində hazırladığım “Koşkin dom” çox maraqla qarşılandı. Hətta Marşakın “Koşkin dom” tamaşasından sonra balaca tamaşaçılar daha Rus Dram Teatrına yox, bizim teatra gəlməyə başladılar. 2007-ci ildə “Pəri cadü” tamaşam Mədəniyyəy Nazirliyinin ilk dəfə təsisi etdiyi “Zirvə” mükafatına layiq görüləndə, fikirləşdim ki, rejissura ilə daha ciddi məşğul olmaq lazımdı. Beləliklə, Ukraynada təkmilləşdirmə, ixtisas dəyişmə kursu keçdim. Onu da vurğulayım ki, quruluş verdiyim hər tamaşa mənim üçün yuxarıya qalxmağa, daha böyük zirvələr fəth etməyə bir pillə inkişaf deməkdir. Quruluş verdiyim hər tamaşamda mən nə isə öyrənirəm. Bizim sənətin zirvəsi yoxdur. Biz səhnədən gedənə, ölənə qədər inkişaf etməyə məcburuq. Bu sənətdə yerində saymaq, dayanmaq olmaz.

- Rejissura çox çətin sahədir. Siz quruluş verdiyiniz tamaşalar üzərində necə işləyirsiniz? Və aktyorlarla necə işləyirsiniz ki, hər biri maraqlı, peşəkar rollar oynayır.

- Əvvəlki sualda bu sualın bir hissəsinə cavab vermişəm. Mən bir əsəri oxuyanda, əgər əsər məni tutursa, mən o andaca həmin əsərin tamaşasını görürəm və tamaşaçı necə qarşılayacağını duyuram. Yəni bir vəh deyilən bir şey var. Mənə o vəh gəlir və Böyük Tanrı mənə yardımçı olur. Artıq həmin andaca mənim üçün həmin pyesi işləmək çox rahat olur və mən bilirəm nə istəyirəm və tamaşaçıya nə demək istəyəcəm. Aktyorlarla daha çox onların dostu, onlara məhrəm olan bir insan və pedaqoq kimi davranıram. Həmin tamaşanı hazırladıqca mən onlardan, onlar məndən öyrənir. Ümumilikdə isə birlikdə pyesdə olan hadisləri, sözlərin alt qatını daha mükəmməl öyrənirik. Mən artıq məşq prosesində bilirəm ki, tamaşanın hansı səhnəsi tamaşaçıda daha böyük maraq yaradacaq və onun daha çox xoşuna gələcək. Hansı yerlərdə tamaşaçı kövrələcək, hansı yerdə dərindən düşünəcək, güləcək, ağlayacaq. Çünki tamaşalarımın son məşqlərinə mən rejissor kimi yox, sırf tamaşaçı kimi baxıram.

- Hər teatrın repertuarı onun güzgüsüdü. Hansı teatrın yaxşı repertuarı varsa, həmin teatr da tamaşaçılar tərəfindən sevilir. Siz rejissor kimi pyesləri seçəndə nəyə daha çox fikir verirsiniz?

-Mən pyes seçərkən bu əsər ilk öncə mənimçün maraqlı olmalıdır. Hərdən elə olur ki, görürəm pyes çox maraqlıdı. Amma düşünürəm ki, tamaşaçı üçün maraqsız olacaq. Yəni elə əsrlər var ki, sırf teatrdan bəhs eləyir. Bu pyeslər də yalnız teatr adamları üçün çox maraqlıdır. Amma geniş tamaşaçı kütləsi üçün maraqlı olmayacaq. Ona görə də mən pyes seçəndə ilk öncə özümə və sonra da tamaşaçıya maraqlı olan əsəri seçirəm. Onlara daha çox üstünlük verirəm. Və fikirləşirəm ki, mən bu pyeslə tamaşaçıya nə deyəcəm. Tamaşaçıya deməyə sözüm varmı? Bu pyes bu günlə səsləşirmi? Bu günün problemlərini özündə əks etdirə biləcəkmi? Misal üçün mənim sonuncu hazırladığım tamaşalardan biri Anton Pavloviç Çexovun “Qağayı” pyesidi. Əvvəllər düşünmürdüm ki, nə vaxtsa Çexovun dramaturgiyasına müraciət edəcəm. Amma pandemiya zamanı mən pyesi oxuyanda gördüm ki, bu günkü günlə çox uyğundu. Bugünkü günlə çox səsləşir və həmin əsəri götürüb, tamaşaya hazırladım. Çox böyük uğurla da tearımızda tamaşası gedir. Tamaşaçılar da böyük həvəslə həmin tamaşaya baxırlar.

