Orhus Universiteti
Yerləşir: Danimarka, Orhus şəhəri
Yaranma tarixi: 1928-ci il
Tipi: Dövlət
İşçi heyətinin ümumi sayı: 11000 nəfər
Tələbələrin ümumi sayı:
38000 nəfər
İllik gəlirləri: 5270096000
Danimarka kronu (DKK)
İllik xərcləri: 5273853000
Danimarka kronu
Rəsmi saytı: www.au.dk
Orhus Universiteti (
Böyük Britaniyanın "Times Higher
Education Supplement - QS World Universities Rankings"
jurnalının 2009-cu ildə apardığı dünya
universitetlərinin reytinqinə əsasən, Orhus Universiteti
100 ən yaxşı ali məktəb
arasında 63-cü yerdə olub. 2010-cu il
üzrə dünyanın ən nüfuzlu universitetləri
arasında Orhus Universiteti "Times Higher Education World University
Rankings"in apardığı araşdırmaya əsasən
167-ci, "QS World University Rankings"in
açıqlamasına görə isə 84-cü yerdə qərarlaşıb.
Tarixi
Orhus Universiteti 1928-ci il
sentyabrın 11-də yaradılıb. Bu zamana qədər
Danimarkada təkcə bir universitet - Kopenhagen Universiteti fəaliyyət
göstərirdi. Ölkənin ikinci ən
böyük şəhəri olan Orhusda universitet
yaradılmasına ehtiyac duyulurdu. Bu zaman
Orhus şəhərinin bələdiyyəsi yeni universitetin
yaradılması üçün 33 min kron vəsait
ayırır. 1928-ci ildən Orhus şəhərindəki
Texniki Kollecin sinif otaqlarını icarəyə götürən
Orhus Universitetinin Humanitar elmlər fakültəsi fəaliyyətə
başlayır. Fakültənin müəllim
heyəti fəlsəfə üzrə 1 professor, Danimarka,
ingilis, alman və fransız dilləri üzrə 4 dosentdən
ibarət olur. 1933-cü ildən yeni yaradılmış
ali məktəb yerləşdiyi şəhərin
adına əsasən rəsmi olaraq Orhus Universiteti
adını daşıyır, bir il sonra isə universitetin
humanitar fakültəsi akkreditasiyadan keçir və imtahan
keçirmək hüququ qazanır. Həmin
vaxtadək tələbələr tədqiqatlarını
Kopenhagen Universitetində aparırdılar. 1933-cü ildə Orhus Universitetinin Sağlamlıq
elmləri, 1936-cı ildə İqtisadiyyat və hüquq,
1942-ci ildə İlahiyyat fakültələri
açılır. Ali məktəbin
kampusu memar Kristian Frederik Müller tərəfindən inşa
edilir və indiyədək kampusun binalarının tikintisi
"Müller arxitektorları" firması
tərəfindən həyata
keçirilir.
II Dünya
müharibəsində Danimarka almanlar tərəfindən
işğal olunduğu dövrdə gestapo Orhus Universitetinin tələbə
şəhərciyindəki iki yataqxananı öz qərargahlarına
çevirirlər. 1944-cü il
oktyabrın 31-də Danimarka müqavimət hərəkatının
tələbinə əsasən, Kral hava qüvvələri
gestaponun yerləşdiyi universitet yataqxanalarına havadan zərbələr
endirir və onları yerlə yeksan edir. Lakin təyyarələrin
biri almanlar tərəfindən topla vurulduğuna görə
universitetin əsas korpusuna da bombalar düşür. Bu hadisə zamanı əsas binada olan memar Müller
xoşbəxtlikdən sağ qalır və bir müddət
sonra onu dağıntıların altından qazıb
çıxarırlar. Deyilənə görə,
Müller özünə gələn kimi soruşur:
"Arkalar dağılmayıb ki?". Müller əsas
binanın bəzədilmiş hörgü arkalarını nəzərdə
tuturdu və bilirdi ki, arkalar dağılsa, onların yenidən
qurulması üçün vəsait toplamaq mümkün
olmayacaq. Arkalar isə heç bir zədə
almır və hazırda da mövcuddur. Bombardman
zamanı 10 fəhlə həlak olur. Danimarka
müqavimət hərəkatı hava hücumu zamanı
mülki əhali arasında tələfatın
qarşısını almaq üçün kampusun modeli
üzərində bir neçə ay gərgin məşq
aparıb. Buna səbəb Orhus
Universitetinin kampusunun iki xəstəxana ilə əhatə
olunması və sıx məskunlaşmış
rayonda yerləşməsi
olub.
