Şərəfli ömür yolu
Müasir
Azərbaycan fəlsəfi ictimaiyyətinin görkəmli
nümayəndəsi Fərrux Fətulla oğlu
Ramazanov 1922-ci ilin noyabr ayında Azərbaycanın qədim
diyarı Naxçıvanın Şərur mahalında dünyaya gəlmişdir. Fərrux Ramazanov 1937-ci ildə Naxçıvan şəhərindəki
tibb texnikumuna daxil olmuş, 1940-cı
ildə oranı "əla" qiymətlərlə bitirmişdir. F.Ramazanovun
valideynlərinin onu həkim kimi görmək istəyinə baxmayaraq hələ tibb texnikumunda oxuyarkən
onun filosof olmaq, hikmət dəryasına qovuşmaq
arzusu özünü
göstərmişdir.
Bu onunla
əlaqədar idi ki,
qədim zamanlarda bir
sıra elmlər kimi, təbabət də
fəlsəfənin tərkibində cəmləşmişdi.
Odur ki, bu dövrdə fəlsəfəni elmlər elmi adlandırırdılar. Hippokrat,
Qalen, İbn Sina, Əl-Fərabi
və tibb elminin
digər görkəmli alimləri eyni zamanda filosof kimi şöhrət tapmışdılar. Fərrux
Ramazanov texnikumda tibb elminin tarixinə dair dinlədiyi mühazirələrdə bəzi
qədim yunan, Roma və
bir sıra Şərq filosoflarının
ayrı-ayrı fikirləri ilə də tanış olmuşdur. Qədim yunan filosofu Sokratın
"İnsan dünyanı dərk etməzdən
əvvəl özünü dərk etməlidir",
"Mən təkcə onu bilirəm ki, dünya haqqında heç nə bilmirəm", Demokritin
"Mən təbiətdəki hadisələrin səbəbiyyət
əlaqələrini bilməyi İran
şahının taxt-tacına sahib olmaqdan üstün tuturam" kimi müdrik kəlamları gənc Fərruxun
qulaqlarında daim səslənir, onu dünya və insan haqqında düşüncələrə
sövq edir, qəlbində fəlsəfəşünas,
filosof olmaq arzusu formalaşdırırdı.
Lakin 1941-ci ildə başlanmış dəhşətli
müharibə digər Azərbaycan gəncləri kimi Fərrux Ramazanovun da arzusunu ürəyində
qoydu, hələ 19 yaşı tamam olmamış F.Ramazanov
müharibənin ilk günlərində səfərbərliyə
alınaraq, bir neçə ay hərbi təlim keçdikdən sonra cəbhəyə göndərildi.
Krımda və Şimali Qafqazda
gedən döyüşlərdə, Kerç
və Mozdok şəhərlərinin alman faşistlərindən azad
edilməsi uğrundakı vuruşlarda iştirak etdi. Faşist işğalçılarına dərin
nifrət bəsləyən Fərrux Ramazanov
onlara qarşı igidliklə döyüşürdü. O,
döyüşlərdə iki dəfə
yaralanmış, müalicə olunduqdan sonra yenidən cəbhəyə göndərilmişdir.
Baş leytenant
Fərrux Ramazanov cəbhədə
göstərdiyi şücaətə görə "Vətən
müharibəsi" ordeni və 16 medalla təltif edilmişdir.
Fərrux
Ramazanov texnikumu bütün fənlər üzrə fərqlənmə
diplomu ilə bitirdiyinə və
müharibə iştirakçısı olduğuna
görə o zaman mövcud olan qanuna əsasən qəbul imtahanları vermədən
SSRİ-nin istənilən ali
məktəbinin istənilən fakültəsinə daxil olmaq hüququna malik idi.
Fəlsəfə
elminə olan böyük
həvəsi 1948-ci ildə onu Azərbaycan
Dövlət Universitetindəki fəlsəfə şöbəsinə
gətirib çıxartdı. Sənədlərini universitetə
verdi və tezliklə tələbələr
sırasına qəbul olundu.
