Təhsil Nazirliyinin kollegiya
iclasında
Ali təhsildə yeni maliyyələşmə
mexanizminin tətbiqi ilə bağlı mövcud vəziyyət
müzakirə olunub
Xəbər
verdiyimiz kimi, martın 10-da Təhsil Nazirliyində növbəti
kollegiya iclası keçirilib. "Ali təhsildə yeni
maliyyələşmə mexanizminin tətbiqi ilə
bağlı mövcud vəziyyət, ilkin nəticələr
və təkliflər" mövzusunda məsələnin
müzakirə olunduğu iclasda Azərbaycan
Respublikasının maliyyə naziri Samir Şərifov, Nazirlər
Kabinetindən, digər dövlət qurumlarından nümayəndələr,
Təhsil Nazirliyinin şöbə müdirləri, ali məktəblərin
rektorları iştirak edirdilər.
İclası
təhsil naziri, kollegiyanın sədri Misir Mərdanov
açaraq müvafiq dövlət qurumlarından dəvət
olunmuş qonaqları və ali məktəb rektorlarını
salamlayıb, aktual və vacib bir məsələnin müzakirəsinə
yığışdıqlarını bildirdi.
Sonra
təhsil naziri "Ali təhsildə yeni maliyyələşmə
mexanizminin tətbiqi ilə bağlı mövcud vəziyyət,
ilkin nəticələr və təkliflər"
mövzusunda məruzə-təqdimatla çıxış
etdi.
Təhsil
naziri iclas iştirakçılarının diqqətini
öncə ali təhsildə yeni maliyyələşmə
mexanizminin tətbiqi ilə əlaqədar
görülmüş işlərə cəlb edərək
bildirdi ki, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin "Ali təhsil
müəssisələrində yeni maliyyələşmə
mexanizminin tətbiq edilməsi barədə" 10 fevral 2010-cu
il tarixli Fərmanına əsasən 2010-2011-ci tədris ilindən
ölkəmizin ali təhsil müəssisələrində
dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına maliyyələşdirmənin
dövlət sifarişi əsasında adambaşına maliyyələşmə
prinsipi əsasında həyata keçirilməsinə
başlanılmışdır.
Ali təhsildə
yeni maliyyələşmə mexanizminin tətbiqi ilə əlaqədar
Təhsil, Maliyyə, İqtisadi İnkişaf nazirliklərinin
müvafiq əməkdaşları ilə birlikdə
müzakirələr aparılmış, normativ sənədlər
hazırlanmışdır. Nazirlər Kabinetinin "Ali təhsil
müəssisələrində yeni maliyyələşmə
mexanizminin tətbiq edilməsi haqqında" 25 iyun 2010-cu il
tarixli 120 nömrəli qərarı qəbul olunmuş,
ayrı-ayrı ixtisaslar üzrə dövlət sifarişi ilə
ali təhsil müəssisələrinin bakalavriat və
magistratura səviyyələrində hər bir təhsilalana
düşən təhsil xərclərinin miqdarı müəyyənləşdirilmiş,
habelə dövlət sifarişi ilə ali təhsil müəssisələrinin
bakalavriat və magistratura səviyyələrində kadr
hazırlığının maliyyələşdirilməsi
qaydaları təsdiq edilmişdir.
Təhsil
naziri xatırlatdı ki, 2010-2011-ci tədris ilindən
başlayaraq dövlət və özəl ali təhsil müəssisələrində
dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına maliyyələşdirmə
dövlət sifarişi əsasında həyata keçirilir.
Ölkədəki 51 ali təhsil müəssisəsindən
35-i dövlət sifarişinin yerinə yetirilməsində
iştirak etmişdir ki, onlardan da 27-si dövlət, 8-i isə
özəl ali təhsil müəssisəsidir. 2-si dövlət,
7-si xüsusi təyinatlı, 7-si də özəl olmaqla 16
ali məktəb dövlət sifarişinin yerinə yetirilməsində
iştirak etməmişdir.
Sonra
nazir bəzi statistik rəqəmləri
diqqətə çatdıraraq qeyd etdi ki, ali təhsilin
bakalavriat səviyyəsində dövlət sifarişi üzrə
təsdiq edilmiş qəbul planı 10529 nəfər
olduğu halda dövlət sifarişi üzrə müvafiq
ixtisaslara faktiki qəbul 9788 nəfər təşkil etmiş, nəticədə dövlət
sifarişi 741 nəfər kəsirlə yerinə
yetirilmişdir. Hazırda ali məktəblərə qəbul
olunan 27612 tələbədən 9788 nəfəri (35,4%)
dövlət sifarişi ilə, 17824 nəfəri (64,6%) ödənişli
əsaslarla təhsil alır.
