Büdcədən
maliyyələşdirilən təşkilatlarda, eləcə
də ali təhsil müəssisələrində maliyyə və
mühasibat hesabatlarının avtomatlaşdırılması
məsələləri
Mühasibat
uçotunun avtomatlaşdırılması müəssisənin
daha səmərəli idarə edilməsinin ən vacib amilidir
Müasir dövrdə qlobal iqtisadi
münasibətlər şəraitində fəaliyyət
göstərən müəssisə rəhbərləri hər
zaman daha düzgün qərarlar vermək iqtidarında
olmalıdırlar ki, bu da öz növbəsində müəssisənin
maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin müxtəlif
aspektlərini daim nəzarətdə saxlamağı tələb
edir. Məlum olduğu kimi, müəssisənin maliyyə-təsərrüfat
fəaliyyəti özündə müxtəlif xarakterli məlumatları
əks etdirən xeyli sayda sənədləri əhatə
edir. Düzgün şəkildə tərtib edilmiş və
sistemləşdirilmiş sənədlər əsasında təşkil
olunan maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti müəyyən
dərəcədə effektiv idarəetmənin zəmanəti
kimi çıxış edir. Əks halda, müəssisədə
düzgün və dəqiq tərtib edilmiş sənədlərin
və məlumatların olmaması idarəetmə ilə
bağlı hər hansı səhv qərarın verilməsinə
və nəticədə ciddi itkilərə gətirib
çıxara bilər.
Məqsədli şəkildə bilərəkdən
həyata keçirilən qanunsuz hərəkətləri nəzərə
almasaq, deyə bilərik ki, mühasibat uçotu üzrə
baş verən digər səhvlər hər hansı bir səhlənkarlıq nəticəsində
riyazi hesablama xətaları və yaxud da uçotun
aparılması xüsusiyyətləri üzrə müvafiq
bilik və bacarıqların olmaması üzündən
baş verir. Belə səhvlər uçotun əl ilə və
yaxud köhnə, həmçinin qeyri-leqal versiyalı proqram
təminatı əsasında aparılması zamanı praktiki
olaraq qaçılmazdır və hətta tez-tez təkrarlana
bilər.
Belə ki, müəssisədə
qurulmuş bütün mühasibat sistemləri onların
miqyasından və dəyərindən asılı olmayaraq
uçotun daha keyfiyyətli, etibarlı və rahat şəkildə
aparılmasına xidmət etməlidir. Daha dəqiq desək,
mühasibat sistemləri əsasən aşağıdakıları
təmin etməlidir:
- riyazi
hesablamaların səhvsiz olmasını;
- ilkin, həmçinin
hesabat sənədlərinin lazımi formada doldurulması,
yoxlanılması və çapını;
- məlumatların
bir çap formasından digərinə səhvsiz
köçürülməsini;
- yekun məbləğlərin
və istənilən mürəkkəblikdə rəqəmlər
üzrə faizlərin dəqiq hesablanmasını;
- əvvəlki
dövrlərə aid məlumat və hesabatlara müraciət
etmək imkanının təmin olunmasını.
Əlbəttə ki, yuxarıda qeyd
olunan imkanların tam təmin olunması üçün
mövcud sistem müəssisədə mühasibat
uçotunun həm cari vəziyyətinin və həm də
arxivinin məlumatlarını özündə əks etdirən
vahid bazaya malik olmalıdır.
Bu baxımdan mühasibat uçotunun
avtomatlaşdırılması həmişə diqqət mərkəzində
olan məsələlərdən olmuşdur.
Azərbaycanda
mühasibat uçotunun avtomatlaşdırılması mərhələlərinin
qısa tarixi
Ölkəmizdə mühasibat
uçotunun avtomatlaşdırılması müstəqilliyin
ilk illərindən kiçik sahibkarlıq müəssisələrində
tətbiq edilməyə başlanılmışdır. Həmin
illərdə uçot xüsusiyyətləri uyğun
olduğu üçün postsovet ölkələrinin,
xüsusilə Rusiya
istehsalı olan proqram təminatlarından istifadə
olunurdu. Bu proqramlar konkret mütəxəssisin
işi ilə əlaqədar fərdi kompüterdə avtonom
şəkildə istismar edilirdi. Büdcə təşkilatlarında
həmin dövrdə demək olar ki, uçot və hesabatların
avtomatlaşdırılması yox səviyyəsində idi.
