Yerləşir:
Yaranma tarixi: 1827-ci il
Tipi: Dövlət
İşçi heyəti: 3080 nəfər
Tələbələrin sayı: 70000 nəfər
İllik gəlirləri: 1 milyard 899,5 milyon Kanada dolları
İllik xərcləri: 2 milyard 68,7 milyon Kanada dolları
Rəsmi saytı: utoronto.ca
Tarixi
15 mart 1827-ci
ildə kral IV Georq Yuxarı Kanadada Kral Kollecinin
yaradılması haqqında xartiya imzalayır. Dini
yönümlü kollecin ilk prezidenti
Yarandığı gündən
islahatçı siyasətçilər kolleci dünyəvi ali təhsil müəssisəsinə
çevirmək məqsədilə ruhanilərlə gərgin
mübarizə aparırlar. Uzun mübahisələrdən
sonra 1849-cu ildə Yuxarı Kanadanın yeni
yaradılmış məsul hökuməti səs
çoxluğu ilə Kral Kollecinin Toronto Universiteti
adlandırılması haqqında qərar verir. Ali məktəb bütünlüklə kilsə ilə
əlaqəni kəsir. Bu hadisədən bir il öncə C.Straçan istefa verir və
Anqlikan kilsəsinin özəl seminariyası olan Triniti
Kollecinin yaradılması işinə başlayır.
1878-ci ildə
universitetin Tətbiqi Elmlər Məktəbi yaradılır və
Skule adlandırılır. Toronto Tibb Məktəbi
1887-ci ildə yaradılsa da, tibb fakültəsi universitetdə
1843-cü ildən fəaliyyət göstərirdi.
1887-ci ildə universitetdə hüquq, bir il sonra isə stomatologiya fakültələri
açılır. 1884-cü ildən ali təhsil
müəssisəsinə qızların qəbulu
aparılır.
1890-cı ildə
Toronto Universitetində güclü yanğın baş verir və
nəticədə 1853-cü ildə yaradılmış
Universitet Kollecinin çox hissəsi və kitabxanadakı 33000
cild kitab yanır. Universitet bu itkiləri yalnız iki ilə
bərpa edir. Toronto Universitetində 10 il
ərzində kollegial rəhbərlik sistemi formalaşır və
bir neçə yeni kilsə kollecləri yaradılır. 1896-1991-ci illərdə Toronto Universiteti Kral
Konservatoriyasına, 1912-1968-ci illərdə isə Ontario Kral
Muzeyinə rəhbərlik edir. Bu müəssisələr
hazırda müstəqil fəaliyyət göstərsələr
də, universitetlə sıx əməkdaşlıq edirlər.
1901-ci ildə Toronto Universiteti mətbuatı
yaradılır. 1910-cu ildə universitetin
pedaqogika fakültəsi Toronto Universiteti Məktəbləri
adlı məktəb laboratoriyası yaradır.
I və II
Dünya müharibələri zamanı universitet durğunluq
dövrünü yaşayır, tələbə və müəllimlər
könüllü orduya gedirlər. Sonradan universitetdə
müharibədə həlak olan insanların şərəfinə
44 metr hündürlükdə Əsgər Qülləsi
ucaldılır. Qüllənin üzərində
I və II Dünya müharibələrində həlak olan
şəxslərin adları həkk edilir. Hazırda həmin qüllə Toronto Universitetinin simvollarından
biridir.
1935-ci ildə Riçmond
Hill şəhərində Toronto Universitetinin Devid Danlep Rəsədxanası,
1949-cu ildə isə Aerokosmik Tədqiqatlar İnstitutu tikilir.
1964-cü ildə universitetin Skarboro, 1967-ci ildə isə Mississauqa kampusları
yaradılır. 1959-cu ildə
Toronto Universitetinin nəzdində yaradılan York Universiteti altı
il sonra müstəqillik əldə edir.
1980-ci ildən
başlayaraq Toronto Universiteti dövlət tərəfindən
maliyyələşdirməni azaldır və yardımlar
hesabına vəsait toplamağa daha çox diqqət yetirir. 80-ci illərdə
təhsil müəssisəsi 1 milyard Kanada dollarından
çox maliyyə yardımı alır.
2001-ci ildə
universitetdə "Citizen Lab" adlı laboratoriya
yaradılır. Bu laboratoriya İnternet senzurasına
qarşı mübarizə aparır.
Büdcə və təhsil haqqı
2009-cu ildə Toronto
Universitetinin illik gəliri 1 milyard 899,5
milyon Kanada dollarına bərabər olub. Bu məbləğin
146,7 milyon dolları investisiya gəlirləri, 82,1 milyon
dolları yardımlar, 247,2 milyon dolları müxtəlif xidmətlər,
434,5 milyon dolları müqavilələr, 636,4 milyon dolları
təhsil haqqı, 646 milyon dolları isə dövlət
qrantları hesabına əldə edilib.
