Alim
ömrü, vətəndaş mövqeyi
Qarşımda 1945-ci ildə
Londonda nəşr olunmuş "Məhəmməd peyğəmbərin
kəlamları" adlı kitabdan Azərbaycan dilinə tərcümələr
var. Diqqətlə və eyni dərəcədə heyrətlə
oxuyuram. Bir-birindən
maraqlı, ibrətli fikirlər
məni alimin, elmin, xalqın, millətin
inkişafındakı rolunu yenidən qiymətləndirməyə
istiqamətləndirir: "Bir saat elmlə məşğul
olmaq, bir il sitayiş etməkdən savabdır." "Həqiqətdə
Allah elmi öz bəndələrinin əlindən almır,
savadlı, alim adamları onun əlindən alır. Beləliklə,
bir nəfər alim belə qalmayanda, cahil, nadan iş
başına keçəcək,
işlər onların çıxardıqları qərarlara tabe ediləcəkdir. Onlar elmsiz qərar
çıxaracaq, həm özləri günaha batacaq, həm
də özgələrini buna sürükləyəcəklər"
. ...Alim gücü
çatdığı qədər elmin bu və ya digər
sahəsi üzrə tədqiqatlar aparan, gəldiyi nəticələrlə
onu daha da zənginləşdirən insandır, alimlik
çox qiymətli fəaliyyət sahəsidir. Bəs alim həm
də müəllimdirsə, gözünün nurundan, qəlbinin
istisindən, təfəkkürünün məhsulundan səxavətlə başqalarına da pay verirsə,
onda necə? Yəqin, ehtiramlı oxucu belə insanların əvəzsiz
olduğunu, zəhmətləri ilə xalqın gələcəyi
sayılan gəncləri daha da irəli apardıqlarını
təsdiqləyər. Belə insanlardan biri ilə üz-üzəyəm: professor Atamoğlan Əli oğlu Həsənov.
Arzusu
kiçik yaşından, hələ ibtidai siniflərdə
oxuyarkən ürəyində cücərməyə
başlayıb. Demirəm ki,
arzusunu dilə gətirirdi. Bəlkə heç
özünün bu "sevdaya" düşməyindən xəbəri
də yox idi. Amma ibtidai siniflərdə müəllimi olmuş Veysəl
Axundovu heyranlıqla dinləyir, hətta evdəki bir sıra
"problemləri" də onun "ölçüləri"
ilə nizamlamağa çalışırdı: müəllimim
belə deyib. Yox, müəllimim belə tapşırıb və
s. Bəlkə elə bu nümunə Atamoğlanı natamam orta məktəbi bitirəndən
sonra Bakıya yola düşməyə istiqamətləndirdi,
sənədlərini pedaqoji texnikuma verməyə həvəsləndirdi.
Bu nümunənin təsirini Atamoğlan Həsənov indi də
öz üzərində duyub hiss eləyir. Əks halda,
monoqrafiyalarından birini ali məktəbdə
müəllimi olmuş görkəmli dilçi alim professor Məmməd
Tağıyevə ithaf etməsinin səbəbi nədir? Özü indi adlı-sanlı alim,
müəllim olsa da, yalnız və yalnız müəllimləri
qarşısında dərin ehtiramın ifadəsi kimi qiymətləndirilə
bilər bu nəcib hərəkət!