Ümumiyyətlə, müstəqilliyimizin ilk illərində bütün sahələrdə, o
cümlədən iqtisadi sahədə, eləcə də
uçot və hesabat işlərinin aparılmasında qeyri-sabit və xaotik vəziyyət,
problemlər yaranmışdı. Məhz xalqın təkidi ilə
həmin dövrdə ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin hakimiyyətə
qayıdışından sonra ölkədə hökm sürən
gərgin və xaotik vəziyyətin qarşısı
alındı.
Beləliklə, dünya siyasətində
xüsusi çəkiyə malik, dahi siyasətçi Heydər Əliyev ölkədə
yaranmış çətin vəziyyətdə
taleyüklü və məsuliyyətli vəzifəni
öz üzərinə
götürərək müstəqil Azərbaycanın
sosial-iqtisadi inkişaf konsepsiyasının əsaslarını
müəyyənləşdirdi və onun hüquqi
bazasının təmin edilməsi istiqamətində
mühüm addımlar atmağa başladı. Bundan əlavə,
ölkədə liberal bazar iqtisadiyyatının bərqərar
olmasını təmin edəcək hüquqi baza
yaradıldı, bununla bağlı bir sıra mütərəqqi
qanunlar və digər normativ-hüquqi sənədlər qəbul
edildi. Nəticədə ölkəmizdə müxtəlif
mülkiyyət formalarına əsaslanan iqtisadi sistemə və
bazar iqtisadiyyatına keçidin və gələcəkdə
dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyanın təməli qoyuldu.
Ümumilikdə 1993-2003-cü illərdə ümummilli
liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən həyata
keçirilən inkişaf strategiyası nəticəsində
görülən bütün işlər müstəqil Azərbaycanın
tarixinə bütün sahələrdə milli dirçəliş,
tərəqqi dövrü kimi daxil olmuşdur. Bu dövr ərzində
ölkəmizdə iqtisadiyyatın bütün sahələri
üzrə uçot və hesabat işləri ilə
bağlı hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi, müvafiq islahatların həyata
keçirilməsi istiqamətində ciddi yeniliklərə
nail olundu. Qeyd olunan dövr ərzində təsərrüfat
hesablı müəssisələrlə yanaşı, büdcə
təşkilatlarında da uçot və hesabatın
avtomatlaşdırılması istiqamətində müəyyən
irəliləyişlər baş vermiş və İKT
avadanlıqlarının tətbiqi geniş şəkil almışdır. Həmçinin
qeyd etməliyik ki, bu dövr ərzində mühasibat
uçotunun atomatlaşdırılması məqsədilə
proqram təminatlarının hazırlanmasında yerli mütəxəssislərin
rolu əhəmiyyətli dərəcədə
artmışdır.
Eyni zamanda qeyd etməliyik ki, əsası
vaxtilə ümummilli liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən
qoyulmuş inkişaf strategiyası bu siyasətin layiqli
davamçısı möhtərəm Prezidentimiz cənab
İlham Əliyev tərəfindən böyük uğurla
davam etdirilərək daha da təkmilləşdirilmiş və
ölkədə iqtisadi, siyasi sabitlik möhkəmləndirilmiş
və Azərbaycan inkişaf dinamikasına görə
dünyada qabaqcıl ölkələr sırasına
çıxmışdır.
Keçən bu dövr ərzində Azərbaycanda
uçot və hesabatların beynəlxalq standartlara
uyğunlaşdırılması istiqamətində də
mühüm işlər həyata keçirilmişdir.