Müharibənin
od-alovundan keçmiş,
hələ çox gənc ikən
döyüşlərdə mətinləşmiş bu gənc özünün
bütün bilik və
bacarığını fəlsəfənin dərindən mənimsənilməsinə
yönəltdi. Universitet auditoriyalarında akademik Heydər
Hüseynov, akademik Aleksandr Makovelski, əməkdar
elm xadimi, professor Mehbalı Qasımov və digər
görkəmli filosoflardan dərs alan Fərrux Ramazanov texnikumda olduğu kimi burada da
bütün fənlər üzrə imtahanlardan "əla" qiymətlər alaraq kursdan-kursa keçirdi. Universiteti
bitirərkən akademik A.O.Makovelskinin
elmi rəhbərliyi ilə görkəmli rus alimi "M.V.Lomonosovun fəlsəfi
görüşləri" mövzusunda diplom işi yazdı və
uğurla müdafiə etdi.
Tələbə elmi işləri üzrə
Moskvada keçirilən Ümumittifaq
müsabiqəsində bu iş
yüksək qiymətləndirildi. O, SSRİ Ali
Təhsil Nazirliyinin birinci
dərəcəli diplomuna və pul mükafatına layiq görüldü. Fərrux Ramazanova
həm də mükafat olaraq
M.V.Lomonosovun əsərləri təqdim edildi.
Bütün bunlara
baxmayaraq, Fərrux müəllim sonralar bu haqda
deyirdi ki, bu, mənim gənclik səhvim idi.
Diplom işini yazarkən
mən gördüm ki,
M.V.Lomonosov haqqında rus
alimləri çoxlu əsərlər
yazmışlar. Odur ki,
mən gərək Azərbaycan mütəfəkkirlərinin
fəlsəfi görüşləri haqqında yazaydım.
O,
1953-cü ildə universiteti fərqlənmə
diplomu ilə bitirərək təyinat
üzrə fəlsəfə kafedrasında müəllim
saxlandı. Dərs deməklə yanaşı, elmi tədqiqat işləri aparan
Fərrux müəllim tələbəlik dövründə
buraxdığı səhvi düzəldərək professor M.M.Qasımovun rəhbərliyi
altında Azərbaycanın fəlsəfi fikir tarixini tədqiq etməyə başladı.
1962-ci ildə fəlsəfə elmləri namizədi alimlik dərəcəsi aldı. 1973-cü ildə
isə doktorluq dissertasiyası müdafiə
edərək fəlsəfə elmləri doktoru
alimlik dərəcəsinə, bir qədər sonra isə
professor elmi adına layiq görüldü.
1960-cı
ildə Azərbaycan Texniki Universitetinin
fəlsəfə kafedrasına işə dəvət olunmuş Fərrux müəllimin həyatının
demək olar ki, 50 ildən
artıq dövrü bu
ali məktəblə bağlı olmuşdur. O, burada baş müəllim, dosent,
professor, 1970-ci ildən isə kafedra müdiri vəzifəsində
çalışmışdır. Beləliklə, o, bütün ömrünü müəllimliyə həsr etmişdir.
Böyük öndərimiz Heydər Əliyev
müəllim peşəsinə yüksək qiymət verərək
müəllim günü münasibəti
ilə demişdir:
"Müəllimlik
sənəti, peşəsi cəmiyyətdə ən yüksək
qiymətə layiq olan
peşədir. Müəllim olmaq kimi şərəfli bir iş yoxdur. Çünki müəllimlər xalqın
biliklənməsinin, təhsilin inkişaf
etməsinin və nəhayət, xalqın elminin
inkişaf etməsinin əsasını
qoyanlardır. Ona görə də bu bayram günü mən ilk növbədə, müstəqil Azərbaycanın
bütün müəllimlərini ürəkdən
təbrik edirəm, müəllimə, bu
müqəddəs ada öz
dərin hörmət və ehtiramımı, sevgi,
məhəbbətimi bildirirəm. Bəyan edirəm ki, müəllim bundan sonra da müstəqil Azərbaycanın
həyatında görkəmli yer tutacaq, müəllimə qayğı gündən-günə
artacaq və müəllimin
şanı-şöhrəti daha da yüksələcəkdir.
