Professor
İbrahim Yıldırımdan
ərməğan
İstanbulda sevimli bir dostumuz
yaşayır - Amasya doğumlu Azərbaycan Türkü, Türkiyədə
plastik cərrahlığın
ən məşhur ustalarından biri olan Prof. Dr. İbrahim Yıldırım! O, qardaş
ölkədə öz
sahəsi üzrə şöhrət qazanmış
ən ünlü cərrahlardan biridir. Yeri gəlmişkən,
1980-ci illərin sonu-1990-cı illərin başlanğıcında
o, Azərbaycana gələrək
Qarabağ müharibəsində
burnunu, qulağını,
çənəsini... itirmiş
onlarca igid döyüşçümüzü yenidən ilkin görkəminə qaytarıb,
o hərc-mərclik illərində
Azərbaycana Türkiyədən
və başqa xarici dövlətlərdən
yardım edilməsi üçün əlindən
gələn fədakarlığı
göstərib. Ancaq mən onu həkim,
cərrah kimi deyil, ...tarixçi kimi tanımışam. Doğrudur,
o, ən qədim çağlardan Türk plastik cərrahlığının
tarixi haqqında çox qiymətli bir monoqrafiya yazıb, ancaq İbrahim bəyi mənə tanıdan onun təəssübkeş
bir Azərbaycan Türkü olaraq, orta əsrlərdən günümüzədək Türkiyəmizdə
yurdlaşmış soydaşlarımızın
tarixini araşdırmasıdır.
2007-də Amasyada keçirilən böyük
bir simpoziumda o, "Azərbaycandan Amasyaya daşınan Türk kültürü və şirvanlilar" adlı çox geniş və olduqca dəyərli bir məruzə edib. İndi də İstanbul Universitetində oxumuş azərbaycanlılar haqqında
ciddi araşdırma üzərində çalışır.
İbrahim bəy o qədər maraqlı şəxsiyyətdir ki, onun haqqında geniş məqalələr
yazılmasına ehtiyac
var, ancaq burada onun özündən
deyil, bir neçə gün öncə mənə göndərdiyi, Azərbaycanın
təhsil tarixi üçün çox önəmli olan bir fotodan söz
açmaq istəyirəm.
Yeri gəlmişkən, İbrahim
bəy mənim "Azərbaycan müəllimi"ndəki
bütün yazılarımı
oxuyaraq xoş sözlərini bildirib və indi gördüyünüz
fotonu da həmin məqalələrlə
tanışlıqdan sonra
göndərib. İlk dəfə
olaraq "Azərbaycan
müəllimi" qəzeti
oxucularının gördüyü
həmin foto haqqında geniş bilgini İbrahim bəyin özü əlavə məktubda yollayıb.
Fotoda 1930-cu illərin başlanğıcında İstanbul
Universitetində oxumuş
azərbaycanlı tələbələr
təsvir olunub.
Onlar gənc dosent Əhməd Cəfəroğlu
(1899-1975) ilə birgə
İstanbulda indiki Professorlar Evinin pilləkənində dayanıblar.
Öndə solda oturan
tələbə görkəmli
şairəmiz Nigar Rəfibəyli’nin böyük
qardaşı, hörmətli
yazıçımız Anar’ın
dayısı Kamil Arran’dır.
Onun sağındakı soyadı
bilinməyən Hüseyn bəy’dir.
Onların arxasındakı sırada
ayaq üstə duranlar: sağda Gəncə’li Səlim Rəfiq Rəfioğlu,
yanındakı xanım
sonradan fizika üzrə professor olan Dilşad Yanar, onun yanında böyük bacısı Sürəyya Yanar, onun yanındakı qaraşın gözəl
liseydə İbrahim Yıldırımın tarix
müəllimi olmuş
Aliyə Aşurbəyli,
onun yanındakı isə Əhməd Cəfəroğlu’nun bacısı
oğlu Saleh Gəncə’dir (o, sonralar
yüksək kimya mühəndisi olaraq uzun illər Kabataş Kişi Liseyində kimya müəllimi işləyib).