- Sizin quruluş verdiyiniz tamaşalar çox peşəkar tamaşalardır. Azərbaycandan kənara çıxanda da yüksək səviyyədə qarşılanır. Sizin dünya teatrlarına bir aktyor-rejissor kimi münasibətiniz necədi?

- Mənim dünya teatrına münasibətim çox yaxşıdı. Amma bu o demək deyil ki, mən Azərbaycan teatrını dünya teatrından aşağı səviyyədə hesab eləyirəm. Əsla yox. Mən bir çox Avropa teatr fesfivallarında istər iştirakçı və istərsə də münsif kimi iştirak etmişəm. Və sizə deyim ki, dünyanın ən qabaqcıl teatrlarında belə çox zəif tamaşalara rast gəlmək olur. Eləcə də zəif bildiyimz bir teatrda çox maraqlı, peşəkar tamaşa görmək mümkündür. Avropa teatrlarıdı deyibən, hər şey yaxşıdı, hər şey gözəldi, hər şey ecazkardı deyən bir şey yoxdur. Sadəcə bu günkü gündə biz tamaşaçını nəzərə almalıyıq. Nəzərə almalıyıq ki, bugünkü tamaşaçı 1990-cı illərdə olan tamaşaçı deyil. Çünki 90-cı illərdə nə internet, nə feyzbuk, nə istaqram, nə yutub, nə tik-tok, nə başqa vasitələr, sosial şəbəkələr yox idi. İnternet vasitəsilə dünyanın hər yerində çəkilən kinofilmə və hazılanan tamaşaya baxmaq imkanı yox idi. Amma bugünkü tamaşaçının dünyada baş verən bütün yeniiklərə çatmaq imkanı çox böyükdür. Və belə bir dövrdə tamaşaçı özünün rahat hiss elədiyi vaxtda o, evdə oturub, internetlə və telefonunda nəyəsə baxa bilər. Yəni, onu teatra gəlməyə məcbur eləmək- bu, çox çətindi. Bününçün teatrda elə əsərlər hazırlamaq və həmin əsərlərə elə maraqlı quruluş vermək lazımdır ki, o tamaşaçı teara gəlmək istəsin. Bu, əlbəttə, çox çətindi amma mümkündü. Çünki ilk növbədə teatr canlı sənətdi. Və tamaşaçı o nəfəsi hiss eləməyə gəlir teatra. Tamaşaçı bizim milli baxışımız vasitəsilə Avropa əsərlərini görmək istəyir. Və bizim fikrimizi bilmək istəyir ki, biz necə düşünürük. Biz nəyi göstərmək istəyirik və nəyi göstəririk.

- 2023-cü ilin aprel ayının 11-12-də Heydər Əliyev Mərkəzində Teatr Forumu olanda siz orada çox maraqlı çıxış elədiniz. Çox istərdim ki, həmin fikirlərinizi çoxminli oxucularımıza qısa formada deyəsiniz.

- Bu Teatr Forumunu keçirtdiklərinə görə mən ilk öncə Mədəniyyət Nazirliyinə təşəkkür eləyirəm ki, biz teatr işçilərini bir araya yığdı. Bizim doğru olan, olmayan fikirlərimizi, təkliflərimizi eşitmək istədi. Inanıram ki, orada söylənilən fikirlər teatrımızın gələcək inkişafı üçün istifadə olunacaq və dediyimiz həmin problemlər öz həllini tapacaq. Mənim çıxışım isə əsasən kadr hazırlığı ilə bağlı oldu. Mən o platformada, paneldə çıxış eləyirdim. İlk növbədə kadr hazırlığına diqqət yetirmək lazımdır ki, Mədəniyyət və İncəsənət Universitetini bitirib teatra işləməyə gələn gənc aktyorlar sırf peşəkar vərdişlərinə yiylənmiş kimi gəlməlidirlər. Teatrların maddi-texniki bazasına mütləq baxılmalıdır. Teatr texnikası heç olmasa 5-10 ildən bir yenilənməlidir. Dəyişilməlidi. Müasir tələblərə uyğunlaşdırılmalıdı. Və aydın məsələdi ki, teatrın repertuarına teatra rəhbərlik eləyən şəxslər çox maraqlı olmalıdırlar. Əslində mən çox geniş formada çıxış eləmişdim. Çıxışım 7 səhifədən çox idi. Onları burada qısa dedim. Amma Azərbaycan teatrının problemlərini siz də, mən də və bütün teatr işçiləri çox yaxşı bilir. Və düşünürəm ki, teatra lazım olan adamlar vaxtında öz qiymətlərini almalıdı. Gənc nəsil də görsün ki, böyük təcrübəsi və istedadı olan insanlar öz layiqli qiymətlərini vaxtında alırlar. Belə olsa onlar da düşünəcəklər ki, vaxtında öz qiymətlərini ala biləcəklər. Teatr işçilərinin əmək haqlarına yenidən baxılmalıdı. Onlara lazım olan kimi əmək haqqı vermək lazımdır ki, onlar da böyük həvəslə işləsinlər və maraqlı rollar oynasınlar. Ailəsi çətin durumda yaşayan sənətçidən şedevr rol gözləmək çox çətindir.