Ömür-gün
yollarından, buna tərcümeyi hal da deyirlər. 1938-ci ildə Dəvəçi - indiki Şabran
rayonunun Ağalıq kəndində
doğulub. Karvan yolu boynuna
dolanan Şabran. Oxumağa,
öyrənməyə həmişə diqqət verib
Ağalıq kəndinin
adamları. Təhsildə fərqlənənlərə,
yüksək uğurlar qazanan gənclərə yaxşı
münasibət göstərilib burada. Atamoğlan da belə gənclərdən
olub. Hər bir insanın həyatı, o da ola alim-müəllim
ömrü yaşayan insanın, ailə mühiti gələcək
nəsillərə nümunədir. İndi onu tanıyanlar tərəfindən ehtiramla müəllim deyə
çağrılan bu şəxs-
Atamoğlan Həsənov həyatda qazandığı, əldə
edə bildikləri üçün özünü həm də
ailəsinə borclu sayır. Daha çox hansı cəhətə
görə? İlk növbədə valideynlərinin zəhmətsevərliklərinə,
əməyə münasibətlərinə görə. Ona görə ki, ata və ana uşaqlarında da əməyə
düzgün münasibət yarada biliblər, onlara çətinliyə
sinə gərməyi öyrədiblər. Söhbət
zamanı Atamoğlan müəllim kövrəlsə də,
atası Əli kişinin bu keyfiyyəti üzərində
xüsusi dayandı. Dedi ki, məhz işlədiyi tərəvəzçilik
sahəsində qazandığı uğurlara görə atam
Moskvada SSRİ Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri
Sərgisində nümayəndə kimi iştirak edib. Qeyd edək ki,
adıçəkilən sərgidə iştirak etmək
üçün nümayəndələr ciddi
ölçülər əsasında, respublikanın yüz minlərlə zəhmətkeşi
arasından seçilirdi.
Hiss etmədən
təsirinə düşdüyü müəllim və ailə
amilləri gənc Atamoğlanı
çətin bir sahəyə yönəltdi. Pedaqoji texnikuma qəbul
olundu. Həmin texnikumu fərqlənmə diplomu ilə
bitirdi. Müharibənin
qan-qadasının ağırlığını hələ
də daşımaqda olan bir dövrdə işləmək,
ailəyə kömək göstərmək arzusu təhsilini
davam etdirmək istəyini üstələyə bilməyib.
M.F.Axundov adına Azərbaycan Pedaqoji Rus Dili və Ədəbiyyatı
İnstitutuna imtahansız qəbul olunub. Qısa bir vaxt ərzində
təhsilə münasibəti, ali məktəb həyatındakı
rəngarəng tədbirlərdə fəal
iştirakı ilə
seçilib, diqqəti cəlb edib. Ali təhsilini fərqlənmə
diplomu ilə bitirdikdən sonra bir müddət doğma kəndində
- Ağalıqda müəllim işləyib. Özünü
yaxşı müəllim kimi, elin-obanın həyatına
qaynayıb-qarışan gənc mütəxəssis kimi
tanıdıb. Rayondakı müxtəlif təhsil müəssisələrində
rəhbər vəzifələrdə çalışmaq təklifləri
alıb. Lakin elmlə məşğul olmaq, elmi mühitin təsirini
daim duymaq istəyi onu yenidən doğma M.F.Axundov adına APRDƏİ-yə
gətirib. Bu dəfə aspirant kimi. Hələ tələbəlik
illərindən Atamoğlanı işgüzar, elmə maraq
göstərən bir gənc kimi tanıyan görkəmli
dilçi, xeyirxah insan, professor Məmməd Tağıyev ona
rəhbərlik etməyə məmnuniyyətlə
razılıq verib. Rus dilçiliyinin aktual problemlərindən biri üzərində tədqiqat
aparmağı A.Həsənova məsləhət
görüb. Beləliklə, "Müasir rus dilində hissələrinin
frazeoloji bağlılığı olan mürəkkəb
cümlələr"
mövzusu üzərində işləməyə
başlayıb. Məlumdur ki, professor M.Tağıyev
frazeologiyada məşhur "Əhatə nəzəriyyəsi"nin banisidir və bu nəzəriyyə keçmiş SSRİ məkanında frazeologiya probleminə müasir
yanaşmanın əsasını qoymuş, yeni-yeni tədqiqatların
aparılmasına istiqamət vermişdir. A.Həsənovun
namizədlik dissertasiyası da həmin problemin mürəkkəb
cümlələrdə frazeoloji bağlılıq aspektinin
müəyyənləşdirilməsinin elmi əsaslarının
işlənilməsi baxımından
tanınmış dilçilər tərəfindən
maraqla qarşılanmışdır. Dissertasiya əsərini vaxtında
tamamlayan A.Həsənov onu uğurla müdafiə edib və
filologiya elmləri namizədi
alimlik dərəcəsi qazanıb.