Məlum olduğu kimi, bu məqsədlə 02 sentyabr 2004-cü il tarixdə
"Mühasibat uçotu haqqında" Azərbaycan Respublikasının
Qanunu, 07 fevral 2005-ci il tarixdə isə "Mühasibat
uçotu haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununun
tətbiq edilməsi barədə" Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin Fərmanı qüvvəyə
minmişdir.
Qeyd olunan qanun və fərmana əsasən
Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarının
və Milli Mühasibat Uçotu Standartlarının tətbiqi
aşağıdakı əsas məqsədləri əhatə
edir:
-
Qabaqcıl beynəlxalq təcrübəyə uyğun
olaraq korporativ və büdcə sektorları üçün
maliyyə hesabatlarının beynəlxalq və milli
mühasibat uçotu standartlarına uyğun olaraq
hazırlanması;
- Müəssisələrin
fəaliyyətinin şəffaflığının və
dünya bazarına çıxışının təmin
edilməsi;
- Dövlətin
mühasibat uçotu sahəsində idarəetmə vəzifəsinin
həyata keçirilməsi və islahatların
davamlılığının təmin edilməsi üçün institusional
inkişafın dəstəklənməsi.
Fərmandan irəli gələn vəzifələrin
həyata keçirilməsi ilə əlaqədar Maliyyə Nazirliyi
tərəfindən Maliyyə Hesabatlarının və
Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq Standartları əsasında
kommersiya, büdcə və qeyri-hökumət təşkilatları
üçün müvafiq Milli Mühasibat Uçotu
Standartları və eyni zamanda
kommersiya təşkilatları üçün Milli
Mühasibat Uçotu Standartının tətbiqi üzrə
Şərhlər və Tövsiyələr hazırlanaraq təsdiq
edilmiş və tətbiq edilməyə
başlanılmışdır.
Bununla yanaşı, Beynəlxalq və Milli Mühasibat
Uçotu Standartlarının tətbiqi üçün
Maliyyə Nazirliyində müvafiq kadr potensialı
formalaşdırılmış və büdcə təşkilatlarının
mühasibatlıq işçiləri üçün Milli
Mühasibat Uçotu Standartları üzrə təlim
kursları təşkil olunmuşdur. Onu da qeyd etmək
lazımdır ki, Beynəlxalq və Milli Mühasibat
Uçotu Standartlarının tətbiqi üçün
Maliyyə Nazirliyi müxtəlif beynəlxalq maliyyə
qurumlarından və peşəkar auditor şirkətlərindən
texniki yardım cəlb etmişdir.
Əlbəttə ki, Milli Mühasibat
Uçotu Standartlarının tətbiqi nəticəsində
baş verən yeniliklər büdcə təşkilatlarında
uçot və hesabatın yenidən
avtomatlaşdırılmasına ciddi zərurət
yaratmışdır. Bu istiqamətdə bir sıra büdcə
təşkilatlarında, o cümlədən Təhsil
Nazirliyinin mərkəzi aparatında mühasibat və maliyyə
işləri üzrə yeni proqram təminatlarının tətbiqinə
başlanılmışdır.
Uçot
və hesabat işlərinin avtomatlaşdırılması sahəsində
Təhsil Nazirliyinin mərkəzi aparatında
görülmüş işlər
Hazırda Təhsil Nazirliyinin maliyyə,
mühasibat işləri və hesabatları İqtisadiyyat
şöbəsində lokal qaydada istismar olunan müvafiq
proqramlar vasitəsi ilə avtomatlaşdırılmış
qaydada həyata keçirilir. Bu proqram təminatına
"Mühasibat uçotu", "Kredit" və "Yekun
balans" proqram paketləri aiddir.