Biz hamımız həyatımızda
əldə etdiyimiz nailiyyətlərə,
bütün varlığımıza
görə müəllimə borcluyuq".
Fərrux
Ramazanov məhz bu cür müəllimlərdəndir. O, müstəqil
Azərbaycan müəllimlərinin I qurultayında Respublika Təhsil Şurasının üzvü seçilmişdir.
Professor F.Ramazanov həm də Təhsil Nazirliyinin elmi-metodik
şurasının üzvü, sosial-siyasi elmlər üzrə bölmə sədrinin
müavini, "Qarabağ
Müharibəsi Əlilləri, Veteranları və Şəhid
Ailələri Respublika İctimai
Birliyi"nin sədr müavini, AMEA-nın və Bakı Dövlət
Universitetinin nəzdindəki doktorluq dissertasiyası şuralarının üzvü olmuşdur.
Ciddi tədqiqatçı alim, peşəkar müəllim,
bacarıqlı elm təşkilatçısı
kimi tanıdığımız Fərrux
müəllimin elmi
yaradıcılığında iki əsas
sahə üzrə aparılan tədqiqatlar üstünlük
təşkil edir. Bunlardan
biri xalqımızın fəlsəfi-etik
fikir tarixi, digəri
isə müasir dövrün
qlobal problemlərindən biri
kimi bütün bəşəriyyəti
düşündürən və narahat
edən ictimai ekologiya
problemləridir. Bu problemlərin tədqiqinə və təhlilinə dair onun müxtəlif illərdə
yazıb çap etdirdiyi
"Azərbaycanın demokratik fikrində
fəlsəfi-etik problemlər", "Cəlil Məmmədquluzadənin
etik görüşləri", "İnsan və təbiət", "Elmi-texniki tərəqqi və ətraf mühitin mühafizəsi", "Sosial ekologiya problemləri",
"İnsan həyatının mənası", "Təvazökarlıq
və təkəbbürlülük haqqında" adlı
kitabları və çap etdirdiyi
dərin məzmunlu məqalələri onun
geniş elmi
erudisiyasından, aktual fəlsəfi
problemlərin işlənməsinə olan
böyük maraq və
həvəsindən xəbər verir.
Professor 12 monoqrafiya, dərslik,
dərs vəsaitinin və çoxlu elmi, elmi-metodik və publisistik məqalənin müəllifidir. Professor Ramazanov uzun illər ali məktəblərdə
işlədiyinə görə onun elmi-pedaqoji yaradıcılığında dərslik
və tədris-metodik vəsaitlərin hazırlanması mühüm yer tutur. Bu baxımdan
onun rəhbərliyi, ümumi
redaktorluğu və bilavasitə
iştirakı ilə 1997-ci ildə Təhsil Nazirliyi
tərəfindən ali məktəblər
üçün dərslik kimi təsdiq edilmiş
irihəcmli "Fəlsəfə" kitabı, sonralar onun çapdan
çıxmış ikinci, daha təkmil nəşri mütəxəssislər
tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir.
Fərrux müəllimin rəhbərliyi ilə kafedra kollektivi elmi tədqiqat işlərini YUNESKO-nun
fəlsəfə strategiyasına uyğun
yerinə yetirmiş, ciddi
araşdırmalar aparılmışdır.
Fərrux
müəllim həm də yaxşı metodistdir.
O, müəllimləri öyrədirdi ki,
mühazirələr elə oxunmalı, seminarlar
elə təşkil edilməlidir ki, orada qoyulan məsələlər
uzun müddət tələbələrin
hafizəsində qalsın. Başlıcası isə budur ki, fəlsəfənin
tədrisi texniki ali məktəblərdə
ümumi texniki fənlərin
- fizika və riyaziyyatın tədrisi ilə
sıx bağlı olsun. Fəlsəfə
kafedrasında bu istiqamətdə xeylı
işlər görülmüşdür.
Hətta məsələ belə qoyulmuşdur
ki, fizika və riyaziyyat müəllimləri tədris prosesində
öz fənləri ilə fəlsəfi problemləri əlaqələndirsinlər.