Qeyd
etdiyimiz kimi, A.Həsənov müəllimliklə tədqiqatçılığı
vəhdətdə həyata keçirən alimlərimizdəndir.
Vaxtilə dərs dediyi tələbələr həmişə
onu fəxrlə xatırlayır, qarşılarına
çıxan çətinlikləri
aradan qaldırmaq üçün keçmiş müəlliminə
müraciət etməkdən çəkinmirlər.
Atamoğlan müəllim də heç vaxt köməyini əsirgəməyib,əl
tutmağı özünə borc bilib. Yeri gəlmişkən
qeyd edək ki, Atamoğlan müəllimin
işgüzarlığı, çalışdığı
ali məktəbin mövqeyini həmişə qətiyyətlə
qoruması rəhbərliyin diqqətindən yayınmayıb.
Az vaxt ərzində M.F.Axundov adına APRDƏİ-də,
2000-ci ildən isə indiki Bakı Slavyan Universitetində
müxtəlif vəzifələrə irəli çəkilib.
Keçən əsrin 70-ci illərində iki seçki
müddətində dekan vəzifəsinə seçilib.
Etimadı da doğruldub, fakültədə işgüzar bir
mühitin yaranmasına nail olub. Tələbələri ali məktəbin
həyatında yaxından iştirak etməyə həvəsləndirib.
Onun dekan işlədiyi dövrdə əlaçı tələbələrin
sayı xeyli artıb. Gənclər tələbə elmi cəmiyyətinin
işində fəal iştirak etməyə başlayıblar.
A.Həsənov
ayrı-ayrı vaxtlarda müasir rus dilinin fonetikası və
müasir rus dili kafedralarının müdiri vəzifələrində
çalışıb, institutun partiya təşkilatının
katibi kimi məsuliyyətli bir işə rəhbərlik edib,
müdafiə şuralarının üzvü olub. İndi də
Bakı Slavyan Universitetinin nəzdində fəaliyyət
göstərən Müdafiə şurasının
üzvüdür. Harada çalışmasından
asılı olmayaraq, həmişə
işgüzarlığına, obyektivliyinə, baş verən hadisələrə
düzgün qiymət verdiyinə görə onu
tanıyanların hörmətini qazanıb. Elmsevərlər
onu bacarıqlı tədqiqatçı alim, iş
yoldaşları isə öz sözü, vətəndaş mövqeyi
olan bir insan kimi qiymətləndirirlər.
Dekan
kimi 1900-ə yaxın tələbəsi olan bir fakültəni
uğurla idarə etməklə yanaşı, elmi fəaliyyətini
də davam etdirib. "Müasir rus dilində sözün
fonetik quruluşu (sintaqmatik aspekt)" mövzusunda doktorluq
dissertasiyası üzərində çalışıb.
Doktorluq işini də uğurla müdafiə edib. Professor A.Həsənovun
doktorluq dissertasiyasının rəsmi opponentləri - Rusiya
EA-nın Dilçilik İnstitutunun professoru V.A.Vinoqradov, Rusiya
EA-nın Rus Dili İnstitutunun professoru S.N.Dmitrenko, M.F.Axundov
adına APRDƏİ-nin professoru L.M.Qranovskaya tədqiqatdan
alınmış nəticələri yüksək qiymətləndirərək
onun dilçilik elmini zənginləşdirdiyini
vurğulamışlar. Aparıcı müəssisə kimi
Rusiya Xalqlar Dostluğu Universiteti dissertasiyaya yüksək qiymət
vermişdir.