II Dünya
müharibəsindən sonra Orhus Universiteti tədricən bərpa
olunmağa başlayır, yeni tədris proqramları qəbul
edilir, tələbə və müəllimlərin sayı
artır, yeni fakültələr açılır. 1948-ci ildə Danimarkada aparılan orfoqrafiya
islahatlarından sonra Orhus şəhərinin adı Å hərfi
ilə yazılsa da (Århus), universitetin adı hazırda da
köhnə variantda (iki A ilə -
2007-ci ildə universitetin Kənd təsərrüfatı
elmləri fakültəsi açılır. 1939-cu ildən fəaliyyət göstərən
Orhus Biznes Məktəbi, eləcə də Milli Ekologiya Tədqiqatları
İnstitutu (NERI) universitetə birləşdirilir.
Büdcəsi və
təhsil haqqı
2009-2010-cu tədris ilində Orhus
Universitetinin illik gəlirləri 5270096000, illik xərcləri
isə 5273853000 Danimarka kronu (DKK) təşkil edib.
Orhus Universitetinə yerli abituriyentlər
imtahansız, orta məktəbin buraxılış
imtahanlarının nəticəsini təqdim edərək qəbul
olunurlar. Universitetdə yerli və
Avropa Birliyinə daxil olan ölkələri təmsil edən
tələbələr ödənişsiz oxuyurlar. Orhus
Universitetində əcnəbi tələbələrin təhsil
haqqı İctimai, Humanitar elmlər, İlahiyyat fakültələrində,
Təhsil Məktəbində ildə 9100 avro, Biznes Məktəbində
11500 avro, Dəqiq elmlər və texnologiya, Sağlamlıq
elmləri fakültələrində ildə 15300 avro təşkil
edir. Təhsil haqqı tələbənin
fakültədə qeydiyyata düşməsindən 1 ay əvvəl
ödənilməlidir.
Dünyanın digər universitetlərində
olduğu kimi, Orhus Universiteti də tələbələrə
müxtəlif təqaüd və kreditlər təklif edir. Danimarka Dövlət təqaüdünün məbləği
təhsil və yataqxana xərclərindən azad edilməklə
bərabər ayda orta hesabla 7500 Danimarka kronu təşkil edir.
Təqaüd və kredit almaq üçün tələbə
avqust və fevral ayında universitetə yazılı ərizə
ilə müraciət etməlidir. Tələbə
götürdüyü krediti oxuduğu müddətdə tədricən
və ya universiteti bitirib işə düzəldikdən sonra
geri qaytarır. Əgər tələbə ali məktəbi bitirdikdən sonra
sağlamlığı ilə əlaqədar və digər səbəblərə
görə işləmək imkanını itirirsə və
ya iş tapa bilmirsə götürdüyü kredit ona
bağışlanır.
Universitet bu
gün
Orhus Kopenhagendən sonra
Danimarkanın ikinci ən böyük şəhəridir və
Yutlandiya yarımadasının şərqində yerləşir. Təpə və meşələrdən ibarət
bu liman şəhəri çox əlverişli coğrafi
mövqeyə malikdir. Ölkənin
bütün hissələrinin dəmir yolları Orhus şəhərində
kəsişir. 1,2 milyon əhalisi olan
şəhərin insanları çox mehriban və qonaqpərvərdir.
Orhus Universiteti kampusunun planı 1931-ci ildə
danimarkalı memarlar Kristian Frederik Müller, Key Fisker, Pol
Steqmann və landşaft memarı Karl Teodor Sorensen tərəfindən
hazırlanıb. Kampusun tikintisinə 1932-ci ildə
başlanıb və XXI əsrədək davam edib. Plana əsasən böyük sahədə
tikilmiş binalar sarı kərpic və kirəmitdən ibarət
olduğundan bütün kampusa eyni görünüş verir.