- Siz teatrdan əlavə həm də bir neçə ali məktəbdə müəllim işləyirsiniz. Bu işlər sizi yormur ki?

- Mən Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində aktyor sənətindən, Üzeyr Hacıbəli adına Bakı Musiqi Akademiyasında opera sənətindən, Bakı Xoreoqrafiya Akademiyasında isə rejissor və aktyor sənətindən dərs deyirəm. Çalışıram ki, hər üç ali məktəbdə əlimdən gələni edim ki, taləbələrim məndən razı qalsın. Yaxşı tələbə yetişdirən çox savadlı müəllimlərə ehtiyac böyükdür.

-Siz təkcə aktyor-rejissor deyilsiniz. Həm də yaxşı baletmeystersiniz. Bir-birindən maraqlı ssenarilər yazmaq qabiliyyətinə də maliksiniz.Həm də maraqlı teatrlaşdırılmış tamaşalar hazırlayırsınız. Bilirsiniz ki, teatrlaşdırılmış tamaşalar rejissordan həddindən artıq çox böyük istedad, bacarıq və ən əsası da böyük təşkilatçılıq tələb eləyir. Bunu öz təcrübəmdən bilirəm. Çünki mən də 60-dan çox teatrlaşdırılmış tamaşalara quruluş vermişəm. Bu işləri görəndə həmin teatrlaşdırılmış tamaşada hansı cəhətləri daha yüksək səviyyədə qabardırsınız? Kütləvi tamaşalar hazırlamaq sizə çətin deyil ki?

- Kütləvi tamaşalar hazırlamaq teatr tamaşası hazırlamaq kimi rejissor sənətinin bir qoludur. Bir sahəsidir. Mənimçün kütləvi tamaşa hazırlamaq çox rahatdır. İlk dəfə mənə Gənclər və İdman Nazirliyindən “Tarixin canlı səhifələri” adlı layihə təklif olunanda qorxmuşdum ki, bunu necə hazırlamaq olar? Həmin layihəni biz yaxşı hazırladıq. İndi hər dəfə belə təklif olanda məndə yenə də bir qorxu olur, amma çalışıram ki, bu işin öhdəsindən peşəkarcasına gəlim. Böyük Britaniyanın kraliçası İkinci Yelezavetanın doğum törənlərilə bağlı İngiltərədə keçiriləcək Vindzor Kral Atçılıq şousunda Azərbaycan heyyətinin nömrəsini hazırlamaq üçün təklif alanda da qorxmuşdum. Çünki atlarla işləmək lazım idi. Amma mən qorxsam da çətinlikdən çıxış yolu tapmağı sevirəm. Qısa bir müddətə öz beynimdə qururam ki, nə etməliyəm və necə etməliyəm. Bunu biləndən sonra mənimçün çox rahat olur. Çünki mənim çox yaxşı komandam var. Assitentlərim, işlədiyim xareoqraflar, rəssam, bəstəkar, səsyazma studiyası, musiqi tərtibatı və ən əsası aktyorlarım var. Texniki işləri görən, tryukları icra eləyən komandamız var. Ümumiyyətlə, çox yaxşı komandam var və bu neçə illərin ərzində onlarla işləyirəm. Bir-birimizdən öyrənə-öyrənə bu səviyyəyə gəlib çata bilmişik. Ona görə də bizim komandanın qarşısında heç bir çətin iş olmur. Sadəcə sifarişçinin nə istədiyini biləndən sonra ki, bu tədbir hara üçündür və nə olmalıdır böyük həvəslə işləyirik. Burada həm də mütaliə böyük rol oynayır. Mən hər bir sahə ilə bağlı yaxşı mütaliə edirəm. Min şükür ki, mənim quruluş verdiyim heç bir tədbir, heç bir kütləvi tamaşa uğursuz alınmayıb. Allah bəd nəzərdən qorusun. Gördüyüm işlər istər tamaşaçı və istərsə də sifarişçilər tərəfindən bəyənilib. Mənimçün bu sahələrdə heç bir çətinlik yoxdur. Əgər yeni bir iş də təklif etsələr, ona bir-iki gün vaxt sərf edib, onu həzm eləyəndən sonra hər şey rahat olacaq.