Bu
baxımdan Fərrux müəllimin
dosent L.A.Buxla birgə
yazıb çap etdirdiyi
"Texniki ali məktəblərdə
fizikanın tədrisi prosesində tələbələrdə
elmi dünyagörüşünün
formalaşdırılması metodikası" (rus dilində) adlı əsər xüsusi diqqətə layiqdir.
Professor F.Ramazanov
bir neçə beynəlxalq konfransın,
o cümlədən İngiltərədə
keçirilmiş 18-ci Dünya
Fəlsəfə Konqresinin
iştirakçısı olmuşdur. Burada o, "Azərbaycanın
sosial-ekoloji problemləri və onların
həll edilməsi yolları"
mövzusunda məruzə ilə
çıxış etmişdir.
Fərrux
müəllim respublikamızın yaxşı tanınan,
adı həmişə böyük
hörmət və ehtiramla çəkilən,
müəllimlik sənətini həyatının mənasına
çevirən pedaqoqlarındandır. Fəlsəfənin
müxtəlif sahələri üzrə onun
oxuduğu mühazirələr tələbə
və aspirantlar tərəfindən həmişə
böyük maraq və
rəğbətlə qarşılanmışdır. Professorun aspirantlara "Elmin və
texnikanın fəlsəfi problemləri" adlı xüsusi kursdan oxuduğu mühazirələr daha
çox vurğulanmağa
layiqdir. Mənəvi gözəlliyi, zəngin
dünyası olan Fərrux müəllim çox mehriban, maraqlı
bir həmsöhbətdir. Görünür,
onu insanlara sevdirən
daxilindəki saf mənəvi
duyğulardır. İnsanlara hörmət,
tələbələrə qayğı Fərrux müəllimi
səciyyələndirən gözəl keyfiyyətlərdəndir.
Uzun illər tələbələrin
təlim-tərbiyəsi sahəsindəki səmərəli fəaliyyətinə
görə Fərrux müəllim "Rəşadətli əməyə
görə" medalı ilə təltif olunmuşdur.
Fərrux
müəllimin elmi-pedaqoji fəaliyyətinin
mühüm cəhətlərindən biri də dərs dediyi tələbə
və aspirantlarda fəlsəfəyə böyük həvəs yaratması, onları
elmi tədqiqat işlərinə, referat və məruzələr yazmağa cəlb etməsidir. Onun elmi
rəhbərliyi altında hazırlanmış və ictimai elmlər üzrə hər 2-3 ildən bir keçirilmiş Ümumittifaq müsabiqələrində təqdim
edilmiş tələbə elmi işləri respublika turunda və Moskvada
yüksək qiymətləndirilmiş, ittifaq
və respublika ali təhsil
nazirliklərinin diplomlarına layiq görülmüşlər.
Professorun iki tələbəsi
Texniki Universiteti bitirməsinə
baxmayaraq aspiranturaya fəlsəfə
ixtisası üzrə qəbul olunmuş,
fəlsəfə elmləri namizədi alimlik
dərəcəsi almışdır. Onlar
hazırda AMEA-nın Fəlsəfə İnstitutunda
çalışırlar.
Fərrux
müəllim özü isə tələbə
işlərinin Ümumittifaq müsabiqəsində
fəal iştirak etdiyinə, təqdim olunan işlərə elmi
rəhbərliyinə görə Respublika
Təhsil Nazirliyi kollegiyasının qərarı
ilə 5 dəfə Fəxri fərmanla təltif edilmişdir.
Professor Fərrux Ramazanov
tələbə gənclərin təlim-tərbiyəsi sahəsindəki
fəaliyyətinə görə SSRİ Ali
Təhsil Nazirliyi tərəfindən
"Ali məktəb əlaçısı",
üzərində "NİRS", yəni "Tələbə
elmi tədqiqat işlərindəki nailiyyətlərə
görə" sözləri
yazılmış döş
nişanları ilə təltif olunmuşdur.