Arxa sırada Sürəyya Yanarın arxa tərəfindəki isə gənc Əhməd Cəfəroğlu’dur.
Başqaları tanınmır. Qəzetimizin
oxucularından kimsə
kimisə tanısa, bizə bildirməsini xahiş edirik.
Sonrakı günlərdə İbrahim bəylə sürəkli yazışmalarımız
fotodakı insanlar haqqında yeni bilgiləri ortaya qoydu.
Görkəmli professorun yazdıqlarından
öyrəndik ki, Dilşad Yanar və Sürəyya Yanar bacıları özəlliklə Cümhuriyyət
illərində Azərbaycan
tarixində şərəfli
iz buraxmış, Parlamentdə qanunvericilik şöbəsinin rəisi
işləmiş, sonra
Türkiyəyə mühacirət
etmiş Hüseyn bəy Mirzəcamalov’un - Hüseyn Camal Yanar’ın (1884-1974) bacısı
Xeyrənnisa xanım’ın qızlarıdır.
Yaxın çevrəsinin
"Hüsü dayı"
dediyi Hüseyn Camal Yanar 1910-cu ildə Kiyev Universitetini bitirib.
O, heç evlənməyib.
Prof. Dr. Dilşad xanım’ın son iş yeri Ege Universiteti
idi. O, Prof.Dr. Kamil Sokullu ilə ailə qurduğu üçün soyadı
"Sokullu" olub.
Çox
sonra ayrılıblar.
Onun haqqında geniş bilgi əldə etmək mümkündür.
İstanbulda yaşayan Sürəyya xanım İstanbul Universitetinin ədəbiyyat fakültəsini
bitirib. Azərbaycanlı olan Prof. Dr. Məhəmməd
Qarabağlı ilə
ailə qurub. Prof. Qarabağlı fizikdi. İkisi də Amerikada
vəfat edib. Oğullarının adı CemTdir,
nə işlə məşğul olduğu
bilinmir.
Dilşad və Sürəyya
xanımların Amerikada
yaşayan böyük
bacıları da varmış; özü də, əri də professor imiş.
Bu xanım, deyəsən,
tarix professoru olub. Bir zaman Türkiyəyə
tez-tez gəlib-gedirmiş,
sonrakı taleyi bilinmir.
İbrahim bəy yazır: "Bu üç bacının atalarının Quba valisi və ya xanı olduğu
söylənirdi. Kübar və
əsil bir ailə idi. Demək ki, ailə Qubadan
Türkiyəyə köçmüş
və burada oxumuşlar".
İbrahim bəyin dediklərinə bir neçə əlavəm
var.
Sonralar dünya şöhrətli türkoloq
kimi tanınmış
Əhməd Cəfəroğlu’nun
şəxsiyyətiylə maraqlananlar
prof. Vilayət Quluyev’in onun haqqında yazdığı
dəyərli məqaləni
("Zerkalo" qəzeti,
fevral-mart 2011) oxuya bilərlər.
Hüseyn Camal Yanarın
bacısı Xeyrənnisa
xanım’ın əri
Talıbxan bəy Talıbxanbəyov olub.
O, Şamaxı və
Quba qəzalarının
polis rəisi işləyib,
sonra Türkiyəyə
mühacirət edib.
Kamil Arran haqqında
bilgi almaq istəyənlərə prof.
Rafael Hüseynov’un "Rəfibəylilər"
və "Yurdun adındakı can" kitablarını
oxumağı tövsiyə
edirik.
Səlim Rəfiq Rəfioğlu Gəncədəndir,
Azərbaycan Cümhuriyyəti
Parlamentinin üzvü
və naziri Musa bəy Rəfiyev’in
(1888-1938) yaxın qohumudur,
tanınmış ədəbiyyatşünasdır.
Aliyə Aşurbəyli isə professor Sara
xanım Aşurbəyli
(1906-2011) ailəsinə mənsubdur.
Azərbaycan müəllimi.- 2012.- 30 mart.- S.4.