Magistratura
səviyyəsində dövlət sifarişi üzrə təsdiq
edilmiş qəbul planı 2070 nəfər olduğu halda
faktik qəbul 1125 nəfər təşkil etmiş, nəticədə
dövlət sifarişi 945 nəfər kəsirlə yerinə
yetirilmişdir.
Məsələnin
daim gündəmdə saxlandığını vurğulayan
nazir 2010-cu il oktyabrın 22-də təhsil, maliyyə, iqtisadi
inkişaf nazirlərinin, TQDK sədrinin, Nazirlər Kabinetinin
şöbə müdirinin və ali məktəb
rektorlarının iştirakı ilə kollegiya
iclasının, dekabrın 3-də isə Maliyyə Nazirliyinin
məsul əməkdaşlarının iştirakı ilə
ali məktəblərin baş mühasiblərinin
seminar-müşavirəsinin keçirildiyini bildirdi. Qeyd etdi
ki, dövlət sifarişinin yerinə yetirilməsində
iştirak edən ali məktəblərlə Təhsil
Nazirliyi, həmçinin ali məktəblərlə tələbələr
arasında müvafiq müqavilələr
bağlanmışdır.
2010-cu
ildə dövlət sifarişi üzrə kadr
hazırlığının dövlət büdcəsinin vəsaiti
hesabına maliyyələşdirilməsi məqsədi ilə
Maliyyə Nazirliyi tərəfindən Təhsil Nazirliyinə 6
milyon 81 min 933 manat məbləğində vəsait
ayrılmış, həmin vəsait təsdiq edilmiş
bölgüyə uyğun olaraq 33 ali məktəbin
hesabına köçürülmüşdür.
2010-2011-ci
tədris ilində dövlət sifarişi üzrə ali təhsil
müəssisələrinin I kurs bakalavriat və magistratura səviyyələrinə
qəbul olmuş tələbələrin təhsili ilə
bağlı xərclərin maliyyələşdirilməsi
üçün 2011-ci ilin sonunadək tələb olunan 18
milyon 245 min 800 manat vəsaitin ali məktəblər üzrə
bölgüsü Maliyyə Nazirliyi tərəfindən təsdiq
olunmuş və icra üçün Təhsil Nazirliyinə
göndərilmişdir.
2011-ci
ilin I yarımili üçün ayrılmış və
ümumi məbləği 9 milyon 122 min 900 manat olan vəsait də
33 ali məktəbin hesabına
köçürülmüş, Maliyyə, İqtisadi
İnkişaf, Təhsil nazirliklərinin, Tələbə Qəbulu
üzrə Dövlət Komissiyasının məsul əməkdaşları
və digər aidiyyəti şəxslər daxil olmaqla 13 nəfərdən
ibarət işçi qrupu yaradılmışdır.
Sonra
təhsil naziri kollegiya iclasının
iştirakçılarını əldə olunan ilkin nəticələrlə
tanış edərək bildirdi ki, yeni maliyyə mexanizminin tətbiqi
nəticəsində mülkiyyət formasından və
tabeçiliyindən asılı olmayaraq bütün ali məktəblərin
dövlət sifarişi üzrə kadr
hazırlığında iştirakı üçün bərabər
imkanlar yaradılmış, abituriyentlərin, həmçinin
dövlət sifarişi üzrə qəbul olmuş tələbələrin
seçim imkanları artırılmışdır. Nazirin
sözlərinə görə, ən mühüm nəticələrdən
biri dövlət sifarişi üzrə kadr
hazırlığının yerinə yetirilməsi
üçün ali məktəblərə vəsaitin
ayrı-ayrı xərc maddələri ilə deyil, bir xərc
maddəsi ilə ayrılmasıdır ki, bu da vəsaitlərin
xərclənməsində ali məktəblərin səlahiyyətlərini
artırmışdır.