Binalara sarmaşan bitkilər, yaşıl qazon və
parklar, göllər kampusa əvəzolunmaz gözəllik bəxş
edir. Orhus Universitetinin binaları Danimarkanın
Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən ölkənin
memarlıq nümunələri kimi qorunur.
2011-ci il yanvarın 1-dən
Orhus Universiteti 4 akademik sahəyə bölünüb:
Milli Ekoloji Tədqiqatlar İnstitutu,
Kənd təsərrüfatı elmləri və Dəqiq elmlər
fakültələri birləşdirilərək Orhus dəqiq
elmlər və texnologiya fakültəsi yaradılıb. Fakültəyə yeni dekan - Brayan Bek Nielsen təyin
edilib. Fakültəyə Biologiya, Kimya, Riyaziyyat,
Kompüter, Yer, İdman elmləri, Molekulyar biologiya, Fizika və
astronomiya, Elmi tədqiqatlar departamentləri, 30-dan çox
elmi-tədqiqat mərkəzi, Təbiətşünaslıq
tarixi, Steno elm və tibbin tarixi muzeyləri, Ole Remer rəsədxanası,
Orion planetarisi, Orhus Botanika bağı oranjereyası aiddir.
Humanitar, İlahiyyat fakültələri,
eləcə də Danimarka Təhsil Məktəbi birləşdirilərək
Orhus incəsənət fakültəsi yaradılıb. Fakültənin rəhbəri dekan Mette Thunodur.
Humanitar fakültəyə Antropologiya, arxeologiya və
linqvistika, Estetik tədqiqatlar, Tarix və
regionşünaslıq, İnformasiya və media tədqiqatları,
Dil, ədəbiyyat və mədəniyyət, Fəlsəfə
və ideyaların tarixi, Skandinav tədqiqatları departamentləri,
Humanitar Ali Məktəbi, Vizuallaşma və
Qarşılıqlı Təsir, Təhsilin
İnkişafetdirilməsi və s. 20-dən çox elmi-tədqiqat
mərkəzi, Qədim incəsənət, Qədim şəhər,
Moesgaard muzeyləri aiddir.
İlahiyyat fakültəsi İncil tədqiqatları,
Kilsə tarixi və praktik ilahiyyat, Sistematik ilahiyyat, Dini tədqiqatlar,
Ərəb və İslam tədqiqatları bölmələrindən,
Dini Tədqiqatlar və İlahiyyat Ali Məktəbindən
(magistrant və doktorantlar üçün), Bioetika və
Nanoetika, Müasir Din, Antik və Xristian Tədqiqatları,
Qrundtviq Təhsil elmi-tədqiqat mərkəzlərindən
ibarətdir. Danimarka Təhsil Məktəbində Pedaqogika, Tədris,
Kurikulum tədqiqatları, Mütləq orta təhsil departamentləri fəaliyyət göstərir.
İctimai elmlər fakültəsi və
Biznes Məktəbi birləşdirilərək Orhus Biznes Məktəbi
yaradılıb. Məktəb dekan Svend
Hilleberq tərəfindən idarə olunur. Biznes Məktəbinin
nəzdində Hüquq, İqtisadiyyat və Menecment məktəbləri, Siyasi elmlər, Psixologiya departamentləri,
Danimarka Siyasi Tədqiqatlar, Milli Qeydiyyat Tədqiqatları Əsaslı,
Alkoqol və Narkotik Tədqiqatları, Tədris və Təhsil
elmi mərkəzləri mövcuddur.
Sağlamlıq elmləri fakültəsində
bir sıra dəyişikliklər edilərək yeni Orhus
sağlamlıq elmləri fakültəsi yaradılıb. Fakültənin dekanı Allan Flivbjerqdir.
