Mənim doğma dilim - ana dilim!

 

Heç təsadüfi deyildir ki, hələ XV əsrdə Azərbaycanı birləşdirib qüvvətli bir dövlət yaratmış, Azərbaycan dilini dövlət dili elan etmiş Şah İsmayıl Xətai zamanından başlayaraq Azərbaycan dilinin nüfuz dairəsi artmış, rəsmi dillər sırasında xüsusi yer tutmuş inkişaf etmişdir. Həm Şah İsmayıl Xətai, həm onun müasirləri çox sadə, ahəngdar bir dildə "Dəhnamə", "Nəsihətnamə" "Leyli Məcnun", M.P.Vaqifin qoşmaları kimi əsərlər yaradaraq bədii dilimizin möhkəm özülünü qoymuşlar.

 

Məhz XVI əsrdə Məhəmməd Füzuli bu yolu davam etdirmiş, xüsusi ustalıq nəticəsində Azərbaycan sözləri Azərbaycan dilinin qrammatik quruluşu əsasında dilimizin klassik nümunələrini yaratmışdır.

Mövzunun adından da görünür ki, söhbət dildən, dilimizin gözəlliyindən, onun musiqililiyindən, doğma dilimizin qorunub saxlanmasından gedir. Bildiyiniz kimi, Azərbaycan dili türk dilləri qrupuna daxildir. M.Ə.Rəsulzadə haqlı olaraq deyir: "gözəl ilə böyüyə - türk, gözəllik ilə böyüklüyə - türklük, gözəl böyük sözə - türkcə, gözəllik böyüklük diyarına - Türküstan" deyilir...".

Baxmayaraq ki, dilimiz bu qədər əzablı yollar keçib, artıq püxtələşib, o, bir sərvətə çevrilmişdir, özü mənəvi sərvətə. Bu baxımdan M.Füzulinin Azərbaycan dilinin poeziya dili üçün çətin olduğunu deyənlərə qarşı fikrini poetik şəkildə belə ifadə edir:

 

"Məndə tövfiq olsa bu düşvari asan eylərəm,

Növbahar olğac dikəndən bərgi-gül izhar olur".

 

Hər il 21 fevral bütün dünyada Beynəlxalq Ana Dili Günü kimi qeyd olunur. YUNESKO-nun təsis etdiyi bu günün qeyd olunmasında məqsəd dünyada dillərin  qorunub saxlanmasına diqqəti cəlb etməkdir. Dünyada məhv olmaq təhlükəsi ilə üzləşən dillərin qorunması məqsədilə hər il keçirilən Beynəlxalq Ana Dili Günü hər kəsə öz doğma dilinin varlığını hiss etmək, onunla qürur duymaq, onu qorumaq, inkişaf etdirmək hüququ olduğunu bir daha xatırladır. Ən sadə şəkildə desək, dil ünsiyyət vasitəsidir, eyni zamanda dil millətin simasını səciyyələndirən amillərdən biri, bəlkə birincisidir. O, hər hansı bir xalqın varlığının təzahürü, onun milli sərvəti, qan yaddaşıdır. Bu mənada, dilimizin dövlət dili statusu qazanması, həqiqətən, qürur gətirən tarixi hadisədir. Bu gün dilimizin dövlət statuslu dillər arasında olmasına görə dilimizin mənəvi saflığı uğrunda misilsiz xidmətlər göstərmiş, "Dilimiz çox zəngin ahəngdar dildir, dərin tarixi köklərə malikdir. Şəxsən mən öz ana dilimi çox sevir bu dildə danışmağımla fəxr edirəm" deyən ümummilli lider Heydər Əlirza oğlu Əliyevə minnətdar olmalıyıq. Ona görə minnətdar olmalıyıq ki, ümummilli lider bir zamanlar öz dilində danışmağı ar bilən kəsləri, hətta rəsmi dairələrdə belə ana dilində - öz doğma dilində danışmağa məcbur etdi. Onları başa saldı ki, hər bir kəs əvvəl öz dilini incəliyinə qədər bilməli, duymalı, sevməli sevdirməyi bacarmalıdır.