Nazir
eyni zamanda qeyd etdi ki, dövlət ali məktəblərinə
əvvəlki illərdə dövlət hesabına qəbul
olmuş və II, III, IV kurslarda bakalavriat və magistratura səviyyələrində
təhsil alan tələbələrin xərclərinin ödənilməsi
məqsədi ilə 2011-ci il üçün nəzərdə
tutulan vəsait 4 xərc maddəsi üzrə ("Ştatda
olan işçilərin əməkhaqqı", "Dövlət
Sosial Müdafiə Fonduna ayırmalar", "Sair xərclər"
və "Bank xərcləri")
proqnozlaşdırılmışdır.
Təhsil
naziri dövlət sifarişi üzrə kadr
hazırlığının yerinə yetirilməsi
üçün 2010-cu ilin sentyabr-dekabr ayları üzrə
dövlət ali təhsil müəssisələrinə
ayrılmış vəsaitin Maliyyə Nazirliyinin müvafiq əmrinə
əsasən ilin sonunda dövlət büdcəsinə silinməyib
növbəti ilə keçirilməsini də ən
mühüm nəticələrdən biri kimi dəyərləndirdi.
Bildirdi ki, 2010-2011-ci tədris ilində dövlət ali məktəblərinə
ödənişli əsaslarla qəbul olan və təhsil
haqlarından azad olunan məcburi köçkün tələbələrin
təhsil haqlarının dövlət büdcəsinin vəsaiti
hesabına ödənilməsi ilə bağlı təklifə
Maliyyə Nazirliyi müsbət yanaşmış və bu məqsədlə
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı və
Nazirlər Kabinetinin qərar layihələri
hazırlanmışdır.
Nazir
Təhsil Nazirliyinin tabeliyində olan ali məktəblərə
2010-2011-ci tədris ilində qəbul olmuş və ödənişdən
azad olacaq məcburi köçkün tələbələrin
sayı və təhsil haqları barədə məlumatı əks
etdirən cədvəli iclas iştirakçılarına təqdim
etdi və oradakı ayrı-ayrı rəqəmlər üzərində
dayandı.
İclas
iştirakçılarının diqqətini bir sıra digər
nəticələrə də yönəldən təhsil
naziri daha sonra dövlət sifarişi üzrə kadr
hazırlığının yerinə yetirilməsində
iştirak etmiş ali məktəblərin 2011-ci ilə
proqnozlaşdırılan xərclərinin xərc istiqamətləri
üzrə bölgüsü barədə məlumat verdi və
həmin xərclərin ali məktəblər üzrə
bölgüsünü əks etdirən cədvəlləri
nümayiş etdirdi.
Nazir
məruzə-təqdimatında habelə dövlət
sifarişi üzrə kadr hazırlığının yerinə
yetirilməsində iştirak etmiş ali məktəblərin
2011-ci ilə proqnozlaşdırılan xərclərinin xərc
istiqamətləri üzrə bölgüsü barədə
məlumat verdi. Cədvəllərin təhlili əsasında
nazir xərclərin xərc maddələri üzrə
bölgüsünün bəzi məqamlarına diqqəti
çəkdi, maliyyə müstəqilliyi verilən
universitetlərdən başqa, yerdə qalanlara cari və əsaslı
təmir, inventar və avadanlıqların alınması,
ezamiyyə xərcləri üzrə vəsaitin
ayrılmamasını, büdcədənkənar gəlirlər
hesabına nəzərdə tutulan xərclərdə əməkhaqlarına
ayırmaların çoxluq təşkil etdiyini və
ayrı-ayrı universitetlərdə bir-birindən xeyli fərqləndiyini
qeyd etdi, bu məsələlərə gələcəkdə
diqqət yetirilməsinin zəruriliyini vurğuladı.
Kollegiya
iclasında yeni maliyyələşmə mexanizminin tətbiqi
ilə bağlı bəzi məsələlər dövlət
ali təhsil müəssisələri rəhbərlərinin nəzərinə
çatdırıldı. Qeyd olundu ki, əvvəlki qaydada
dövlət büdcəsindən bakalavriat səviyyəsində
II kurslar üçün ayrılan vəsaitlərin həcminə
yalnız əməkhaqlarının, təqaüd məbləğlərinin,
kommunal xidmət haqlarının və s. bu kimi digər xərclərin
artımı ilə bağlı yenidən baxıla bilər. Digər
hallarda il ərzində bu vəsaitlərin həcminin
artırılması mümkün olmayacaqdır. Bu səbəbdən
ali məktəblər tərəfindən mövcud
resursların daha rasional istifadəsi ilə bağlı təxirəsalınmaz
tədbirlər görülməlidir. Diqqətə
çatdırıldı ki, bu kimi tədbirlərə paralel
və lüzumsuz kafedraların, fakültələrin
bağlanması, artıq ştatların ixtisar olunması, əlavə
xərclərə yol verilməməsi, kommunal xərclərə
qənaət edilməsi və s. aiddir.
