Ətraf mühitə qayğı
hər bir məktəblinin vəzifəsidir
Azərbaycan Gənclər
İttifaqı yeni tədris ili üçün
müsabiqə elan etdi
Bu gün bəşəriyyəti narahat edən problemlərdən biri qlobal iqlim dəyişməsidir. Atmosferə atılan qazların artması səbəbindən
yaranan istixana effekti Yer səthinə
düşən Günəş
şüalarının miqdarını azaldır, nəticədə
Yer üzünün temperaturu artır, bu isə
böyük təbii fəlakətlərə
gətirə bilər. Alimlərin hesablamalarına görə, XX əsrdə
Yer səthinin temperaturu
0,7 dərəcə artmışdır. Bu
proses ötən əsrin son
30 ilində daha intensiv
olmuşdur.
1914-cü ildə təsis
edilmiş Norveç Təbiəti Mühafizə Cəmiyyəti
ekoloji problemlərin həlli istiqamətində geniş fəaliyyət göstərir. On ildən
artıqdır ki, cəmiyyət Enerji və Resurslardan istifadə
üzrə Məktəbli Layihəsini (SPARE - Scholl Project for
Application Recourses and Energy) həyata keçirir Layihənin məqsədi
enerjiyə qənaətin, resurslardan səmərəli istifadə
edilməsinin zəruriliyini məktəb kollektivlərinə
çatdırmaq, onları bu sahələrdə əməli
fəaliyyətə sövq etməkdir. Hazırda proqram 17
ölkədə icra olunur. Azərbaycan bu proqrama 2003-cü ildə
qoşulub, proqramı Azərbaycan
Gənclər İttifaqı (AGİ) həyata keçirir.
SPARE-nin fəaliyyəti
çoxşaxəlidir. Bunların sırasında hər tədris
ilində baş tutan "Enerji və ətraf mühit" məktəbli
müsabiqəsi önəmli yer tutur. Müsabiqə bir
neçə nominasiya üzrə keçirilir,
yarışmada həm şagirdlər, həm də müəllimlər
iştirak edirlər. Azərbaycan
məktəbləri müsabiqəyə həvəslə
qoşulurlar. 2009-2010-cu tədris
ilində keçirilən yarışmanın milli mərhələsinə
10 bölgədən 70 orta ümumtəhsil məktəbini təmsil
edən 170-dən artıq şagird və müəllim iş
təqdim etmişdir. Ən yaxşı
beş iş beynəlxalq
mərhələyə tövsiyə
edilmişdir. Bunlardan ikisi
- Qax rayonundakı Qaxbaş
kənd 2 nömrəli məktəbin şagirdi
Şəhla Əhmədovanın çəkdiyi "Gələcəyimizi
bu gün qoruyaq" rəsmi
və Bakı şəhərindəki 291 nömrəli "Araz" Ekologiya liseyinin şagirdi Ceyhun Bədirxanovun hazırladığı
"Yuxu" videoçarxı həvəsləndirici
mükafatlara layiq görülübdür.
Bu günlərdə
müsabiqə qaliblərinin mükafatlandırılması mərasimi
keçirilmişdir. Qaxbaş kənd
2 nömrəli məktəbdə təşkil olunan tədbirdə SPARE Proqramının Azərbaycan
üzrə milli əlaqələndiricisi Nailə
İsmayılova, proqramın tətbiqi layihələri üzrə
koordinatoru Mir Abas Məmmədov, Qax Rayon Təhsil Şöbəsi
Metodiki Mərkəzinin direktoru Nazim Məmmədov, məktəbin
direktoru Rasim Çələbiyev, müəllim və
şagirdlər iştirak edirdilər. Qonaqları salamlayan
Rasim Çələbiyev bildirdi ki, rəhbərlik etdiyi məktəbin
sagirdi Şəhla Əhmədovanın
uğuru rayonda böyük əks-səda doğurmuş, bütün kollektivin sevincinə səbəb
olmuşdur. O, SPARE layihəsinin rayon məktəbləri tərəfindən
rəğbətlə qarşılanması, şagird və
müəllimlərin "Enerji
və ətraf mühit" müsabiqəsində
iştirakı haqqında məlumat
verdi. Nailə İsmayılova beynəlxalq proqram barədə,
onun Azərbaycanda icrası haqqında söhbət
açdı, müsabiqənin yeni tədris ilində davam edəcəyini
söylədi. Sonra o, Şəhla
Əhmədovaya beynəlxalq müsabiqənin qalibi diplomunu və
qiymətli hədiyyə təqdim etdi. Tədbirin sonunda ətraf mühitin
qorunmasında fəal
çalışan Qaxbaş kənd 2 nömrəli məktəbin
şagird və müəllimlərinə AGİ-nin əməkdaşlıq
etdiyi "Plant for the Planet"
şəbəkəsinin məlumat vərəqələri,
üzərində "Plant for the Planet", "Trees for Climate
Justice" və "Stop
Talking. Start planting" beynəlxalq şirkətin simvolu əks olunan
köynəklər hədiyyə
edildi.