"Mühasibat uçotu" proqram
paketinə "Əməkhaqqı", "Bank",
"Kassa", "Material uçotu", "Sair debitor və
kreditorlarla hesablaşmalar", "Təhtəlhesab şəxslərlə
hesablaşmalar", "Ödəmə
tapşırığı", "Baş kitab", "Gəlirlər və
Xərclər", eləcə
də "Maliyyə vəziyyəti haqqında hesabat",
"Maliyyə fəaliyyətinin nəticələri
haqqında hesabat", "Xalis kapital/Kapitalda dəyişiklik
haqqında hesabat", "Pul vəsaitlərinin hərəkəti
haqqında hesabat" formalarının avtomatik formalaşmasını təmin
edən alt-proqramlar daxildir və bu proqramlar vasitəsilə
işçilərin əməkhaqqının,
mükafatlarının, müavinətlərinin, məzuniyyət
haqlarının hesablanılması, ödənişlərin
həyata keçirilməsi üçün sənədlərin
hazırlanması, avtomatik yaradılan bazanın köməyi
ilə istənilən dövr üzrə həm ümumilikdə,
həm də ayrı-ayrı işçilər üzrə
hesablama cədvəllərinin və digər analitik cədvəllərin
tərtib edilməsi, bank uçotunun aparılması,
"Sair debitor və kreditorlarla hesablaşmalar"ın
uçotu, əsas vəsaitlərin və digər mal-material
qiymətlilərinin hərəkətinin, həmçinin
dövriyyəsinin uçotu, ödəniş sənədlərinin
hazırlanması və son nəticədə baş
kitabın formalaşdırılması təmin olunur.
Eyni zamanda yuxarıda qeyd olunan proqramlar
üzrə aparılan əməliyyatların yekununa əsasən
Milli Mühasibat Uçotu Standartlarına uyğun müvafiq
maliyyə və mühasibat hesabatları avtomatik
formalaşdırılır.
Bununla yanaşı, "Yekun balans"
proqramı vasitəsi ilə Təhsil Nazirliyinin tabeliyində
olan, müəssisə və təşkilatlardan daxil olan
hesabatlar yoxlanılır, icmallaşdırılır və
hazırlanan icmal hesabat formaları elektron şəkildə
"on-line" rejimində Maliyyə Nazirliyinə təqdim
olunur.
Bundan başqa, nazirlikdə
"Kredit" proqramı vasitəsilə nazirliyin tabeliyində
olan müəssisələrin maliyyələşdirilməsi
işləri həyata keçirilir və müvafiq maliyyə
sənədlərinin hazırlanması təmin olunur.
Qeyd edilən bütün proqramlar lokal
şəbəkədə işləmə imkanına malikdir.
"Mühasibat uçotu" proqram paketinə daxil olan
bütün proqramlar sərbəst modul şəklində də
istifadə oluna bilir.
Ali təhsil müəssisələrində
mühasibat uçotunun və maliyyə hesabatlarının
avtomatlaşdırılmasına yeni baxış və tələblər
Ölkə başçısı
möhtərəm Prezident cənab İlham Əliyevin
apardığı uğurlu inkişaf strategiyası nəticəsində
Azərbaycanın davamlı və dayanıqlı sosial-iqtisadi
inkişafı təmin edilmiş, dövlət idarəçiliyinin
müasir prinsiplər əsasında həyata keçirilməsi
məqsədi ilə informasiya və kommunikasiya
texnologiyalarından istifadə olunması dövlət siyasətinin
prioritetlərindən birinə çevrilmiş və bu sahədə
mühüm tədbirlər görülmüşdür. Bu
baxımdan modern və çevik idarəetmənin təmin
edilməsi, dövlət orqanlarının fəaliyyətində
şəffaflığın artırılması və
korrupsiyaya şərait yaradan halların aradan
qaldırılması üçün əhaliyə elektron
xidmətlərin göstərilməsi mühüm əhəmiyyət
kəsb edir.
Bu istiqamətdə dövlət
orqanlarında aparılan işlərin sürətləndirilməsi
məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
"Dövlət orqanlarının elektron xidmətlər
göstərməsinin təşkili sahəsində bəzi tədbirlər
haqqında" 23 may 2011-ci il tarixli, 429 nömrəli Fərmanı
və Nazirlər Kabinetinin 24 noyabr
2011-ci il tarixli, 191 nömrəli qərarı olmuş və
mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarına aidiyyəti
üzrə tədbirlərin görülməsi ilə
bağlı müvafiq tapşırıqlar verilmişdir.