Mən özüm məktəb direktoru olmağımdan savayı, həm filoloq, metodist alim, bir müəllim kimi gələcəyimiz olan balalarımızın dilinin saflığı, təmizliyi uğrunda mübarizə aparıram. Dünyanın ana dili uğrunda belə qətiyyətlə mübarizəyə qalxması çox mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyindən, həm nitqimizdə, həm yazılarımızda ədəbi dilin tələblərinə tabe olmaq, onun qayda-qanunlarına əməl etmək hər birimizin müqəddəs müəllimlik, vətəndaşlıq borcumuzdur. Dil insanın mənəvi aləminin əks-sədasıdır. Ulu Tanrının insana bəxş etdiyi ən ecazkar qüdrətli nemətidir. Dil hər bir millətin, xalqın varlığı deməkdir. Öz doğma dilimiz olan ana dili - Azərbaycan dili isə bizim üçün mövcud olan dillərin sırasında ən möhtəşəmidir. Ona görə dilin şirinliyi, təbiiliyi bu gün qorunub saxlandı. Heç şübhəsiz, əgər müəllim olmasa, heç birimiz cəmiyyətdə tutduğumuz yeri tuta bilməz, fəaliyyət göstərə  dilimizi qoruyub saxlaya bilməzdik.

Həyat göstərdi ki, Heydər Əliyev bütün ömrü boyu Azərbaycan dilinə məhz millətin taleyi kimi yanaşaraq, onu sevməklə bərabər, keşiyində mərdliklə dayandı, nüfuzunu qaldırdı, tərəqqisi üçün illərlə mübarizə apardı istəyinə nail oldu. Dərk etdirdi ki, sözün qədrini bilmək, hər sözü yerində işlətmək, az sözlə bütöv bir fikri ifadə etmək mümkün daha gözəldir. Necə ki, Səfəvi hökmdarı qüdrətli şair Şah İsmayıl Xətai bir qoşmasında sözün qüdrətini tərif edir, xalq arasında çox yayılmış yerində işlənmiş hikmətli sözlərin qədrini bilməyə çağırırdı:

 

Sözünü bir söyləyənin,

Sözünü edər sağ bir söz,

Pir nəfəsin dinləyənin,

Yüzünü edər bir söz.

Söz vardır kəsdirər başı,

Söz vardır kəsər savaşı.

Söz vardır ağulu aşı,

Bal ilən edər yağ bir söz.

 

İstər dərs prosesində, istərsə yığıncaqlarda şagirdlərimizə çatdırıram ki, ana dili anamızın dili, müqəddəs varlığımızın dilidir. Bu dildə yazılmış gözəl əsərlərimizi oxuyun, mütaliə edin, öyrənin. Ana dilindən bəhs edən əsər həmişə müasirdir. Ana dilimizi lazımsız söz axınlarından qorumaq lazımdır. Ulu öndər Heydər Əliyevin sözlərini onların yadına salıram, "Musiqi , ədəbiyyat da, ayrı-ayrı tarixi abidələr millətin milliliyini təsdiq edir. Amma millətin milliliyini  təsdiq edən onun dilidir. Əgər Azərbaycan dili olmasa, Azərbaycan dilində ədəbiyyat da olmaz, Azərbaycan dili olmasa, Azərbaycan dilində mahnılar da olmaz, musiqi olmaz". Bütün bunları qoruyub göz bəbəyi kimi saxlamaq, yadlara verməmək, öz milli adət-ənənələrimizi yaşatmaq şagirdlərin üzərinə düşür.

Azərbaycan dilinin ahəngdarlığı, poetik vüsəti təkcə azərbaycanlılar tərəfindən deyil, qədirbilən digər xalqlar tərəfindən yüksək qiymətləndirilir. Məsələn, gürcü şairi Georqi Leonidzenin Səməd Vurğun poeziyası haqqında dediyi sözləri xatırlamaq kifayətdir:

"Səməd Vurğun Azərbaycan Sovet poeziyasının balı südü, duzu çörəyidir, öz xalqının canlı təcəssümüdür. Onun parlaq, qüdrətli istedadı önündə baş əyirəm. Səməd Vurğunun adı bizim hamımıza yaxın əzizdir. Onun poeziyasının sönməz şəfəqi Azərbaycan gürcü xalqlarının nəhayətsiz dostluğu yolunda əbədi şölə saçacaqdır".

Bu sözlər Səməd Vurğunun poetik dilinə - Azərbaycan dilinə verilmiş yüksək qiymətdir. Bu yüksək qiyməti saxlamaq isə bizim mənəvi borcumuzdur.

Azərbaycan dili dövlətçiliyin əsas rəmzi kimi qiymətləndirildiyindəndir ki, bu qədər qərarlar, sərəncamlar verilir. Bizdilimizin keşiyində mətin durmalı, iri addımlarla Azərbaycanımız naminə irəli getməliyik.

 

 

Elmira İSMAYILOVA,

275 nömrəli tam orta məktəbin 

direktoru,   pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru

 

Azərbaycan müəllimi.- 2013.- 1 mart.- S.8.