- Azərbaycan teatrını dünya səviyyəsinə çıxarmaq üçün bir rejissor-aktyor kimi hansı təklifləri vermək istərdiniz?

- Mən teatrları bölmək istəmirəm. Mənimçün bir teatr var, o da Azərbaycan teatrıdır. Çünki biz ölkəni tərk eləyib, başqa ölkəyə gedəndə demirlər filan teatr gəlib. Deyirlər Azərbaycan teatrı gəlib. Ona görə də bütün Azərbaycan teatrlarının uğuru da, uğursuzluğu da hamımızındır. Amma Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrı mənimçün doğma evim kimidi. Onun kollektivi mənim doğma ailə üzvlərimdi. Bzim teatr çox isti teatrdı. Yəni biz bir-birimizə çox məhrəmik. Mən demirəm başqa teatrlarda mehribançılıq yoxdur. Akademik Milli Dram Teatrında tamaşalar hazırlayıram və oranın da kollektivi mənə çox doğmadı. Amma Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının kollektivi daha doğmadır. Mən bu tetara gələndə 19 yaşım vardı. İndi artıq 51 yaşım var. Mən bu teatrda böyümüşəm. Bu teatrda bütün uğurlarıma imza atmışam. Bu teatr həm mənim evim və həm də sənət məktəbim olub. Gənclik vaxtlarımda gecələrlə teatrda qalmışam və məşq eləmişəm. Mən həyatımın 32 ilini bu teatrda keçirmişəm. Bir neçə il bundan əvvəl teatrdan getmək fikrinə düşmüşdüm. Və ərizə yazmaq istəyirdim ki, teatrdan çıxım. O məqsədlə tearra gəldim və pilləkənləri qalxanda fikirləşdim ki, görəsən mən bu pilləkənlərsiz, bu divarlarsız, bu səhnəsiz, bu tamaşaçı salonsuz, o qrim otaqsız, o dəhlizlərsiz qala bilərəm? Qəti qərara gəldim ki, qala bilmərəm. Buranın pisi də, yaxşısı da mənimçün çox doğmadır. Teatrın indiki rəhbərliyi Naidə xanım İsmayılzadə ilə çox yaxşı münasibətdəyəm. Ondan çox razıyam. Cavanların və yaşı artıq qırxa çatanların hamısına mən bir övladım kimi baxıram. Onların çoxunun övladları mənə “Nicat baba” deyirlər. Mən baba rütbəsini, baba adını artıq otuz yaşım olandan qazanmışam. Bizm kollektiv xeyirdə, şərdə hər zaman bir-birinin arxasında, yanında durmağı bacaran bir kollektivdi. Bizim kollektiv çox gözəl və həm də çətin bir kollektivdi. Çünki respublikada ən böyük aktyor heyyəti olan teatr bizim kollektivdi. Bizdə 84 aktyor çalışır. Bu, çox böyük ansambıldı. Onlarla işləmək heç də asan deyil. Biz rejissorlar, siz, mən və başqa rejissorlar çalışırıq onların hamısına rollar verək ki, onlar tamaşalarda oynasınlar. Hər roldan-rola püxtələşsinlər. Peşəkarlıqlarını artırsınlar. Mən bir şeyi bilirəm ki, teatrı sevib, orada işləmək lazımdır. Teatra xəyanət edib, orada işləmək olmaz. Mən bu vaxta qədər teatra xəyanət etməmişəm və etməyəcəm də. Teatra sevgi ilə yanaşsaq , Azərbaycan teatrı günbə-gün inkişaf edəcək, günbə-gün irəliyə doğru gedəcək və dünya teatrları arasında öz sözünün layiqincə deyəcək.

- Tamaşaçını teatra gətirmək üçün hansı təklifləri vermək istərdiniz?