Sağlamlıq elmləri fakültəsinə İctimai Səhiyyə
Məktəbi (Ümumi müalicə təcrübəsi,
Biostatistika, Sosial tibb və
epidemiologiya, Ətraf mühit və əmək tibbi, Elm və
tibb bacısı, Sağlamlıq xidmətləri tədqiqatları
departamentlərindən ibarətdir), Anatomiya departamenti,
Fiziologiya və Biofizika İnstitutu (Fiziologiya, Biofizika, Əczaçılıq,
İnsan genetikası, Tibbi biokimya, Mikrobiologiya və
immunologiya, Məhkəmə tibbi, Stomatologiya departamentləri,
Kliniki Tibb İnstitutundan ibarətdir), Membran Reseptorlar və Əsəb
Xəstəlikləri Mərkəzi, Stomatoloq Köməkçiləri,
Gigiyenaçı və Klinika Texnikləri Məktəbi, Orhus Universitet xəstəxanası
daxildir.
Universitetin Nanoelmlər Fənlərarası Mərkəzi
2002-ci ildə professor Flemminq Besenbacher tərəfindən
yaradılıb və nanoelmlər üzrə fənlərarası
tədqiqatlar üçün geniş spektrdə proqramlar təklif
edir. Burada təhsil, əsasən,
fizika, kimya, biologiya, molekulyar biologiya, riyaziyyat, kompüter elmlərini
əhatə edir.
Orhus Universitetinin kitabxana sistemi
çox zəngindir və Danimarka dövlətinə məxsus
milli kütləvi kitabxanadır (xüsusilə universitet
kitabxanası). Universitetin kitabxana
sisteminə ümumilikdə 2 əsas və 24 sahə
kitabxanası daxildir. Əsas kitabxanalara Universitet və
Danimarka Elektron Tədqiqatlar, sahə kitabxanalarına isə
Humanitar fakültəyə məxsus Dil, ədəbiyyat və
mədəniyyət,
IT-Katrinebjerg, Moesqaard, Rinqqade, Estetika, Sağlamlıq elmləri
fakültəsinə məxsus Sağlamlıq elmləri,
Stomatologiya, İctimai elmlər fakültəsinə məxsus
Hüquq, Siyasi elmlər, İqtisadiyyat, Psixologiya, İlahiyyat
fakültəsinə məxsus İlahiyyat, Dəqiq elmlər
fakültəsinə məxsus Biologiya, Kimya, Kompüter elmləri
və informasiya-media tədqiqatları, Yer elmləri, Elm və
tibbin tarixi, Riyaziyyat, Fizika və Astronomiya, İdman elmləri,
Kənd təsərrüfatı fakültəsinə məxsus
DJF, Biznes Məktəbinə məxsus ASB, Danimarka Təhsil Məktəbinə
məxsus Milli təhsil, Milli
Ekologiya İnstitutunun NERI kitabxanaları aiddir. Kitabxana
sisteminə dünyanın bir çox dillərində
milyonlarla kitab daxil olmaqla jurnallar, kitabçalar, musiqi
partituraları, filmlər, şəkillər, xəritələr
və s. daxildir. Kitabxana sisteminin
veb-saytına daxil olmaqla oxucular lazımi materialları əldə
edə bilərlər.
Orhus Universitetinin rektoru hazırda
Lourints Broder Holm Nilsen, prorektoru isə Seren Frandsendir. Universitetdə ümumilikdə 11000 əməkdaş
fəaliyyət göstərir. Onların
4000-ə yaxını professor-müəllim, qalanları isə
inzibati və texniki heyətdir. Bu ali
təhsil müəssisəsində 38000-dən çox şəxs
təhsil alır.