Bununla əlaqədar olaraq büdcə təşkilatlarında
uçot və hesabat işlərinin
avtomatlaşdırılması üçün müasir tələblərə
cavab verən, təhlükəsiz, həmçinin vahid bazaya
və yanaşmaya əsaslanan yeni sistemin tətbiqinə zərurət
yaranmışdır.
Bu baxımdan Respublika Maliyyə Nazirliyi
tərəfindən görülən tədbirlər nəticəsində Dünya Bankı ilə birgə həyata
keçirilən "Korporativ və Büdcə
Sektorlarında Hesabatlılıq Layihəsi" çərçivəsində
hazırlanmış və artıq tətbiqinə
başlanılmış "Büdcədən maliyyələşən
təşkilatlar üçün Maliyyə və
Mühasibatlıq Hesabatları"nın
avtomatlaşdırılmış informasiya sistemi mühüm
əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, 13 mart 2013-cü il
tarixində Azərbaycan Diplomatik Akademiyasında Respublika Maliyyə
və Təhsil nazirliklərinin təşkilatçılığı
ilə ali təhsil müəssisələrinin rəhbərliyi
və maliyyə məsələləri üzrə məsul
şəxslərin iştirakı ilə "Büdcədən
maliyyələşən təşkilatlar üçün
Maliyyə və Mühasibatlıq Hesabatları"nın
avtomatlaşdırılmış informasiya sisteminin təqdimatı
keçirilmişdir. Tədbiri giriş sözü ilə
açan maliyyə naziri Samir Şərifov qeyd etmişdir ki,
"Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata
keçirilən uğurlu siyasət nəticəsində nail
olunan iqtisadi yüksəlişə paralel olaraq
respublikamızda mühasibat uçotunun təkmilləşdirilməsi
ilə bağlı da mühüm addımlar
atılmışdır. Prioritet istiqamətlərdən biri
kimi, qısa zaman ərzində ölkədə Beynəlxalq
Maliyyə Hesabatları Standartlarına keçidə nail
olunaraq, zəruri normativ-hüquqi baza yaradılmış və
mühasibat uçotu subyektlərinin maliyyə hesabatlarının
beynəlxalq standartlar əsasında hazırlanaraq təqdim
olunması təşkil olunmuşdur. Mühasibat uçotu
üzrə beynəlxalq və milli standartlar əsasında
formalaşan maliyyə hesabatlarının hazırlanması, qəbul
olunması, təhlili proseslərinin
avtomatlaşdırılması və hesabatlar üzrə vahid
məlumat bazasının hazırlanması zərurəti
yaranmışdır". Qeyd olunmuşdur ki, "Büdcədən
maliyyələşən təşkilatlar üçün
Maliyyə və Mühasibatlıq Hesabatları"nın
avtomatlaşdırılmış informasiya sistemi hazırda
Maliyyə Nazirliyində və 4 pilot universitetdə - Bakı
Dövlət Universiteti, Azərbaycan Texniki Universiteti, Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik
Akademiyası və Xəzər Universitetində tətbiqi
başa çatır və yaxın gələcəkdə
geniş yayılması nəzərdə tutulur. Tətbiqin
birinci mərhələsi 35 ali təhsil müəssisəsini
və 4 nazirliyi əhatə edəcək.
Qeyd olunan
tədbirdə iştirak edən təhsil naziri Misir Mərdanov
bildirmişdir ki, "Büdcədən maliyyələşən
təşkilatlar üçün Maliyyə və
Mühasibatlıq Hesabatları"nın
avtomatlaşdırılmış informasiya sisteminin tətbiqinə
başlanılması ölkə rəhbəri möhtərəm İlham Əliyev
cənablarının elektron xidmətlərin genişləndirilməsi
və "Elektron hökumət"in qurulması ilə
bağlı verdiyi fərman, sərəncam və
tapşırıqların icrası istiqamətində
atılan addımlardan biri kimi qiymətləndirilməlidir.