- Mən tamaşaçılardan narazı deyiləm. Bizim teatrda oynanılan bütün tamaşalara tamaşaçı çox gəlir. Teatrımızın tamaşaları anşlaqla keçir. Əgər teatrda rejissorlar, aktyorlar sifarişlə yox, sevərək öz işlərilə məşğul olurlarsa, onda onaların tamaşalarına tamaşaçı gələcək. Çünki tamaşaçının da həmin sevgiyə böyük ehtiyacı var.

- Nicat bəyin əlli yaşı tamam oldu. Siz artıq 51 yaşa keçdiniz. Bu illərdən keçmişə boylananda nə fikirləşirsiniz? Nələri səhv, nələri düzgün elədiyinizi düşünürsünüz?

- Bəli. Artıq 51 yaşım tamam oldu. Arxaya boylananda da mən heç nədən narazı deyiləm. Aydın məsələdi ki, elədiyim səhflərim də olub. Hərdən düşünürəm ki, gərək onları etməyəydim. Amma nə yaxşı ki, onları da eləmişəm. Çünki səhflərimdən öyrənmişəm. İnsanlar həyat yolunda səhflər edə-edə, öyrənə-öyrənə irəli gedirlər. Mən səhflərimdən nəticə çıxarmağı bacaran adamam. Çalışmışam ki, həyatda düzgün olum. Ola bilər kimə qarşısa haqsızlıq eləmişəm. Bu, ola bilər. Amma mən onu düz bildiyimə görə eləmişəm və onu haqsızlıq hesab eləməmişəm. Ən azından çalışıram ki, bu dünyada diriykən özümə rəhmət qazanım. Hər addımımı da ona görə atmağa çalışıram. Həyat yenidən gəlsəydim, yəqin ki, heç nəyi dəyişməzdim. Səhflərim də, düzlərim də, uğurlarım da, uğursuzluqlarım da mənimdi. Hələ ki, Allah verən ömrü yaşayıram. Və fikirləşirəm ki, bundan sonra daha nələr eləyəcəm. Sadəcə heç vaxt lazımsız olmaq istəməmişəm. Həmişə özümün lazımlı olduğumu bilmək istəyirəm. Min şükür ki, deyəsən hələ lazımam. İnsan unudulanda çox dəhşətli olur. Böyük italiya mütəfəkkiri Modilyaninin belə bir kəlamə var: “Həyat insanlara verilən bir hədiyyədir. Bəziləri onu başa düşür və bacardıqları qədər uğurlara imza atırlar. Bəziləri bacarmır və heç nə düşünmədən yaşayırlar”.

- Müsahibəyə görə təşəkkür edirəm.

Ağalar İDRİSOĞLU,

Əməkdar incəsənət xadimi,

yazıçı-rejissor

P. S. Biz Nicat bəylə rejissor otağından çıxdıq. Həmin gün Nicat Kazımovun quruluşunda, İlqar Fəhminin “Balaca kişilər” tamaşasının premyerası idi. Mən tamaşaçı zalına getdim. Nicat bəy isə səhnənin arxasına keçdi ki, bu tamaşasını idarə eləsin. Bu tamaşa 44 günlük Vətən müharibəsinə həsr olunan tamaşa idi. Nicat Kazımov başda olmaqla bu tamaşada oynayan bütün aktyorlar elə bil ki, tamaşaçılara bir imtahan verirdilər. Zalda çoxlu şəhid anaları və qazilər əyləşmişdi. Hamı tamaşaya çox maraqla baxırdı. Mən bu tamaşaya rejissor kimi yox, tamaşaçı kimi baxırdım. Çünki tamaşanın quruluşçu rejissoru Nicat Kazımov elə peşəkar qurluş vermişdi və aktyorlar elə peşəkar oynayırdılar ki, məni tamaşaçı olmağa məcbur elədilər. Tamaşa çox böyük uğurla oynanıldı. Tamaşadan sonra şəhid anaların və qazilərin gözü yaşlı səhnəyə çıxması da özü bir maraqlı tamaşa oldu. Bir daha inandım ki, Nicat Kazımov yüksək peşəkar rejissor kimi tamaşaçıların nəbzini çox yaxşı tuta bilir. O, sənətinin aşiqi olan bir sənətkardır. Belə sənətçiləri isə qorumaq və onlara daha böyük cavabdehli işlər tapşırmaq lazımdır.

Azad Azərbaycan.- 2023.- 13 iyul.- S.5.