Orhus Universitetinin 8000-nə yaxın
yataqxana kompleksi mövcuddur. Yataqxanalarda
otaq tutmaq üçün universitetin Mənzil İdarəsinə
ərizə ilə müraciət etmək və növbəyə
yazılmaq lazımdır. Universitetə
qabaqcadan müraciət edən tələbə otaqla daha tez təmin
olunma şansı qazanır (ən yaxşı vaxt iyulun 1-dən
avqustun 1-dəkdir). Kampus daxilində yerləşən
yataqxanalardan Bronzealdervaenget, Borqlum Kollegiet, Danimarka Kollegiet,
Qrundtvigs Hus Kollegiet, Hejredal Kollegiet, Klovergarden, Kollegierne i
Universitetsparken, Vilhelm Kiers Kollegium, Teknologkollegiet, Stenaldervej
Kollegiet, Skelager Kollegiet və s. qeyd etmək olar. Kampusdan kənardakı yataqxanalar Orhus şəhərinin
müxtəlif yerlərində yerləşir. Otaqların qiyməti yataqxanadan və otağın
şəraitindən asılı olaraq 1500-5000 Danimarka kronu
arasında dəyişir (əksər yataqxanalarda qiymətlər
2000-3000 kron arasındadır). Yataqxanaların hovuzu, idman
kompleksləri, ticarət mərkəzləri, yeməkxana və
kafeləri mövcuddur, burada ictimai nəqliyyat çox
rahat təşkil olunub. Tələbələr nəqliyyat
vasitəsi kimi velosipedə daha çox üstünlük
verirlər.
Orhus Universitetində iki böyük
tələbə təşkilatı - Tələbə
İttifaqı və Studenterlauget mövcuddur. Tələbə İttifaqı bütün
universitet, Studenterlauget isə Orhus Biznes Məktəbi üzrə
fəaliyyət göstərir. Bu təşkilatlar
müxtəlif konsert və tədbirlər, seminar və
konfranslar təşkil edir, Tələbə
İttifaqı "Delfinen" tələbə jurnalı
çap edir. Universitetdə siyasi təşkilatlar
da (Sosial-demokratlar, Mühafizəkarlar, Liberallar və s.)
yaradılıb. Mühafizəkarlar tələbə
təşkilatı "Critique" jurnalı, Liberallar isə
"Minerva" vərəqələri nəşr edir.
Orhus Universitetinin missiyası elmi-tədqiqatlar
aparmaq, yeni proqramlar qəbul edərək dünyada elmin, milli
və qlobal rifahın inkişafını təmin etmək,
dünyanın ən elit universitetləri arasında olmaqdan
ibarətdir. Universitetin tələbə
və müəllimləri ətraf mühitlə sıx və
dinamik əlaqələr qurur, yeni-yeni elmi nailiyyətlərə
imza atırlar. Bu ali məktəbdə
beynəlxalq əməkdaşlığa xüsusi önəm
verilir, xaricdən alim və tələbə cəlb etmək üçün məqsədyönlü
işlər görülür.
Orhus Universitetinin
şüarı belə səslənir: "Dərinliklərdə
möhkəm bünövrə axtarın".
Universitetin məşhur məzunları
Aleksandrina İnqrid
II Marqret Danimarka kraliçası
Frederik Andre Henrik Xristian Danimarkanın taclı şahzadəsi
Anders Foq
Rasmussen 2009-cu ildən NATO-nun Baş
katibi
Yıldız Akdoqan Danimarka siyasətçisi,
2007-ci ildən
Parlamentin üzvü
Seren Qade
Danimarkanın sabiq müdafiə naziri
Oge Frandsen
Danimarka siyasətçisi,
Parlamentin sabiq üzvü
Sven Oken
siyasətçi, Sosial-Demokrat Partiyasının
sabiq sədri
Naser Kader
2007-2009-cu illərdə Liberal İttifaqının
(Danimarkada siyasi partiya) sədri
Yens Peter Bonde jurnalist, yazıçı, siyasətçi,
Avropa Parlamentinin sabiq üzvü
Yorgen Kristensen Dan Yorge 2004-cü
ildən
Avropa Parlamentinin
üzvü
Toger Seydenfaden "Politiken" gündəlik
qəzetinin baş
redaktoru
Yens Xristian Skou kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı
Byern Straustrup danimarkalı alim, proqramlaşdırma dilinin
ixtiraçısı
Dalgaqaard
məşhur Danimarka
astronomu
Devid Qress
Danimarka-Amerika tarixçisi
Lene Hau
məşhur danimarkalı
fizik
Con Frandsen
danimarkalı bəstəkar,
orqançı və dirijor
Hazırladı: Lamiyə ƏLİYEVA
Azərbaycan
müəllimi.- 2011.- 28 yanvar.- S.18-19.