Xatırladaq ki,
oktyabrın 1-də 2010-2011-ci tədris ili üçün
"Enerji və ətraf mühit" beynəlxalq məktəbli
müsabiqəsinin milli mərhələsinə start
verilib. Ötən il olduğu kimi, bu tədris ilində
də yarışma "İqlimi qorumağa sadə energetik
layihələrdən başlayaq" devizi altinda
keçirilir. Müsabiqə
dörd nominasiya üzrə aparılacaq - üç
nominasiya şagirdlər, bir nominasiya isə müəllimlər
üçün nəzərdə tutulub. Şagirdlər məktəbdə
və ya evdə enerjiyə qənaət təcrübəsi
(nominasiya 1a) və bərpa olunan enerji mənbələrinin
praktik tətbiqi -Günəş, külək, su və ya
biokütlədən istifadə etməklə hazırlanan
model haqqında (nominasiya 1b)
işləri təqdim edə bilərlər. Məktəblilər
müsabiqədə həmçinin
nəzəri işləri - yerli şəraitdə
enerjiyə qənaət və tükənməyən enerji mənbələrindən
istifadə etməklə enerji təchizatı layihələri ilə iştirak edə bilərlər.
Hər iki nominasiyada təqdim olunan işlərin iqlim dəyişməsi
ilə əlaqəsinin, atmosferə atılan istixana
qazlarının azalmasına təsirinin qeyd edilməsi tələb
olunur. Enerjiyə qənaət, resurslardan səmərəli
istifadənin zəruriliyi barədə ictimaiyyətin məlumatlandırılmasına
aid işlərdə (nominasiya 3)
şagirdlər valideynləri, müəllimləri, elecə
də yerli ictimaiyyətin nümayəndələrinin atmosferə
atılan istixana qazlarının həcminin
azaldılmasının vacibliyinə inandırmalı və məktəbdə,
evdə, bütün ərazidə (kənd, qəsəbə,
şəhər mikrorayonu)
buna nail olmaq üçün tövsiyələr
verməlidirlər. Müsabiqəyə
təqdim olunan iş məlumat vərəqi, qəzet, plakat,
buklet, videoçarx, multimedia məhsulu, ppt təqdimatı formasında ola bilər. Müəllimlər müsabiqədə "İqlimi qorumağa sadə
energetik məsələlərdən başlayaq" dərsinin
və ya fakültativ məşğələnin
hazırlanması və keçirilməsi, iqlim dəyişmələrinə
dair didaktik materiallar təqdim etməklə iştirak edə bilərlər (nominasiya 4). Birinci
halda məktəb, ev və ya ərazidə
istixana qazlarının azaldılması, qlobal iqlim dəyişməsinin ölkə, region
üçün ehtimal olunan fəsadlarının
yumşaldılması istiqamətində fərdi səviyyədə
atıla biləcək addımlara həsr olunan dərsin və ya fakültativ məşğələnin
konspekti (bu dərsin 1-2 saatlıq fraqmenti də ola bilər) təqdim
olunur. Bərpa olunan mənbələrdən alınan enerjinin
mümkünlüyünü və
üstünlüyünü nümayiş edən, enerjinin səmərəliliyinə
və qənaətinə həsr olunan dərs - təcrübələrə
üstünlük verilir. Didaktik materiallar komplekti isə
praktik dərs - təcrübə
üçün paylama materialları və dərs-təcrübə
üçün alət-avadanlıq, ppt təqdimatları ola
bilər...
Milli müsabiqəyə
işlər elektron şəkildə
Azərbaycan və ya rus dillərində,
mətn 12
ölçülü şriftlə
yığılmış
Word sənədi kimi qəbul
edilir, şəkil və cədvəllər çap sərhədlərini
aşmamalıdır. İşin həcmi şəkillərlə birlikdə
6 səhifədən çox olmamalıdır. Sənədin
ümumi həcmi 300 Kb çox
olmamalıdır. 3-cü nominasiyada
təqdimatlar MS Power Point, sənədlər Adobe PDF formatında, hər biri 300 Kb-dən artıq
olmamalıdır. Videoçarxlar (2 dəqiqədən
çox olmamaqla) WMV, DiVX i
MPEG-1, cizgi filmləri
Macromedia Flash (SWF) formatında və kompüter oyunları o halda qəbül edilir ki, arxivdə
faylın ölçüsü 1 Mb keçməsin.
Müsabiqə işlərinin
qiymətləndirilməsi zamanı seçilmiş mövzunun aktuallığı, tətbiq
edilmiş metodikaların əsaslandırılması, real nəticənin
alınması, nəticələrin
və tövsiyələrin əsaslandırılması,
layihənin keyfiyyətli tərtibatı
nəzərə alınacaq. 3-cü nominasiyada həmçinin icranın orijinallığına və bədii tərtibata diqqət
yetiriləcək.
Qiymətləndirmə
aparılarkən yerinə yetirilən layihənin mürəkkəbliyi
və müəllifin işi yaşına görə müstəqil
icra etdiyi nəzərə alınacaq. Pedaqoji işlərin
qiymətləndirilməsi zamanı təklif olunan pedaqoji texnologiyaların
yayımlanmasına, uşaqlarda və böyüklərdə praktiki fəaliyyətə
motivasiyanın yönəldilməsinə, təqdim olunan pedaqoji işlərin uşaqlarda diskussiyalara,
yaradıcılığa, enerjiyə qənaət və ya bərpa
olunan enerji mənbələrindən istifadəyə marağın oyadılmasına diqqət
yetiriləcək.
Milli müsabiqəyə
işlər 2011-ci il yanvarın 15-dək təqdim edilməlidir.
Müsabiqə haqqında ətraflı məlumatı www.spareworld.org
və www.ayu-az.org saytlarında əldə
etmək olar.
M.MƏMMƏDOV
Azərbaycan müəllimi.- 2010.- 8 oktyabr.- S.6.