"XIX-XX əsrlərdə Bakı şəhər əhalisinin ailə və ailə məişəti"

Müdriklər gələcəyi görmək üçün tarixi bilməyi vacib sayıblar. Tarix bir təcrübə örnəyi hesab olunub. Bu mənada ulu öndər Heydər Əliyev tariximizin doğru, dürüst öyrənilməsinə, yenidən yazılıb nəşr olunmasına, gəncliyə öyrədilməsinə həmişə böyük diqqət yetirməyi alimlərimiz və müəllimlər üçün vacib vəzifə bilmişdir.

Bu istiqamətdə müstəqillik dövründə görülmüş işlər, həqiqətən, təqdirəlayiqdir. Xalqın tarixi onun etnoqrafiyası, mədəniyyəti, folkloru və yazılı ədəbiyyatı, bütövlükdə bədii mədəniyyəti ilə əriş-arğacdır.

Xalqın məişəti onun psixologiyası, dünyaduyumu, estetik baxışları, etik prinsip və tələblərini özündə əks etdirir. Bu təbii-həyati məlumatlar qaynağı, əslində, xalqın mənəvi dünyasını göstərir. XXI əsrdə xalqın ötən yüzilliklərdəki etnoqrafik xüsusiyyətlərini öyrənmək həm yeni siyasi, həm də sosial-iqtisadi münasibətlər baxımından əhəmiyyətlidir. Tarix elmləri doktoru, professor Nərgiz Quliyevanın "XIX-XX əsrlərdə Bakı şəhər əhalisinin ailə və ailə məişəti" kitabı (Bakı: Elm, 2011, 240 s.) bu sahədə qələmə alınmış dəyərli əsərlərdəndir.

Azərbaycan MEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu Elmi Şurasının qərarı ilə nəşr olunmuş kitabın elmi redaktoru tarix üzrə fəlsəfə doktoru Emil Kərimov, rəyçilər tarix elmləri doktoru Fəzail Vəliyevlə tarix üzrə fəlsəfə doktoru Tahir Şahbazovdur.

Kitaba ön söz yazmış filologiya elmləri doktoru, professor İsmayıl Məmmədov ölkəmizin paytaxtı ilə bağlı qələmə alınmış əsərləri xatırlatmaqla, professor N.Quliyevanın monoqrafiyasını Bakının etnoqrafiyası barədə dəyərli araşdırma kimi qiymətləndirmiş, kitabda Bakı əhalisinin XIX-XX əsrlərdəki ailə məişətinin yeni baxımdan öyrənildiyini vurğulamışdır.

Etnoqrafiya elmimizi yeni məlumatlarla zənginləşdirən sanballı monoqrafiyada Bakı qədim şəhər kimi tarixi mənbələrə əsasən təsvir və təqdim olunur. Müəllif tarixi qaynaqlar əsasında şəhərin adının etimologiyasını açıqlayır, Bakının tarixi-coğrafi məkanı ilə bağlı fikirləri bir müstəvidə ümumiləşdirməyə çalışır. Sonrakı səhifələrdə yenə də mənbələrə istinad edən professor N.M.Quliyeva Bakı əhalisinin say artımı faktlarını şəhərin neft sənaye rayonlarının ərazisinin genişləndirilməsi ilə izah edir. Geniş tarixi dövrlərə nəzər salan müəllif tarixi tikililər, qədim binalar barədə zəngin informasiyalarla əhalinin məişət dünyasına işıq salır.

Kitabın sonrakı bölmələrində Bakı xörəkləri, bunların hazırlanması məsələlərindən bəhs olunur. Toy mərasimi ilə bağlı özəl tərəflərin şərhi, dünyasını dəyişmiş insanın xatirəsinə ehtiram məsələlərinin təsviri zəngin faktlar əsasında qələmə alınmışdır.

Bakı ta qədimdən öz təsərrüfat həyatı ilə buraya gələnlərin diqqətini cəlb etmişdir. Türk səyyahı Evliya Çələbinin fikirlərini sitat gətirən N.Quliyeva Bakının ev təsərrüfatı ilə bağlı oxuculara geniş məlumat çatdırmağa nail olub. Bu baxımdan, şəhərin mənəvi həyatı ilə bağlı səhifələr də maraqla oxunur.

Kitabın sonunda tədqiqat zamanı faktları söyləyənlərin ad-soyadları, istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı verilib. Monoqrafiyanın nəşri özlüyündə çox faydalıdır. Üstün cəhəti budur ki, əsərin həm ingilis, həm də rus dilinə tərcümə olunmuş variantları da nəşr olunub. Həmçinin kitabın son səhifələrində çoxlu sayda ağ-qara və rəngli fotoşəkillər əksini tapıb. Bunlar oxucuların Bakı əhalisinin məişət tərzi barədə təsəvvürlərini əyaniləşdirən materiallar kimi təqdirəlayiqdir.

Ön sözdə də qeyd edildiyi kimi, "milli elmimizi çağdaş azərbaycançılıq mövqeyindən təqdim edən sanballı monoqrafiya" tarix müəllimləri, bakalavr və magistrantlar üçün dəyərli ədəbiyyat sayıla bilər.

Ş.MƏMMƏDOV

Azərbaycan müəllimi.- 2011.- 29 iyul.- S.7.