A.Həsənov
elmi-pedaqoji fəaliyyəti dövründə filologiya üzrə
17 namizədlik və doktorluq dissertasiyalarının rəsmi
opponenti olmuş, yenə filologiya üzrə 4 namizədlik
dissertasiyalarına elmi rəhbərlik etmiş, 2 elmlər
doktoru dissertasiyasına elmi məsləhətçi kimi
istiqamət vermişdir. Yüzdən çox elmi məqalənin,
4 dərs vəsaitinin müəllifi olan professor A.Həsənov
indi də elmi fəaliyyətini uğurla davam etdirir. Onun
"Seçilmiş əsərləri"nin elmi redaktoru
olmuş görkəmli dilçi professor Həbib Zərbəliyevin
yazdığı kimi, Atamoğlan Həsənov öz tədqiqatlarına
məsuliyyətlə yanaşan, tənqidə yer qoymayan dəyərli
alimlərimizdəndir.
Professor
A.Həsənovun fəaliyyətində müəllimliklə
tədqiqatçılıq həmişə vəhdət təşkil
edib. İştirak etdiyi onlarla ölkə və beynəlxalq
miqyaslı konfranslarda çıxışları maraqla
qarşılanıb, məqalələri nüfuzlu jurnallarda dərc olunub. Bu
öz yerində. Amma bir cəhəti də heç vaxt yaddan
çıxarmayıb. Nüfuzlu alimlərin fikirlərinə
münasibət bildirməklə yanaşı, öyrəndiklərinin
faydalı cəhətlərindən təlim-tərbiyə
prosesində istifadə edib. Çalışıb ki, dərs
dediyi tələbələr dilçilik sahəsindəki
yeniliklərdən xəbərsiz qalmasınlar. Bəlkə elə
bunun nəticəsidir ki,
Atamoğlan müəllimin vaxtilə dərs dediyi tələbələr
indi elmlər namizədləri, elmlər doktorları kimi onunla
çiyin-çiyinə çalışırlar.
Atamoğlan müəllimin tələbələrinin
uğurlarından qürur duyduğunu onlara olan həssas
münasibətindən asanlıqla görmək olur. Tələbələri
olmuş , indinin adlı-sanlı alimləri də Atamoğlan
müəllimə xüsusi bir məhəbbətlə
yanaşır, onu özlərinə ömürlük müəllim
sayırlar.
İnsanın
peşəsinə vurğunluğunun olduqca etibarlı bir
göstəricisi var: bu insan özünün
çalışdığı sahəyə ailə üzvlərindən
kimisə cəlb edibmi, etməyə
çalışıbmı?
Atamoğlan müəllimə bu sualı verməyə
ehtiyac duymadım. Çünki mən - bu sətirlərin
müəllifi Atamoğlan müəllimin qızı Yeganə xanımla eyni universitetin əməkdaşıyıq
və təsadüf elə gətirib ki, onun dərs dediyi tələbələrə
mən də dərs demişəm. Bu tələbələrin
Yeganə xanımdan necə ürəklə
danışdıqlarının, onu bir müəllim kimi necə
yüksək qiymətləndirdiklərinin şahidi
olmuşam. Maraqlıdır ki, Atamoğlan müəllimin nəvəsi
Fərid də müəllimlik peşəsinə yiyələnib.
Onun da müəllimi olmuşam. Hiss etmişəm ki, gənc Fəridin
bu peşəyə istiqamətlənməsində babası
Atamoğlan müəllimin əməyi az olmayıb.
Atamoğlan müəllimin qardaşı Babək müəllim
böyük qardaşı üçün doğma olan
Ağalıq kəndindəki orta məktəbdə direktor vəzifəsində
çalışır.
Professor A.Həsənov peşəsinin
vurğunudur. İndi müdriklik çağında olan, amma gənclik
həvəsi ilə fəaliyyət
göstərən Atamoğlan müəllimə öz
adımdan, tələbələrinin adından
cansağlığı, pedaqoji və elmi fəaliyyətində
daha böyük uğurlar arzulayıram.
Oqtay
ABBAS,
dosent,
Yazıçılar Birliyinin üzvü
Azərbaycan
müəllimi.- 2013.- 12 aprel.- S.7.