M.Mərdanov, eyni zamanda çıxışında yeni
sistemin tətbiqinin əhəmiyyətindən, ali təhsilin
maliyyələşdirilməsində əldə olunan son
yeniliklərdən, eləcə də yeni sistemin tətbiqi ilə
əlaqədar ali təhsil müəssisələrinin qarşısında
duran vəzifələrdən söz
açmışdır.
Maliyyə
və mühasibat
hesabatlarının avtomatlaşdırılmış informasiya
sistemi və onun
üstünlükləri
"Büdcədən maliyyələşən
təşkilatlar üçün Maliyyə və
Mühasibatlıq Hesabatları"nın
avtomatlaşdırılmış informasiya sistemi (SERP sistemi)
Maliyyə Nazirliyinin sifarişi əsasında icraçı təşkilat
- "Sinam" şirkəti tərəfindən
hazırlanmışdır və müəssisə
resurslarının idarə edilməsi üçün nəzərdə
tutulmuş avtomatlaşdırılmış sistem olmaqla
müəssisənin kadr, mühasibatlıq və maliyyə
strukturlarının işini əhatə edir.
Proqram təminatı "Claude"
rejimində
hazırlanmışdır. Bu proqram MS Visual Studio 2010
texnologiyası əsasında Oracle 11 g verilənlər
bazasından istifadə edilməklə hazırlanmış
veb proqramıdır. Bu sistemdən istər kiçik, istərsə
də böyük şirkətlər, holdinqlər, kommersiya və
büdcə təşkilatları müvəffəqiyyətlə
istifadə edə bilər. Sistem müəssisələrin həm
sərbəst idarə olunması, həmçinin ayrıca
şöbə, bütün müəssisə və ya
holdinq üçün
hesabatların alınması imkanını verdiyindən ondan
istifadə edilməsi olduqca əlverişlidir. Sistem
"İnsan resursları və
əməkhaqqı", "Mühasibat uçotu" və
"Əməkhaqqı"
modullarından ibarətdir.
İnsan
resursları və əməkhaqqı üzrə modullar kompleksi kadrların idarə edilməsi və əməkhaqqının
hesablanması proseslərinin avtomatlaşdırılması
üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu modullar ənənəvi
insan resurslarının qeydiyyatı ilə bağlı prosesləri
yerli qanunvericiliyin tələblərini nəzərə almaqla
avtomatlaşdırmağa imkan verir. Sistem eyni zamanda insan
resurslarının idarə edilməsi ilə bağlı
dünya standartlarına cavab verir.
Mühasibat uçotu modulu maliyyə və mühasibat
hesabatlarının avtomatlaşdırılması məqsədilə
milli və beynəlxalq mühasibat uçotu standartları əsasında
hazırlanmışdır. Bu modul əsas vəsaitlərin və
qeyri-maddi aktivlərin uçotunun,
baş kitabın, mal-material uçotunun, pul vəsaitlərinin,
hesabatların, icarəyə
verilmənin, xidmətlərin, çıxmaların, yerdəyişmələrin,
silinmələrin, soraqçaların, maliyyə
hesabatlarının, mühasibat modellərinin və qeydiyyat
kitablarının aparılması üçün nəzərdə
tutulmuşdur.
Əməkhaqqı
modulu sistemin tərkib hissəsi kimi digər
alt-modulların köməyi ilə artıq daxil edilmiş məlumatlardan
istifadə etməklə, müəssisə və təşkilatlarda
əməkhaqqının hesablanması zamanı aparılan
işlərin avtomatlaşdırılmasına xidmət
göstərir. Belə ki, əməkhaqqının
hazırlanması zamanı:
-
Bütün tip gəlir və tutulmalar qanuni tələblərə
uyğun aparılır,
- Tələb
olunan sosial fond və bank sənədləri avtomatik
hazırlanır,
- Maliyyə
informasiyalarının təhlükəsizliyi təmin
edilir,
-
Verilmiş parametrlərə uyğun hesabat və
diaqramlar hazırlanır.