Ötən il universitetin xərcləri
2 milyard 68,7 milyon Kanada dolları təşkil
edib. Həmin vəsaitin 82,5 milyon dolları təmir və
texniki işlərə, 144,6 milyon dolları müxtəlif təqaüdlərə,
195,8 milyon dolları yeni avadanlıqlara, 218,3 milyon
dolları əməkhaqları
və dərsliklərə, qalanları isə digər xidmətlərə
sərf olunub.
2009-2010-cu tədris ilində
bakalavr pilləsində təhsil alan tələbələrin
birillik təhsil haqqı onların seçdiyi ixtisas və
proqramdan asılı olaraq 4000-34000 Kanada dolları arasında
dəyişib. Əksər fakültələrin
qiyməti 7880 Kanada dolları təşkil edib. Bu tədris ilində magistr və doktorantların təhsil
haqqı bir çox proqramlar üzrə 6366 Kanada dolları dəyərində
olub. Lakin burada da qiymətlər proqram
(stomatologiya-32760 Kanada dolları, maliyyə riyaziyyatı-37000
Kanada dolları, menecment-85000 Kanada dolları) çərçivəsində
fərqlənir.
Əcnəbi tələbələrin
təhsil haqqı tədris proqramından asılı olaraq
11160-40000 dollar arasında dəyişir.
Toronto
Universiteti tələbələrə edilən maliyyə
yardımı və təqaüdlərə görə
Şimali Amerikada əsas yerlərdən birini tutur. Universitetdə
əlaçı, xüsusi istedada malik tələbələrə
verilən təqaüdün məbləği orta hesabla 5035
dollar təşkil edir. Maliyyə durumu
çətin olan tələbələrə əlavə
400-1000 dollar dəyərində qrant verilir. Təqaüd almaq istəyən tələbə
bununla bağlı universitetə yazılı müraciət
etməlidir.
Toronto
Universitetinin hər üç kampusunda bir neçə
yataqxana mövcuddur. Bu yataqxanalardan ən məşhurları İnnis,
Çestnut, Ali, Loretto, Yeni, Uilson, Triniti, Sant-Hilda, Uitni,
Morrison, qızlar üçün Ennsli, doktorantlar
üçün Messi və digərləridir. Yataqxanalarda məskunlaşmaq
istəyən tələbələr ərizə ilə ali təhsil müəssisəsinə müraciət
etməlidirlər. Tələbələrə
binalarda hər bir şəraitlə təmin edilmiş otaq və
mənzillər (1, 2 və daha çox otaqlı), xüsusi evlər
təklif olunur. Yataqxanalarda 8 ay (1 tədris ili) qalmaq otaqlardakı şəraitdən
asılı olaraq tələbələrə 7920-13474 Kanada
dollarına başa gəlir. Evlərin aylıq
qiyməti isə onların şəraitindən və yerləşdiyi
ərazidən asılı olaraq 610-1000 dollardır.
Universitet bu gün
Toronto
Universitetinin yerləşdiyi
Toronto Universiteti üç
kampusdan ibarətdir: Müqəddəs Georq (163 akr), Mississauqa
(224 akr), Skarboro (300 akr). Müqəddəs Georq
kampusu
Mississauqa
kampusu
Skarboro kampusu
Universitetdə 1000-ə yaxın tələbə
təşkilatı, klubları və s. fəaliyyət
göstərir. Burada tələbələrdən ibarət
universitet teatrı, musiqi ansamblı, caz orkestri, xor kapellası,
ümumilikdə "Varsity Blues" adlanan 44 idman
komandası, həftədə
iki dəfə dərc olunan "Varsity" tələbə qəzeti,
"Hart House Review" ədəbi jurnalı, CIUT FM
radiostansiyası mövcuddur. Hər kollecin, məktəb və
fakültənin ayrıca olaraq qəzet, jurnal və digər nəşrləri
var.
Təsis kollecləri -
İnnis, Yeni, Universitet, Vudvort;
ilahiyyat kollecləri - Noks, Recis, Vikliff; federativ (birləşdirilmiş)
kolleclər - Müqəddəs
Mixail, Universitet, Triniti Universitet, Müqəddəs Hilda,
Viktoriya Universitet, Emannuil; diplomlu mütəxəssis (ali)
kolleci - Messi.
Bu ali təhsil müəssisəsində
mövcud olan fakültə və məktəblərdən Tətbiqi
elmlər və mühəndislik, Elmlər və incəsənət,
Musiqi, Memarlıq, Landşaft və dizayn, Meşə təsərrüfatı,
Tibb, Stomatologiya, Tibb bacısı, Əczaçılıq,
Fiziki tərbiyə və sağlamlıq, Səhiyyə,
İnformatika, Hüquq, Pedaqogika, Dövlət idarəçiliyi,
Menecment, Sosial fəaliyyət, İlahiyyat və digərlərini
qeyd etmək olar.
Universitetdə tələbələrə
800-dən çox incəsənət, biznes və digər
proqramlar, dünyanın 40 ölkəsində 130 mübadilə
proqramı, 16 ölkədə yay proqramları təklif
edilir.