Professor F.Ramazanov Texniki Universitetin və respublikanın ictimai həyatında da fəal iştirak
etmişdir. O, otuz ildən artıq bir müddətdə universitetin
müharibə, silahlı
qüvvələr və
əmək veteranları
şurasının sədri
kimi fəaliyyət göstərmiş, tələbə
gənclər arasında
hərbi vətənpərvərlik
tərbiyəsilə bağlı
tədbirlərin hazırlanması
və həyata keçirilməsi sahəsində
iş aparmışdır.
Aktiv ictimai
fəaliyyətinə görə
"Ümumittifaq elmi-texniki
cəmiyyət", respublika
və Bakı şəhəri müharibə
və silahlı qüvvələr veteranları
Şuraları, respublika
"Bilik" cəmiyyəti
və müxtəlif gənclər təşkilatları
tərəfindən Fərrux
müəllimə çoxlu
sayda fəxri fərmanlar verilmişdir.
Fərrux müəllim çox vətənpərvər
bir insandır.
Qarabağda erməni işğalçılarına qarşı aparılan müharibənin qızğın
çağlarında o, respublikamızın
digər ziyalıları
ilə birlikdə müxtəlif cəbhə
bölgələrində olmuş,
Ağdam, Tərtər,
Goranboy rayonlarında əsgər və zabitlər qarşısında
çıxışlar etmiş,
onları Vətənimizin
keşiyində möhkəm
dayanmağa, Azərbaycanın
ərazi bütövlüyünü,
dövlət müstəqilliyini
qorumağa çağırmışdır.
O, öz övladlarını
da Vətənimizi qəlbən sevən, Azərbaycanın ərazi
bütövlüyünü, dövlət müstəqilliyini
qorumağa hazır olan vətənpərvər
insanlar kimi tərbiyə edib boya-başa çatdırmışdır.
Onun kiçik oğlu Respublika Mədəniyyət
Nazirliyində inşaat
üzrə böyük
mühəndis vəzifəsində
işləyən, ehtiyatda
olan 38 yaşlı baş leytenant Nurəddin Ramazanov 1992-ci ilin sentyabr ayında
iki körpə övladını qoyub könüllü olaraq Qarabağ cəbhəsinə
yollanmışdır. O, Laçın rayonundakı
bir neçə kəndin erməni qəsbkarlarından azad edilməsi uğrundakı
döyüşlərdə iştirak etmiş və qəhrəmancasına
şəhid olmuşdur.
Fərrux müəllimin yaxın dostları və həmkarları onu zəngin biliyə, incə qəlbə, fəlsəfi
müdrikliyə, geniş
məlumata, müstəqil
fikir və cəsarətli mühakimələr
yürütməyə həvəs
göstərən bir
ziyalı kimi tanıyırlar.
Fərrux müəllim uzun və şərəfli
bir ömür yaşamışdır.
Onun işgüzarlığı, zəhmətsevərliyi,
elmi və həyati problemlərə
marağı, yaradıcı
fəallığı onu
tanıyanların təxəyyülünü
bu gün də heyran etməkdədir. Fərrux müəllim
çox təvazökar,
hər kəsə kömək əlini uzatmağı bacaran, xeyirxah və mehriban bir insandır.
Fərrux müəllim kimi
insanlar yaşadığımız
cəmiyyətin sadəcə
üzvləri deyil, öz varlıqları və fəaliyyətləri
ilə həyatımızı
gözəlləşdirən unikal sərvətlərimizdir.
Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev cənabları Fərrux Ramazanovun bütün bu xidmətlərini yüksək qiymətləndirərək
ona Prezident təqaüdü verilməsi
haqqında sərəncam
imzalamışdır.
Fərrux müəllim bu gün də
dəyərli məsləhətçi
kimi fəlsəfə
kafedrası ilə sıx əlaqə saxlayır və kafedranın məhsuldar fəaliyyəti üçün
əlindən gələni
edir.
Xalıq YAHUDOV,
Az.TU-nun tədris işləri üzrə
prorektoru, əməkdar müəllim,
Əyyub KƏRİMOV,
Az.TU-nun fəlsəfə və politologiya kafedrasının müdiri,
dosent
Azərbaycan müəllimi.-2012.- 9
noyabr.- S.5.