Təhsil
naziri onu da vurğuladı ki, 2010-cu ilin yekunlarının ilkin
təhlili dövlət sifarişi üzrə kadr
hazırlığının yerinə yetirilməsi ilə
bağlı ayrılmış vəsaitin bir sıra dövlət
ali təhsil müəssisələri tərəfindən
işçilərin əməkhaqqı, müavinət, tələbələrə
verilən təqaüdlər və kommunal xidmət
haqlarının dəyəri üzrə ödənişlər
kimi, ilk növbədə, müdafiə olunmuş xərclərə
deyil, digər istiqamətlərə (ezamiyyə, cari və əsaslı
təmir xərclərinə, inventar və avadanlıqların
alınmasına) istifadə olunduğunu göstərmişdir.
Buna görə də nazir cari ildən başlayaraq ali təhsil
müəssisələrinə bu məqsədlə ayrılan
büdcə vəsaitinin, həmçinin büdcədənkənar
gəlirlərin, ilk növbədə, müdafiə olunan xərclərə
və prioritet istiqamətlərə yönəldilməsini zəruri
saydı.
Təhsil
nazirinin məruzə-təqdimatında bir sıra təkliflər
səsləndirildi. Qeyd olundu ki, dövlət sifarişi
üzrə kadr hazırlığının yerinə yetirilməsi
məqsədi ilə ayrılmış vəsait əksər
ali məktəblərdə yalnız əməkhaqqı və
təqaüd xərclərinin ödənilməsinə kifayət
edir, müvafiq maddi-texniki bazanın yaradılması və
saxlanılmasına şərait yaratmır. Digər tərəfdən,
ötən il dövlət sifarişi üzrə bir təhsilalana
düşən xərclərin miqdarı təsdiq olunduqdan
sonra tələbələrin və doktorantların təqaüdləri,
eyni zamanda su və kanalizasiya xidmətləri ilə
bağlı kommunal xərclərin dəyəri
artmışdır. Bunları nəzərə alaraq dövlət
sifarişi üzrə hər bir təhsilalana düşən
xərclərin miqdarına yenidən baxılması və bu
məbləğin artırılması təklif olundu. Eyni
zamanda, bir sıra oxşar və eynitipli ixtisaslar üzrə təsdiq
olunmuş bir təhsilalana düşən təhsil xərclərinin
miqdarı arasında kəskin fərqlər mövcud
olduğundan, bir təhsilalana düşən xərclərin
miqdarı müəyyənləşdirilərkən bəzi
ixtisasların spesifikası nəzərə
alınmadığından oxşar və eynitipli ixtisaslar
üzrə bir təhsil alana düşən təhsil xərclərinin
miqdarına yenidən baxılaraq
uyğunlaşdırılması təklif edildi. Bildirildi ki,
dövlət sifarişi üzrə bir təhsilalana
düşən təhsil xərclərinin miqdarı
vaxtaşırı indeksasiya olunmalı, dövlət əhəmiyyətli
ixtisaslara dövlət sifarişçisi ilə qəbulla
bağlı müsabiqə ballarının müəyyənləşdirilməsinə
fərdi yanaşılmalıdır.
İrəli
sürülən təkliflər sırasında tələbə
statusu qazanmış şəxslərə güzəştli
təhsil kreditlərinin verilməsi ilə bağlı
müvafiq qanunun qəbul edilməsinə ehtiyac olduğu, ilin
sonunda büdcədənkənar vəsaitlər üzrə gəlirlərin
dövlət büdcəsinə silinməyib növbəti ilə
keçirilməsinin vacibliyi, özəl ali məktəblərin
dövlət sifarişində iştirakının
stimullaşdırılması və s. məsələlər
də qeyd olundu.
Maliyyə
naziri Samir Şərifov kollegiya iclasında
çıxış edərək müzakirə olunan məsələnin
vacibliyini qeyd etdi, toxunulan bəzi problemlərə, irəli
sürülən təkliflərə öz münasibətini
bildirdi, bir sıra məsələlərə aydınlıq
gətirdi.
Yusif ƏLİYEV
Azərbaycan müəllimi.- 2011.-
18 mart.- S.4.