Toronto
Universitetinin İncəsənət Mərkəzi 4 əsas
kolleksiyadan ibarətdir. Malkove kolleksiyasında xristianlıqdan əvvəlki
və Bizans dövrünə aid heykəltəraşlıq
nümunələri, tunc, mebel, ikona və ədəbi əsərlər,
yunan-Roma dövrünə aid şüşə əşyalar
və daş relyeflər, rəssam Böyük Lukas
Kranaxın 1538-ci ilə aid olan "Adəm və Həvva"
adlı sənət əsəri saxlanılır.
Toronto
Universitetinin kansleri Devid Piterson, prezidenti isə professor Devid
Neylordur. Universitetin akademik, inzibati və tələbə məsələləri
ilə 1971-ci ildə yaradılmış İdarəçilər
Şurası məşğul olur. Hazırda
Toronto Universitetində 3080 nəfər işçi
çalışır. Onların 98,6%-i
doktorluq dərəcəsi almış müəllimlərdir.
Ali məktəbin alimlərinin əksəriyyəti
Amerika İncəsənət və Elmlər
Akademiyasının üzvləri, Amerika Elminin
İnkişafı Assosiasiyasının təqaüdçüləridirlər.
Universitetin məzunlarından və tədqiqatçılarından
9 nəfəri Nobel mükafatına layiq görülüb.
Toronto
Universitetində 70000 mindən çox tələbə təhsil
alır. Onların 50336 nəfərini bakalavr,
qalanlarını isə magistr və doktorantlar təşkil
edir. Burada Kanadanın 10 bölgəsindən,
ABŞ-ın 48 ştatından və dünyanın 160 ölkəsindən
olan tələbələr oxuyur. Universitetin
məzunlarının sayı 450000 nəfərə
yaxındır.
Toronto
Universitetindən aldığımız məlumata görə,
hazırda bu təhsil müəssisəsində 17 azərbaycanlı
tələbə təhsil alır. "2007-2015-ci illərdə Azərbaycan
gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili
üzrə Dövlət Proqramı" çərçivəsində
bu il Toronto Universitetinin bakalavr pilləsində Toğrul
Elkömək oğlu İbrahimli iqtisadiyyat və genetika, Mətin
Mahir oğlu Hüseynli kimya mühəndisliyi, Əli Tahir
oğlu Hüseynov kommersiya, Əhəd İlhami oğlu
Süleymanlı kompüter elmləri sahələri üzrə
təhsil alırlar. Tural Paşa oğlu Qəlbinur
isə oftalmologiya sahəsi üzrə doktorantdır.
Toronto
Universiteti dünya elminə böyük töhfələr
verib. Burada ilk elektron kardiostimulyator, süni qırtlaq,
kimya lazeri hazırlanıb, mədəaltı vəzinin
transplantasiyası əməliyyatı, bir çox xəstəliklərin
müalicəsi həyata keçirilib. Universitetdən 2
km. aralıda yerləşən Toronto şəhərinin
Diskoveri rayonunda 5000 aparıcı tədqiqatçı hər
il 1 milyard dollar dəyərində tibbi tədqiqatlar
aparır. 1921-ci
ildə burada tibb tarixində önəmli hadisələrdən
olan insulin kəşf edilib. 1963-cü ildə
beyin sümüyünün köçürülməsi əməliyyatının
əsasını qoyan gövdə hüceyrələri
aşkarlanıb. 1972-ci ildə "Cyqnus
X-1" tədqiqatları nəticəsində atmosferdə
qara dəliklərin olması sübuta yetirilib. Universitetin astronomları Uran planetinin peykləri olan
Kaliban və Sikoraksanı, Andromeda I, II, III
qalaktikalarını aşkar ediblər. Universitet
UTEC adlanan dünyada ilk operativ kompüterlərdən birini
hazırlayıb, UNIVAC I-dən (ABŞ-da yaradılan ilk
kommersiya kompüteri) sonra dünyada ikinci kommersiya kompüteri
yaradıb. Toronto Universiteti bu gün də
tədqiqatlarını sürətlə inkişaf etdirir və
gələcəyin lider elmi-tədqiqat mərkəzi olmaq niyyətindədir.
Vaira Vike- Freiberqa Latviyanın
6-cı prezidenti
Nur Həsənəli
Stefen Harper Kanadanın 22-ci Baş naziri
Pol Martin Kanadanın 21-ci Baş naziri
Lester Pirson Kanadanın 14-cü Baş
naziri
Uilliyam Makkenzi Kinq Kanadanın 10-cu Baş naziri
Artur Meighen Kanadanın 9-cu Baş naziri
Frederik Bentinq tibb və fiziologiya üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Con Ceyms Maklod tibb və fiziologiya üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Oliver Smithis tibb və fiziologiya üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Lester Pirson sülh üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Jeyms Orbinski sülh üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Artur Leonard Skavlov fizika üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Bertram Brukhaus fizika üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Con Çarlz Polani kimya üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Volter Kohn kimya üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Hazırladı: Lamiyə ƏLİYEVA
Azərbaycan müəllimi.-2010.- 19 mart.-S.16-17.