Modulun realizasiyası zamanı iki əsas
prinsip nəzərə alınmışdır:
universallıq - istənilən müəssisədə
istifadə edilmək imkanı (fəaliyyət sahəsindən
asılı olmayaraq);
elastiklik - müəyyən müəssisənin
xüsusiyyətlərini və qanunvericilik tələblərini
nəzərə almaqla əməkhaqqının hesablanma
alqoritminin sərbəst şəkildə təyin edilməsinin
mümkün olması.
Əməkhaqqı modulu
mühasibatlıqda aparılan əməkhaqqının
hesablanması prosesini bütünlüklə əhatə
edir: xərclər - tutulmalar - ayrılan pullar -
balanslaşdırma - əməkhaqqının hesablanması -
ödənişlər - hesabatların alınması.
Sistemin tətbiqinin əsas
üstünlükləri aşağıdakılardır:
- Maliyyə
və mühasibat uçotu hesabatlarının Milli
Mühasibat Uçotu Standartları əsasında
aparılması imkanı;
- Prosedur və
hesabatların Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə
tam uyğunluğu;
- Vergilər
Nazirliyinin və Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun sistemləri
ilə inteqrasiya;
- Universal və
rahat istifadəçi mühiti;
-
Çoximkanlı funksional sazlanma;
- "MS
Office" paketinə ixrac (Word, Excel);
- Təlimlər
üçün
videodərslərin mövcudluğu;
- Universal
axtarış sisteminin mövcudluğu;
- Müxtəlif
analitik hesabatları əldə etmək imkanları;
- Kadrların
idarə olunması ilə bağlı kadrlar şöbəsinin
işinin avtomatlaşdırılması və
mühasibatlıqla əlaqələndirilməsi;
- Sistemdə ənənəvi təhlükəsizlik
mexanizmlərindən (şifrələmə və
parolların generasiyasından) başqa, elektron imzadan da istifadə
imkanları;
- Sistemdə
istənilən sayda istifadəçinin profaylını
yaratmaq imkanı və istifadəçilərin Xüsusi
Dövlət Müdafiə Xidmətinin təhlükəsiz şəbəkəsi
vasitəsilə "bulud" texnologiyası əsasında sistemə qoşulması;
- İstifadəçi
əməliyyatlarını izləyən "Audit"
modulunun mövcudluğu;
- Hər bir
sənədin Baş Sertifikasiya Mərkəzi tərəfindən
verilən elektron imza ilə imzalanması imkanı;
- Məlumatların
şifrələnmiş SSL protokolu ilə ötürülməsi;
- Müəssisə
üzrə istənilən müvafiq analitik hesabatın əldə
olunması imkanı;
- Sistemin təhlükəsizliyinin
və məlumatların məxfiliyinin yüksək səviyyədə
qorunması;
- Müəssisədə
proqram təminatı və avadanlıq üçün
heç bir maliyyənin tələb olunmaması; Sistem tam tətbiq
olunandan sonra ancaq aylıq abunə haqqı ödənilir ki,
bu da sistemin işlək vəziyyətdə saxlanması
üçün nəzərdə tutulur. Əgər hər
bir müəssisə ayrı-ayrılıqda bu sistemi tətbiq
etsəydi çəkəcəyi xərclər (avadanlıq,
proqram təminatı, əlavə işçilər, təlimlər
və s.) ödəniləcək abunə haqqından müqayisə edilməz dərəcədə
çox olardı.
