Uşaqlarda təbiətə məhəbbət aşılanması

"Təhsil haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda ümumi təhsilin qarşısında duran vəzifələr belə ümumiləşdirilib: təhsilalanlara elmlərin ümumi əsasları öyrədilməli, zəruri bilik, bacarıq və vərdişlər aşılanmalı, onlar həyata və əmək fəaliyyətinə hazırlanmalıdırlar. Təhsilalanlarda sağlam həyat tərzinə və sivil dəyərlərə əsaslanan vətəndaş təfəkkürü formalaşdırılmalı, milli və mənəvi dəyərlərə hörmət hissi aşılanmalıdır.

Bu vəzifələrin reallaşdırılmasına ibtidai təhsil dövründə başlanılır. İbtidai təhsilin səmərəliliyi bütövlükdə orta təhsilin uğurları üçün başlıca şərtdir. Müasir dövrümüz texnika, sivilizasiya dövrüdür. Bu dövrdə yüksək elmi səviyyə, dərin bilik tələb olunur. Elm və bilik isə yalnız oxumaq və öyrənməklə əldə edilir.

Ümumtəhsil məktəblərində fənn kurikulumlarının tətbiqinə başlanılması mövcud "yaddaş məktəbi"ndən "düşüncə məktəbi"nə keçməyə əsaslanır. Milli kurikulumda istifadə olunan bütün üsullar şagirdlərin geniş dünyagörüşə, yüksək intellekt səviyyəsinə, nitq mədəniyyətinə və texnoloji bacarıqlara malik olması, onların şəxsiyyət kimi yetişdirilməsi məqsədinə xidmət edir. Bu sahədə görülən işlərin daha da uğurlu olması üçün biz müəllimlər daim öz peşəkarlığımızı artırmalıyıq.

Bir sinif müəllimi kimi, hər mövzunun tədrisinə ciddi hazırlaşır, əyanilikdən istifadəyə xüsusi əhəmiyyət verir, hər bir dərsin tərbiyəedicilik funksiyasının reallaşdırılmasına diqqət yetirirəm.

Təbiət xalqın əbədi və əsas sərvətidir. Bu xəzinəni sevmək, qorumaq, yaşatmaq hamının vətəndaşlıq borcudur. Ekoloji mühitin qorunmasının böyük əhəmiyyətini nəzərə alaraq, ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyev 2010-cu ili ölkəmizdə "Ekologiya ili" elan etmişdir. Şagirdlərin ekoloji tərbiyəsi üçün təlimi imkanlardan istifadə etməyə çalışıram.

III sinifdə "Həyat bilgisi" fənnindən "Canlılar" mövzusunun tədrisi zamanı məktəblilərdə canlılara, bitki və heyvanat aləminə maraq və məhəbbət aşılamaq üçün əlverişli imkan var.

Mövzunun tədrisi ilə bağlı üzərində balalı at, vedrəyə su yığan oğlan, dibçək, kenquru, tarla, övladını çiyninə almış ata və onun xanımı və s. şəkillər olan vatman kağızı; işçi vərəqləri; canlı aləmi əks etdirən kartoçkalar hazırlayıram.

10 dəqiqəlik motivasiya zamanı canlıların inkişafı prosesini əks etdirən şəkil nümayiş etdirilir. Sonra sinif qarşısında problem qoyulur:

- Şəkildə nə görürsünüz?

- Burada hansı proses əks olunub?

- Bunu bir sözlə necə ifadə etmək olar?

Şagirdlər sualları cavablandırırlar.

Təbii ki, cavablar müxtəlif olur. Mən cavab və fərziyyələri lazımi istiqamətə yönəldirəm.

İş qruplarda davam etdirilir. Hər qrupa ayrı-ayrı tapşırıqlar verilir. İşi başa çatdırdıqdan sonra şagirdlər nəticələri təqdim edirlər.

Kiçik qruplarda 15 dəqiqəlik tədqiqatın aparılması mərhələsində şagirdlər işçi vərəqləri üzərində çalışırlar.

Aparılmış tədqiqat işlərinin nəticələri təqdim olunduqdan sonra hər qrup qiymətləndirilir. Nəticələrin çıxarılması mərhələsində məktəblilər aşağıdakı sualları cavablandırmağa çalışırlar:

- Canlılar kimə və nəyə deyilir?

- Canlıların hansı ümumi xüsusiyyətləri var?

- İnsanın başqa canlılardan fərqi nədir?

- Bəs bitkilərin heyvanlardan?

- Bitkilər aləminin təbiətdə rolu nədən ibarətdir?

- Canlı və cansız təbiətin nə cür əlaqələri var?

Şagirdlər onlara verilmiş sxemdə heyvanların insanlara faydası və zərəri haqqında qazandıqları bilik əsasında fikirlərini yazırlar.

Məktəblilərin mövzu ilə bağlı bilik və bacarıqlarını aşkara çıxarmaq baxımından belə bir sxem tərtib edib sinfə paylayıram.

Aşağıdakı adlardan heyvan, quş, balıq və həşərat adlarını seçib cədvəl üzrə yazın:

Qızıl balıq, parabüzən, bülbül, tülkü, şanapipik, çaqqal, canavar, ağcaqanad, ayı, qartal, xəşəm, arı, pələng, tarakan, leylək, forel, ceyran, kəpənək, fil, maral, torağay, göyərçin.

Şagirdlər cədvəli doldururlar.

Mövzu ilə bağlı şagirdlərə belə suallarla da müraciət edirəm: Canlılar cansızlardan necə istifadə edirlər? Bitkilər olmasaydı, nə baş verərdi?

Cavablar dinlənilib ümumiləşdirilir.

Proqram materialının tədrisi ərəfəsində və ya həmin gün şagirdlərə telekanallarda göstərilən təbiət mövzulu verilişlərə baxmağı tövsiyə edirəm. Onlar bu verilişlərdən nəyi isə öyrənir, bildikləri ilə əlaqələndirir, sinifdə fikir mübadiləsi aparırlar.

Təcrübə təsdiq edir ki, mövzuların əyani vəsaitlərdən istifadə etməklə, interaktiv metodla, inteqrasiyaya əsaslanmaqla tədrisi səmərəli nəticə verir.

Taliə NƏBİYEVA

Azərbaycan müəllimi.- 2010.- 1 oktyabr.- S.7.