Xarici dil təliminin təşkili prinsipləri

 

Xarici dilin tədrisi dil və sosial-mədəni biliklər əsasında kommunikativ nitq bacarıqlarının formalaşdırılmasını əhatə etməklə nəticəyönümlülüyə uyğun olaraq sadədən mürəkkəbə, asandan çətinə prinsipləri əsasında qurulur, şagird nailiyyətlərini izləməyə və qiymətləndirməyə imkan yaradır. Prinsiplər müəyyən edilərkən idraki, informativ-kommunikativ və yaradıcı fəaliyyətlər, düşüncə, emosionalpsixomotor bacarıqların formalaşdırılması əsas götürülür. Təlimin idarə olunması üçün xüsusi prinsiplər mövcuddur. 

 

Ümumi prinsiplər:

 

* psixoloji müsbət dil mühitinin yaradılması və mənfi çalarları aradan götürmək;

* nəticəyönümlü təlim atmosferi yaratmaq, şəxsi keyfiyyət və dəyər  formalaşdırmaq;

* standartyeni məzmun xətləri əsasında təlimin real həyatla bağlılığını yaratmaq;

* şagirdyönümlü təlimi, şagirdlərin meyil-maraqları üzərində təşkil etmək;

* bərabərhüquqlu təlim və qarşılıqlı təsir nəticəsində dil mühitinin yaranması;

* inkişafyönümlü təlim və dəstəkləyici mühit yaratmaq;

* intensiv kommunikasiya prosesini təşkil etmək;

* vaxtı düzgün bölüşdürərək fənnə ayrılan saatı dərslər üzrə səmərəli istifadə etmək;

* şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirməsini aparmaq.

 

Xüsusi prinsiplər:

 

* şagirdlərlə işin, sinfə giriş, çıxışın, sinifdənxaric işin xarici dildə  aparılması;

* xarici dildə qrammatikanın, fonetikanın, lüğətin məzmun xətləri daxilində öyrədilməsi;

* funksional dil materiallarının tərkibində müvafiq qrammatik materialın nəzərə alınması;

* müəllimin tələffüzünün, danışıq sürətinin şagirdlər üçün nümunə olması;

* audio-vizual vasitələrdə səslənən tələffüzün müəllimin tələffüzündən çox fərqli olmaması;

* leksik vahidlərin nitqdə sərbəst sürətli işlədilməsinə nail olmaq üçün şagirdlərə eyni bir situasiyaya aid müxtəlif materialların təqdim olunması;

* şagirdə seçmək, öyrənmək istifadə etmək üçün geniş söz ehtiyatının nəzərdə tutulması s;

* dərslərin planlaşdırılması zamanı müəyyən tarixi gün, bayram hadisələrin tarixlərinin nəzərə alınması;

* kommunikativ interaktiv metodlarla xarici dillərin öyrənilməsi, şagirdlərin reseptiv, produktiv, interaktiv mediasiya bacarıqlarını inkişaf etdirmək;

* idraki, koqnitiv, metakoqnitiv sosialeffektiv strategiyaların tətbiqi;

* tapşırıqlı təlim problemlər üzərində təlimin təşkili; 

* kooperativ təlim forması olan qruplar, cütlər fərdi işlərin təşkili;

* müxtəlif vizual əyaniliklərin təmin olunması;

* autentik materiallara təlimin tətbiqində geniş yer vermək;

* İKT vasitəsilə dilin öyrənilməsinə nail olmaq;

* şagirdlərdə dinləmək, ünsiyyət, bilik təcrübi bacarıqların formalaşdırılması;

* şagirdlərdə diqqətlə dinləmək, danışmaq müşahidə qabiliyyətlərinin formalaşdırılması;

* kontekst  daxilində  fikrini sərbəst ifadə etmək üçün imkanın yaradılması;

* kommunikativ vərdişlərin əldə olunması üçün real həyatla bağlılığın yaranması.

Xarici dil təlimini səmərəli qurmaq, ümumi məqsədə çatmaq üçün mühüm vəzifələrin həyata keçirilməsinə nail olmaq həm aşağıdakı tələblərin nəzərə alınmasından asılıdır:

* Şagirdlərin vacib linqvistik (fonetik, orfoqrafik, leksik s.) biliklərə yiyələnməsi;

* Şagirdlərin dili öyrənilən ölkələrin mədəniyyət ənənələri ilə tanış edilməsi, onlarda xarici dil mədəniyyətlərarası mühitdə öz ölkəsini onun mədəniyyətini təmsil etmək bacarıqlarının formalaşdırılması;

* Nitq fəaliyyəti üzrə kommunikativ bacarıqların inkişaf etdirilməsi;

* Dil duyumunun, yaddaşın bütün növlərinin, məntiqi, tənqidi yaradıcı təfəkkürün (təhlil, müqayisə, ümumiləşdirmə, nəticə çıxarma s.) formalaşdırılması inkişaf etdirilməsi;

* Vətəndaşlıq keyfiyyətlərinin, digər mədəniyyətlərə hörmət hissinin tərbiyə olunması.

Yeni metodologiyanı tətbiq etməyi bacaran, yeni üsullarla təlimi idarə, şagirdyönümlü dərsi təşkil edən, sinfi müxtəlif üsullarla ələ alan, liderlik bacarığı olan qiymətləndirmə sistemini tətbiq etməyi mənimsəyən hər xarici dil müəllimi bu prinsiplərdən faydalana gələcək işlərində uğurla tətbiq edə bilər. 

 

 

Nabat ƏYUBOVA,

Bakıdakı 42 nömrəli tam orta 

məktəbin ingilis dili müəllimi

 

Azərbaycan müəllimi.- 2012.- 2 noyabr.- S.7.