- Sistemin tətbiqi
üçün təlimlərin videodərslərin köməyi
ilə qısa müddətdə və əlavə maliyyə
vəsaiti tələb olunmadan həyata keçirilməsi;
Yeni
sistemin tətbiqindən gözlənilən əsas müsbət
nəticələr və qarşıda duran vəzifələr
Ümumilikdə aparılan müşahidə
və təhlillərə əsasən demək olar ki, Təhsil
Nazirliyinin mərkəzi aparatında və ali təhsil müəssisələrində
"Büdcədən maliyyələşən təşkilatlar
üçün Maliyyə və Mühasibatlıq
Hesabatları"nın avtomatlaşdırılmış
informasiya sisteminin (SERP sistemi) tətbiqi nəticəsində
ilk növbədə aşağıdakı müsbət nəticələr
əldə olunacaqdır:
- Bütün müəssisə və təşkilatlarda
maliyyə və mühasibat, eləcə də kadr
resurslarının idarə olunması işlərinin
avtomatlaşdırılmasında vahid yanaşma təmin
olunacaq;
-
"Elektron hökumət"in qurulması imkanları
genişlənəcək;
- Tabelikdə
olan təşkilatlardan müvafiq maliyyə və mühasibat
hesabatlarının elektron qəbulu və ötürülməsi
məsələsi öz həllini tapacaq;
- Tabelikdə
olan müəssisələrdə maliyyə-mühasibat
işləri üzrə vahid baza yaradılacaq;
- Müəssisələrdə maliyyə-mühasibat
işlərinin tam şəkildə
avtomatlaşdırılması, operativliyin yüksəldilməsi,
bu işlərdə səhv və nöqsanlara yol verilməsi
üzrə risklərin azaldılması təmin olunacaq;
- Sistemin tətbiqi
nəticəsində əlavə xərclər azalacaq və
maliyyə vəsaitləri üzrə qənaət əldə
olunacaq;
- Maliyyə
və mühasibat işlərinə dair müxtəlif
xarakterdə ümumi və analitik məlumatların cədvəl,
diaqram və digər formada operativ şəkildə qısa
müddət ərzində hazırlanması mümkün olacaq;
- Müəssisələrdə
kadrlar şöbəsi ilə mühasibatlıq arasında əlaqələrin
və sənəd dövriyyəsinin
elektronlaşdırılması təmin olunacaq.
Eyni zamanda qeyd etməliyik ki, yuxarıda
göstərilən nəticələrin əldə
olunması üçün ən vacib amillərdən biri də
təhsil müəssisələrində maliyyə və
mühasibatlıq sahəsi üzrə çalışan
mütəxəssislərin müvafiq sahə üzrə tələb
olunan keyfiyyət göstəricilərinə, eləcə də bilik və
bacarıqlara malik olmasıdır. Belə ki, büdcə təşkilatlarında
tətbiqinə başlanan "Büdcədən maliyyələşən
təşkilatlar üçün Maliyyə və
Mühasibatlıq Hesabatları"nın
avtomatlaşdırılması üzrə yeni sistemi tətbiq edəcək
mütəxəssislərin
Milli Mühasibat Uçotu Standartları və onların
tətbiqi barədə zəruri bilikləri, həmçinin
İKT avadanlıqlarından istifadə üzrə lazımi
bacarıq və vərdişləri olmalıdır. Lakin təəssüflər
olsun ki, hazırda əksər təhsil müəssisələrində maliyyə və
mühasibatlıq sahəsi üzrə çalışan
mütəxəssislərin müvafiq bilik və
bacarıqları tələb olunan səviyyəyə
uyğun deyil. Qeyd olunan məsələ 13 mart 2013-cü il
tarixində Azərbaycan Diplomatik Akademiyasında Respublika Maliyyə
və Təhsil nazirliklərinin təşkilatçılığı
ilə ali təhsil müəssisələrinin rəhbərliyi
və maliyyə məsələləri üzrə məsul
şəxslərin iştirakı ilə "Büdcədən
maliyyələşən təşkilatlar üçün
Maliyyə və Mühasibatlıq Hesabatları"nın
avtomatlaşdırılmış informasiya sisteminin təqdimatı
ilə bağlı keçirilən tədbirdə
respublikanın maliyyə naziri cənab Samir Şərifov və
təhsil naziri cənab Misir Mərdanov tərəfindən xüsusi olaraq
vurğulanmış və bu istiqamətdə zəruri tədbirlərin
görülməsinin vacibliyi qeyd olunmuşdur.
Şahrza
ƏLİYEV,
Təhsil
Nazirliyinin İqtisadiyyat şöbəsinin müdiri,
iqtisad elmləri üzrə fəlsəfə
doktoru
Azərbaycan
müəllimi.- 2013.- 12 aprel.- S.4.